193
өз-өзін тануы орын алады дегенді айтады. Соған қарап, Гегель өз
философиялық жүйесінің негізіне Фихтенің осы идеясын алған бо-
лар деп жорамалдай аламыз. Ақыр соңында, үлкен «МЕН» дара
«Болмысқа», Біртұтастыққа», «әлеуетті «Жарыққа» айналып, Құдай
идеясына жетеді. Алайда, өкінішке қарай, философтың ауруы мен
өлімі болмыстың шекті негіздемелеріне қатысты ізденістерінің ары
қарай дамуына мүмкіндік бермеді.
Адамның орасан үлкен шығармашылық, өзгертушілік әлеуетін
көрсете біліп, адамзаттың жарқын болашағына нық сене отырып, Фих-
те өз философиясы арқылы неміс философиясының дамуына ғана емес,
сонымен қатар бүкіл адамзат философиясының өркендеуіне де зор
ықпал етті. Бірақ Шеллинг пен Гегель кейіннен Фихтенің идеализмін
жеңе отырып, оның философиясын жан-жағынан сынға ұшыратты.
Субъективті идеалист Фихтеден айырмашылығы – Фридрих Виль-
Достарыңызбен бөлісу: 
