ұлттардың іс-әрекетінен көрсе, Маркс оны әлеуметтік
таптардың іс-әрекеттерінен көрді. Өз заманының көпшілік ойшылдары сияқты,
ол да адам қоғамының жарқын болашағына сенді және басқаларға
қарағанда, осы жарқын болашаққа жеткізетін күш –
тек жұмысшы табы ғана болып табылады деп санады.
Маркс пен Энгельс пролетариаттың бұл міндетін қалай
негіздеді ?
Бәрінен бұрын, пролетариаттың қоғамға қажетті барлық негізгі
материалдық игіліктерді өндіретіні туралы тезис арқылы. Оның
үстіне, пролетариат қоғамның ең үлкен әлеуметтік тобын құрайды
ғой. Сондай-ақ ол меншіктің ешқандай түрімен байланыспаған,
сол себепті әділ қоғамның орнауына мүдделі. Егер мыңжылдықтар
бойы адамзаттың өркениетті дамуы аясында шағын шығармашылық
әлеуметтік топ – зиялы топ, яғни интеллигенцияның рөлі жетекші деп
жорамалданып келсе, енді жұмысшы табын қоғамның жетекші күші
деп тану – сол кездегі қоғам үшін тосын және естен тандыратындай
болды. Жұмысшы табының
жетекшілік рөлін мойындаудан оның
диктатурасы идея-сына дейін бір-ақ адым қалған-ды. Бұл тұрғыда
Маркстің замандасы – орыс ойшылы, сенімдері бойынша анархист
М.А.Бакуниннің көрегендігін мойындаған жөн: ол
пролетариат диктатурасының қантөгіс тоталитарлыққа жеткізетінін айтқан.
Бірақ бұл қоғамдық қатынастар дамуының белгілі бір кезеңі іспетті
социализмнің маңызын еш кемсітпесе керек: оған қазіргі заманғы
дамыған қоғамдардағы әлеуметтік бағдарламалардың шешімдері
нақты дәлел бола алады. Сөздің кең мағынасында социализм адамдар
арасындағы айырмашылықтар сақталған кездегі қоғамның әлеуметтігі
болып табылады.
коммунизм идеяларына келсек, онда бұл жерде,
дау жоқ, белгілі бір іске аспайтын қиял – утопизм орын алады.
Марксизмнің таным теориясы да әлемді диалектикалық-
материалистік түсінуге негізделген. Маркске дейінгі материалистер
216
адамның қоршаған дүниені танып білуін оның сезімдік пайымда-
уы деп түсіндірді. Қоршаған әлемдегі заттар адамның сезіміне әсер
етеді және сол заттарды тек қабылдайды, ал
