214
экономикалық формацияға»
жинақтауға мүмкіндік берді. Ол:
өндіргіш күштер дамуының белгілі бір деңгейі негізінде пайда бола-
тын, олардың саяси және құқықтық құрылымына сай келетін өндіргіш
қатынастармен, қоғамдық сана, отбасы, тұрмыс сияқты формалармен
сипатталады.
Маркс пен Энгельс: «Адамдардың санасы олардың болмы-
сын айқындамайды, керісінше, қоғамдық болмыс олардың санасын
айқындайды», – деген қорытындыға келеді. Әлбетте, қоғамдық өмірде
миллиондаған адам әрекет етеді, онда олардың әрқайсысы саналы түрде
өзінің алдына белгілі бір мақсаттар қояды және соларды іске асыруға
талпынады. Бірақ бұл мақсаттардың барлығы және адамдардың талпы-
нысы бір-бірімен бәсекелесе, бір-бірімен қарама-қайшылықтарға түсе
отырып, тарихи үдерістің параллелограмын құрады.
Екі ғұлама да қоғамның дамуына тарихтың жүйелі сатыларынан
өту үдерісі ретінде қарады. Осы әбден дұрыс көзқарас тұрғысынан
алғанда, Кеңес Одағының ыдырауының терең себептерінің бірі –
большевиктердің «марксизмнің шығармашылық дамуы» дегенді жа-
лаулатып, әлі капитализмнің «қазанында қайнап үлгірмеген» Ресейге
социалистік даму жолын таңғаны болды.
Марксистік философияда оның негізін салушылар жоғарыда
аталған
Достарыңызбен бөлісу: 
