діни тұрғыда түсіну жағына  қарай күрт  бет бұрады

193
өз-өзін тануы орын алады дегенді айтады. Соған қарап, Гегель өз 
философиялық жүйесінің негізіне Фихтенің осы идеясын алған бо-
лар деп жорамалдай аламыз. Ақыр соңында, үлкен «МЕН» дара 
«Болмысқа», Біртұтастыққа», «әлеуетті «Жарыққа» айналып, Құдай 
идеясына жетеді. Алайда, өкінішке қарай, философтың ауруы мен 
өлімі болмыстың шекті негіздемелеріне қатысты ізденістерінің ары 
қарай дамуына мүмкіндік бермеді.
Адамның орасан үлкен шығармашылық, өзгертушілік әлеуетін 
көрсете біліп, адамзаттың жарқын болашағына нық сене отырып, Фих-
те өз философиясы арқылы неміс философиясының дамуына ғана емес, 
сонымен қатар бүкіл адамзат философиясының өркендеуіне де зор 
ықпал етті. Бірақ Шеллинг пен Гегель кейіннен Фихтенің идеализмін 
жеңе отырып, оның философиясын жан-жағынан сынға ұшыратты.
Субъективті идеалист Фихтеден айырмашылығы – 
Фридрих Виль
-
гельм Йозеф Шеллинг
(1775-1854) философия тарихына объективті 
идеалист ретінде енді. Ол өте талантты адам еді. Бозбала шағында-ақ 
ол профессор, тамаша дәрісші болып үлгерді. Оның дәрістеріне сту-
денттер ғана емес, қоғамның зиялылары да, тіпті мемлекет басшысы 
да өз нөкерлерімен келіп қатысатын.
Шеллингтің шығармашылығының бес кезеңін бөліп көрсетуге бо-
лады:
• табиғат философиясы (90 жылдардың ортасынан бастап);
• трансценденталдық немесе эстетикалық идеализм (1800-1801 жж.);
• теңбе-теңдік философиясы (1804 жылға дейін);
• еркіндік философиясы (1813 жылға дейін);
• оң философия немесе «Ашылу философиясы» (соңғы кезең).
Оларды түсіне білу кілтін ойшылдың өмірінен табамыз. Ол өзінің 
досы, романтикалық «Толқын мен тегеурін» (бұл 
жерде 
«сезім 
толқындары», құштарлықтардың тасқын сияқты ағыны сөз болып 
отыр) қозғалысының негізін салушылардың бірі Август Вильгельм 
Шлегельдің әйелі Каролина Михаэлиске ғашық болады. Екеуінің 
ғашықтығы «асқынып», Каролина Августен ажырасып, Фридрих-
пен некелесіп тынады. Бұл Шеллингтің өміріндегі үлкен оқиға бол-
ды, өйткені Каролина ол үшін «сәуле шашқан жұлдыз» ғана емес, 
оның көмекшісі де, ең бастысы, ойы бір серіктесі де болған-ды. Екеуі 
Шеллингтің жазғандарын бірге талқылайтын; ол күйеуінің хат алы- 
суын жүргізіп отыратын... Бірақ аяқ астынан Каролина қатты ауырып, 
көп кешікпей қайтыс болады.

194
Бұл Шеллингтің өмірін күрт өзгертті. Ол ұзақ уақыт үнсіз қалып, 
содан кейін діни өмір жолына түседі... Біраз уақыт өткен соң, қайтадан 
үйленеді. Бірақ енді ол мүлдем басқа: басылып қалған, өң-түсі кеткен, 
шығармашылығы тұралаған адам еді.
Шеллингтің табиғатқа көзқарасын: «Табиғат философиясы идеяла-
ры» (1797), «Әлемдік жан туралы» (1798), «Табиғат философиясының 
алғашқы көріністері» (1799), «Динамикалық үдерістің жалпы дедук-
циясы» (1800) атты еңбектерінен көреміз.
Шеллингтің шығармашылығы жаратылыстануда ашылған ірі 
жаңалықтармен тұспа-тұс келді: оларды өз шығармаларында көрсетіп 
қана қойған жоқ, солардың нәтижелерін басшылыққа алып та отыр-
ды. Оның бойындағы табиғат түсінігі Канттың, әсіресе Фихтенің 
ықпалымен қалыптасты.
Шеллингтің 

жүктеу/скачать 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: