1.3.9 Аспаптық болаттардың түрлері және оларды таңбалау Аспаптық болаттардың таңбалануы олардың түріне байланысты – көміртекті немесе қоспаланған. Егер аспаптық болат көміртекті болса, онда ол "У" әрпімен және пайыздың оннан бір бөлігінде көміртектің орташа мөлшерін көрсететін бір немесе екі санмен белгіленеді (МЕМСТ 1435-99). Таңбалаудың соңындағы " А " әрпі Болаттың жоғары сапалы екенін көрсетеді. Мысалы, У10A – орта есеппен 1,0% c бар жоғары сапалы көміртекті болат, қоспаланған аспаптық болаттарда таңбалау пайыздың оннан бір бөлігінде көміртегі құрамын көрсететін бір саннан басталады. Егер Болатта шамамен 1,0% С және одан көп болса, онда сан төмендетіледі. Қоспалаушы элементтерді көрсететін әріптер және олардың сандық мазмұнын көрсететін сандар құрылымдық қоспаланған болаттарға арналған белгілерге сәйкес келеді. Мысалы, Болат ХВГ – құрамында 0,90 – 1,05% Cr бар; 1,20 – 1,60% W; 0,80-1,10% Mn. Болат 6ХВ2С – 0,55 – 0,65% с; 1,0 – 1,3% Cr; 2,2 – 2,7% W; 0,5 – 0,8% Si. Мойынтіректерді өндіруге арналған хром болаттары "ШХ" әріптерімен және пайыздардың оннан бір бөлігінде (МЕМСТ 810-78) негізгі қоспалаушы элементтің (хромның) мазмұнын көрсететін сандармен белгіленеді. Мысалы, ШХ15 жоғары жылдамдықты Болат "Р" әріптерімен және негізгі қоспалаушы элемент – вольфрамның мазмұнын көрсететін сандармен белгіленеді. Барлық жоғары жылдамдықты болаттарда шамамен 4% Cr бар және оның болат маркасындағы құрамы көрсетілмейді, көміртегі де көрсетілмейді. Мысалы, p6m5k5 болатында шамамен 1% C бар; 6% W; 5% Mo; 5% Co.
Бақылау сұрақтары Түсті металдардың қатты қорытпалары қандай;
У10А болатының мазмұнын айтыңыз.
ШХ15 болаттан не жасалады?
«ЭК» болатының толық атауын атаңыз 5. Мойынтірек болатының маркасын атаңыз.
