Кезеңдер  Мҧғалімнің іс-әрекеті

361 

 

тереңдетумен қатар, ол тағы да жаңа білімді меңгеріп, ҿзі үшін жаңалық 

ашуы тиіс). 

Мұндай  жұмыс  анализ  бен  синтез  жҽне  салыстыру  арқылы  негізін 

анықтау, қорытындылау сияқты ой жұмыстарын қажет етеді: 

–  ҽр  түрлі  ҽдіс-тҽсілдермен  шешілетін  ҿздігінен  мысалдар,  есептер 

құрастыру, оны ҿздігінен шығару; 

– ҿмірден алынған мҽліметтер негізінде диаграмма, графиктер салу; 

– жергілікті жағдайда ҿлшеу жұмыстарын жүргізу; 

– кҿрнекі құралдар дайындауға берілген тапсырмалар; 

– ой қорытуға арналған дағды қалыптастыратын тапсырмалар. 

ІҤ  деңгейдегі  тапсырмалар  –  (шығармашылық  деңгейдегі 

тапсырмалар). 

Студенттердің 

жинаған 

ҿмір 

тҽжірибесі 

мен 

қалыптастырған  ұғым,  түсініктерінің,  қиялы  мен  белсенді  ой-еңбегінің 

нҽтижесінде  жаңаша,  бұған  дейін  болмаған,  белгілі  бір  дҽрежеде 

олардың  жеке  басының  икемділігін  байқататын  дүние  жасап  шығаруға 

негізделген. Олар: 

–   олимпиадалық жұмыстар, 

–берілген  тақырыпқа  ҿз  бетімен  реферат,  баяндамалар  дайындау, 

демек,  бұл  тапсырмалар  –  студенттердің  біліктілігі  мен  дағдысын 

қалыптастыру  жҽне оны бағалау деңгейі болады. 

Г.Ғ.Еркибаеваның  денгейлеп  оқыту  технологиясы  жоғарыда  айтқан 

ғалымдардан басқаша. Ол тапсырмаларды 3 денгейге бҿліп береді, бірақ 

оқушыларды білім денгейге қарап 3 топқа бҿледі. 

Бірінші  топқа  «4-5»  -ке  оқитын  оқушыларды  топтастырып,  оларға 

шығармашылық деңгейдегі тапсырмалар береді. 

Екінші  топқа  «3-4»  -ке  оқитын  оқушыларды  топтастырып,  оларға 

іздену түріндегі тапсырмалар дайындайды. 

Үшінші  топқа  «2-3»  -ке  оқитын  оқушыларды  топтастырып,  оларға 

стандартқа  сай  тапсырмалар  береді:  сыныптағы  барлық  оқушылар 

орындай алуы қажет. 

Ж.Қараевтың  технологиясының  қолдану  элементтерін    «Қазақ  тілі» 

сабағында беріп отырмыз. 

Сабақтың тақырыбы: Адам және табиғат. 

Жыл мезгілдері 

Жылдың тҿрт мезгілі бар: қыс, кҿктем, жаз,күз. Қыста қатты аяз, жазда 

ыстық, күзде қоңыр күндер жиі болады. Кҿктемде күн жылына бастайды. 

Жазда  желсіз,  аспан  кҿбінесе  ашық  болады.  Жаңбыр  онша  кҿп 

жаумайды.  Жазда  күн  ұзақ,  түн  қысқа  болады.  Жаз  айында  адамдар  ерте 

тұрып, кеш жатады. ¤йткені бұл айда жұмыс кҿп болады. 

Жаздан  кейін  қоңыр  салқын  күз  де  келіп  жетеді.  Бұл  кезде  енді  күн 

қысқа,  түн  ұзақ  болады.  Қараңғылық  ерте  түседі.  Аспанды  қара  бұлт 

қаптап,  жауын  да  жиі-жиі  жауады.  Күз  айлары  –жыл  мезгілдерінің  ең 

молшылық айлары. Бұл мезгіл – кҿкҿніс, жеміс-жидектің піскен кезі. Күзде 

адамдар  қысқа  ҽзірлік  жасайды.  Қысқа  кҿкҿністерді  тұздап,  консервілеп 

сақтайды. Осыдай кезде  қыс та келіп қалады. Бұл кезде дала, орман, үйлер 

362 

 

ақ қар жамылады. ¤зендер мен кҿлдердің бетін кҿгілдір мұз жабады. Қыс 

жыл мезгілдерінің ең суық айлары. Қыстан кейін кҿптен күткен кҿктем де 

келеді.  Бұл  кезде  күн  жылына  бастайды.  Кейде  жылы  жаңбыр  жауып, 

оңтүстіктен жылы жел еседі. Енді кҿктем жазға ҿз орнын береді. 

І  деңгей  тапсырмаларыларын  қазақ  тілін  ҽлі  меңгермеген,  қазақ 

тілінде сҿздік қоры жеткіліксіз студенттерге беріледі. 

1.Мҽтінді  оқып  шығып,  сҿздік  жұмысын  жүргізу.Мҽтіннен  түсініксіз 

сҿздерді тауып,түсіндірме сҿздіктен мағынасын анықтаңыздар 

2.Ауа  райы,  ҿсімдіктер  мен  жануарлар  дүниесі,  табиғатты  қорғау   

тақырыбында   лексикалық минимум құрастырыңыздар. 

3. Жыл мезгілдері, күн, ай, жыл аттары. 

 

ІІ деңгейдегі тапсырмалар   қазақ тілін таяз меңгерген, қазақ тілінде 

сҿздік қоры жеткіліксіз студенттерге беріледі. 

1. Қазақ тіліндегі сҿздердің орын тҽртібін анықтаңыздар. 

2.Мҽтінді оқып шығып, мҽтіндегі сҿздердің орын тҽртібін схема арқылы 

кҿрсетіңіздер 

3. Нақ осы шақ, ауыспалы осы шақтарға мысал келтіріңіздер. 

ІІІ  деңгейдегі  тапсырмалар  қазақ  тілін  жақсы  меңгерген,  қазақ 

тілінде сҿздік қоры жеткілікті студенттерге беріледі. 

1. Мҽтінді орыс тіліне аударыңыздар. 

2.Кеңес  беру,  кешірім  сұрау,  уақыт    тақырыптарында  қолданылатын 

сҿздерден сҿйлемдер құрастыру. 

3.Құрастырған сҿйлемдерді болымсыз етістікке айналдыру. 

ІҤ  деңгейдегі  тапсырмалар  қазақ  тілін  жақсы  меңгерген,  қазақ 

тілінде  сҿздік  қоры  жеткілікті,  қазақ  тілінде  еркін  сҿйлейтін 

студенттерге беріледі. 

1.Мҽтіннің мазмұнын айтып беріңіздер. 

2. «Менің сүйікті мезгілім» тақырыбында ҽңгіме жазу. 

3.  Ата-анаңыздың  достарыңызбен  «би  кешіне  баруға  рұқсат  беруі», 

«тауға  саяхатқа  шығуға  рұқсат  етпеуі»  тақырыптарына  диалог 

құрастырыңыздар. 

Деңгейлеп  оқыту  технологиясы  студенттердің  білім  деңгейіне  қарай 

тапсырмалар  орындау  барысында,  білім  сапасы  артады,  қазақ  тілі 

сабақтарына қызуғышылығы қалыптастырылады. 

Жаңа технологиядағы ойландыру түрткілерге студенттер белсене жауап 

іздеп,  оны  да  нақты,  дҽлелді,  қысқа  да,  нұсқа  жауап  алуға  студенттер 

ҽдеттендіріледі. 

Деңгейлеп оқыту технологиясының басты артықшылығы: 

–  ҽрбір  оқушының  даму  деңгейіне  сай  оқу  материалын  меңгеруін 

қамтамасыз ететіндігі болып табылады; 

–  деңгейлеп  оқыту  –  оқылатын  ақпараттың  азаюы  арқылы  емес, 

оқушыларға  қойылатын  талаптардың  ҽртүрлілігі  арқылы  жүзеге  асады. 

Топтарға  бҿлуде  оқушылардың  даму  ерекшеліктерін  қабылдау,  ойлау, 

зейін, есте сақтау, т.б. ескеру керек; 

363 

 

–  мұғалім  ҽрбір  топ  үшін  талаптардың  ара  жігі  айқындалған  нақты 

жүйелерін  құрып  ұсынып  отыруы  тиіс.  Оқушылар  біліміндегі 

ақаулықтарды  жоюға  бағытталған  жұмыстар  уақтылы  жүргізіліп 

отырылғаны жҿн. 

 

УДК: 745  

 

Формирование национального мировоззрения средствами 

изобразительного и декоартивно-прикладного искусства 

 

Еркибаева Г.Г., Международный казахско-турецкий университет 

имени Х.А. Ясави, г. Туркестан, 

Дайырбекова Г., университет «Сырдария» 

 

Чтобы подготовить будущих учителей изобразительного и декоративно-

прикладного  искусства  к  художественному  образованию  и  эстетическому 

воспитанию  школьников  средствами  национального  искусства,  нужно, 

чтобы  у  студентов  были  хорошие  знания  по  теории  и  истории 

изобразительного и декоративно-прикладного искусства Казахстана. 

       Многолетний  опыт  работы  в  вузе  показал,  что  знания  студентов  по 

декоративно-прикладному  искусству  дают  возможность  проведения 

учебно-воспитательной  работы  в  общеобразовательной  школе.  Поэтому 

художественно-профессиональная 

подготовка 

студентов 

должна 

основываться  на  теории  и  истории  изобразительного  и  декоративно-

прикладного  искусства  Казахстана.  В  связи  с  этим,  одним  из  критериев 

готовности  будущих  учителей  художественно-декоративно-прикладного 

искусства  к  художественному  образованию  и  эстетическому  воспитанию 

средствами  изобразительного  и  декоративно-прикладного  искусства 

должны  быть  знания  по  материалам  казахского  искусствоведения.  В 

результате 

исследования 

было 

определено 

содержание 

искусствоведческой  подготовки  будущих  учителей  изобразительного  и 

декоративно-прикладного  искусства  на  основе  включения  произведений 

казахских художников-скульпторов и художников-прикладников, изучения 

творчества  профессиональных  художников,  народных  мастеров  в 

учебно-воспитательном  плане  художественно-графических  факультетов 

педагогических университетов. 

На  основе  изучения  искусствоведческой,  научно-методической 

литературы, а также в результате экспериментальных исследований были 

определены 

задачи 

искусствоведческой 

подготовки 

студентов 

художественно-графических факультетов педагогических университетов. 

Основной  задачей  является  формирование  у  студентов  следующих 

знаний: 

-  об  этапах  развития  народного  декоративно-прикладного  искусства 

казахов; 

-  о  национальном  профессиональном  изобразительном  искусстве 

364 

 

Казахстана; 

- о видах и жанрах изобразительного искусства; 

-  о  творчестве  профессиональных  казахских  художников  и  народных 

мастеров декоративно-прикладного искусства; 

 - по вопросам классификации произведений казахского изобразительного 

искусства по видам и жанрам;  

-  о народных художественных промыслах Казахстана; 

-  о  технике  и  технологии  изготовления  произведений  декоративно-

прикладного искусства; 

-  о  нравственно-эстетическом  содержании,  колорите,  композиции 

станковых и монументальных произведений; 

- об архитектурно-строительных сооружениях Казахстана; 

- об искусстве родного края и его географии; 

-  по  историко-этомологическим  основам  терминов  декоративно-

прикладного искусства; 

- о понятиях и представлениях изобразительной грамоты; 

-  о  значении  и  роли  произведений  изобразительного  и  декоративно-

прикладного  искусства  Казахстана  в  художественном  образовании 

школьников; 

- о педагогической деятельности художников-прикладников. 

Для осуществления указанных задач искусствоведческой подготовки 

будущих  учителей  художественного  и  декоративно-прикладного 

искусства  мы  предлагаем  следующую  классификацию  материала  по 

декоративно-прикладному искусству: 

1.

 

Виды профессионального казахского изобразительного искусства; 

2.

 

Мастера изобразительного искусства Казахстана; 

3.

 

Основные жанры; 

4.Виды народного декоративно-прикладного искусства казахов; 

5. Искусство родного края и творчество народных мастеров; 

6. История развития декоративно-прикладного искусства Казахстана. 

Данная  классификация  дает  возможность  включить  материалы 

изобразительного  и  декоративно-прикладного  искусства  Казахстана  в 

аудиторной 

и 

внеаудиторной 

учебно-воспитательной 

работы 

художественно-графического факультета.  

В 

результате 

исследования 

путей 

и 

методов 

развития 

искусствоведческой подготовки студентов к художественному образованию 

и эстетическому воспитанию школьников средствами изобразительного и 

декоративно-прикладного  искусства  было  выявлено,  что  введение 

материалов 

национального 

изобразительного 

и 

декоративно-

прикладного искусства в программы обучения специальным предметам, 

а  также  внеаудиторной  учебно-воспитательной  работы  дает  положитель-

ные  результаты.  Например,  изучение  проблемы  «Истории  развития 

изобразительного  и  декоративно-прикладного  искусства  Казахстана»  на 

лекционно-практических  занятиях  по 

истории 

изобразительного 

искусства  и  методики  его  преподавания  студентам  даются  сведения  об 

365 

 

этапах развития казахского изобразительного искусства, а декоративно-

прикладному  искусству  уделяется  очень  мало  времени,  поэтому 

необходимо  увеличить  количество  часов  по  декоративно-при  кладному 

искусству при организации урока-беседы общеобразовательной школе. 

       Для  формирования  национального  мировоззрения  студентов  мы 

предлагаем следующие задания: 

 Задание  материалов  изобразительного  и  декоративно-прикладного 

искусства  Казахстана  в  учебные  программы  специальных  предметов, 

внеаудиторных учебно-воспитательных работ ХГФ. 

 

Программы 

Спецпредметов 

и 

внеаудиторных 

учебно-

воспитательных 

работ 

 

Содержание 

материалов и 

произведений 

изобразительного и 

декоративно- 

прикладного 

искусства 

Казахстана 

Подготовка 

студентов к учебно- 

воспитательной 

работе в школе 

1 

2 

3 

1. История изобрази- 

тельного искусства и 

декоративно-приклад 

ного искусства, 

методика 

препода 

вания 

Проблемы  истории  развития 

изобразительного  декоратив 

но-прикладного 

искусства 

Казахстана 

 

К урокам-беседам об 

изобразительном и 

декоративно-

прикладном 

искусстве 

2. Рисунок, живопись, 

скульптура, ДПИ 

Виды 

изобразительного 

искусства 

Казахстана 

(графика, 

живопись, 

скульптура, 

архитектура, 

ДПИ 

Ко всем урокам 

изобразительного и 

декоративно-прик- 

ладного искусства 

3. Композиция 

Жанры изобразитель- 

ного искусства, моти- 

вы орнаментов Казах- 

стана 

К урокам изобрази- 

тельного 

и 

декоратив- 

но-прикладного 

искусства 

4. Спец. Технология 

Техника и технология 

ДПИ 

К занятиям по деко- 

ративно-

прикладному 

искусству 

5. Ко всем програм- 

мам обучения и 

воспитания 

студентов ХГФ 

Творчество мастеров 

изобразительного и 

ДПИ Казахстана 

Ко всем видам учеб- 

но-воспитательных 

работ в школе 

366 

 

 

Ознакомление студентов с разнообразными произведениями графики, 

живописи,  скульптуры,  архитектуры  и,  в  том  числе,  народными 

промыслами  казахского  народа  на  соответствующих  практических 

занятиях  дает  сведения  по  методам  анализа  художественных 

произведений,  которые  помогают  учителю  применять  картины  или 

изделия  народных  мастеров, которые необходимо учителю применять на 

уроках;  способствуют  формированию  национального  мировоззрения 

студентов. 

 

Түйін 

 

Ізденіс нҽтижесінде негізінде мақалада болашақ мұғалімдерді оқушыларды 

қол  ҿнер  бұйымдары  арқылы    кҿркем  ҿнер  жҽне  эстетикалық  тҽрбиеге    баулу 

үшін,  ҿнер  тарихы  туралы    теориялық  жҽне  практикалық    білімдері  ауқымды 

болуы  тиіс  екенін  дҽлелдеді.  Сондықтан  болашақ  кҽсіби  маман  иесін 

қалыптастыру  мақсатында  арнайы  кҿркем  ҿнер  жҽне  қол  ҿнер  тарихы  туралы, 

арнайы кретерилерге сай жұмыс жүргізгенде ғана  нҽтижеге жетеміз. 

 

Summary 

 

The study ways and means of development of art of preparing students for arts education 

and aesthetic education of schoolchildren media  properties of fine and applied arts  properties 

revealed that the introduction of a national materials of fine and applied art in the training of 

vocational subjects, as well as extracurricular educational work  WIDE gives positive results. 

 

Список  использованной  литературы 

 

1.

 

Джанибеков У., Эхо.- Алматы: Онер, 1990 г. 

2.

 

Маргулан  А.Х.  Казахское  народное  прикладное  искусство.-  Алматы, 

1986г. 

3.

 

Хакимов  А.А.  Современное  декоративное  искусство  республик  Средней 

Азии.-  Ташкент, 1988 г. 

4.

 

Ералин  К.,  Халмуратов  Ж.  Мастера  искусств  Казахстана.-  Алматы, 

1997г. 

 

ӘОЖ  37.091.3:347.787.5(043.3)    

 

Ҧлттық  ӛнер  арқылы  жеткіншек  ҧрпақтың  эстетикалық  танымын  

қалыптастыру мәселесі 

 

Еркибаева Г.Ғ.  

«Кҽсіптік оқыту технологиялары» кафедрасының профессоры,  

Нұрғалиева А. 

АКБ-013 тобының студенті, Түркістан қаласы 

 

Қазіргі  қазақ  мектептің  мақсаты  -    замана    талабына    сай,  тҽуелсіз  

мемлекетіміздегі  жаңа  қоғам  мүддесіне  лайықты, жан-жақты  жетілген, 

367 

 

бойында  ұлттық  сана  мен  халықтық  психологиясы  қалыптасқан  ұрпақ  

тҽрбиелеп    ҿсіру  болып  отыр.  Бұл    процестің    стратегиялық    негіздері  

Қазақстан  Республикасының «Білім  туралы»  заңында (2007): »Білім  беру  

жүйесінің    басты    мақсаты,  ұлттық    мҽдениетіміз    бен    халық  

педагогикасының    негіздерінде,    ҽрбір    жеке    тұлғаның    қалыптасуына  

қажетті    жағдай      жасау»,-  деп  кҿрсетілген  [1].  «Қазақстан  болашағы 

қоғамының  идеялық  бірлігінде»  атты  еңбегінде  Елбасы  Н.Ҽ.Назарбаев 

былай  деп  айтқан:  «Білім    беру    ісіндегі    рухани    дҽстүрлерді    сақтап, 

жаңаша    жетілдіріп    дамыта    беру    керек.  Бұл    жүйедегі    оқыту    мен  

тҽрбиелеудің    бірлігі    үзіліп    қалды.    Сіздер    мен    біздер    тек    болашақ  

буындарды  ғана  емес, жалпы  адамзаттық  қадір-қасиеттердің  мҽні  мен  

маңызын  түсінетін, жаны  да, тҽні  де  таза  білімді  азаматтар  тҽрбиелеуге  

міндеттіміз.  Олардың    отаншылдық    сезімдерін    тҽрбиелеуде,  білім  

берудің    мектепке    дейінгі    жүйесі    мен    жоғарғы    оқу    аралықтарын  

үндестіре  ұйымдастыру, кҿкейтесті  мҽселе  болып  табылады» [2]. 

Ұрпақ    тҽрбиесі    туралы    мҽселеге,  мүлдем  жаңа    психо-

физиологиялық    кҿзқараспен    қарауды,  замана    сипаты    ерекше    талап  

етуде. Бүгінгі  таңда  жалпы  адам  тҽрбиесіне  де, халық  педагогикасының  

тигізер  ҽсерлерін,  тіпті  ештеңемен  салыстыруға  келмейді. 

Қазақ   халқының   ұлттық   мҽдениетін   сақтап, оны   келер    ұрпаққа  

жаңа    кҿзқараспен    жетілдіріп    жеткізуде    білім    беру    ісі    басты    құрал  

болып    саналады.  Қоғамдағы    қазіргі    кездегі    қайта    құрулар,  оның  

қарқынды    дамуы    білім    беруге    қойылатын    талаптарды    түбегейлі  

ҿзгертті. 

Білім    берудің    негізгі    мақсаты  -  білімін,  біліктілігін,  дағдысын  

қалыптастыруға    қол    жеткізу    ғана    емес,    ұлттық    тҽрбие    негізінде  

ертеңгі    қоғамның    белсенді    азаматы  –  бүгінгі    оқушы    тұлғасын  

қалыптастыру. 

Ұлттық  мҽдениеттің  негізі  болып  табылатын  этнопедагогикалық  

білім    беру    мен    ұлттық    тҽрбие    берудің    басты    құралдарының    бірі  – 

ұлттық  ҿнер  екендігі  белгілі. Ұлттық  ҿнер – ата-бабаларымыздан  келе  

жатқан, ұлттық  санамызда, рухымызда, болмысымызда  ҿзіндік  қолтаңба  

ретінде  қалыптасқан  ҿнер  түрі. 

Халықтың  рухани, мҽдени  ҽлемі  оның  дҽстүрлі  ҿнерінен  кҿрінеді 

жҽне  тиісті    ҿз    орнын    алады.  Ұлттық    ҿнер,  халқымыздың  қолданбалы  

ҿнерінің    ең    биік    жетістіктерінің    бірі.    Бүгінгі    күнге    дейін    ҿмірде  

пайдаланылып    келген    ою-ҿрнектер,  сҽндік,  ҽшекейлік    ҿнерлер    талай  

ұрпақтың  ақыл-ойы  мен  шеберлігінің  жемісі.  Біздің  мақсатымыз, ата-

бабамыздан    мирас    болып    келе    жатқан  ұлттық  ҿнерімізді    ұмытпай, 

келесі  ұрпаққа  аманат  етіп  жеткізу,  ұлттық  мҽдениетте  ҿзіндік  орнын  

кҿрсету  жҽне  де  мүмкіндігінше  қазақ  сҽндік  қолҿнерінің ҿзіне  ғана  тҽн  

құндылықтарын,    халықтың    мінез-құлқын,  жалпы    адамзаттар  

мҽдениеттер   қатарынан  кҿрсете  білу. Осы  мақсатқа  жету  үшін  қазақ   

қолҿнері      арқылы    оқушының  эстетикалық  талғамын  қалыптастыруды 

368 

 

теориялық  жҽне   тҽжірибелік   тұрғыдан   қарастыру   қажеттігі   туындап   

отыр. 

Бүгінгі    жағдайда    оқушылардың    санасында,  ой-ҿрісінде,  жалпы  

азаматтық, адамзаттық  рухани  құндылықтар  мен  жоғары  адамгершілік  

қасиеттерді    қалыптастыру,  оқушы    тұлғасының    даму    барысын  

психологиялық    жан-жақты    жҽне    үздіксіз    зерттеу,  оның    даралық  

ерекшеліктерін  танып, дұрыс  бағытта  дамыту, ҽртүрлі  ҽлеуметтік  жҽне  

моральдық    психологиялық    жағдайларда    қолдау    кҿрсету    жҽне    қоғам  

ҿмірін  ізгілендіру  мен  демократияландыру  жағдайында  жаңа  азаматты  

қазақтың    ұлттық    ҿнері    арқылы    қалыптастыру    мҽселесінің  

маңыздылығы  мен  кҿкейтестілігі  күннен  күнге  артып  отыр. Сондықтан, 

білім    беру    жүйесін    реформалау    саясаты    ең    біріншіден  –  еңбек, 

технология,  кҽсіптік    білім    беру    сияқты    ҿмір    талабына    қойылатын  

сұранысқа  сҽйкес  жүргізу, екіншіден – оқу  үрдісіндегі  білім  беру  мен  

ұлттық  тҽрбие  бірлігін  сабақтастыра  отырып, білімнің  үйлесімділігімен  

қатар,  ҽрбір    оқушының    дербес    ерекшелігін    ескеріп,  қабілетіне, 

белсенділігіне  сҽйкес  бағдар  ұстау  болып  отыр. Бұдан  ұлттық  тҽрбие  

мҽселесіне  бұрын  соңды  кҿңіл  бҿлінбеген  деген  ой  туындамау  керек. 

Оған    этнопедагогика    саласындағы    зерттеулер    дҽлел    бола    алады. 

Дегенмен  де,  қазіргі    қоғамның    ғылыми,  ҽлеуметтік,  практикалық  

талабына, тҽрбие  беру  мақсатын  жүзеге  асыру  қажеттілігіне  сай, оқу-

тҽрбие  үрдісінде  жергілікті  жердің  экономикалық, экологиялық,  жҽне  

этномҽдени    ерекшеліктерін    ескере    отырып,  технология    сабағында  

оқушыларға  ұлттық  тҽрбие   беру  арқыыл эстетикалық танымын дамыту 

мҽселелері  ҽлі  күнге  дейін  шешімін  толық тапқан  жоқ. 

Ҽр  халықтың рухани  ҽлемі, ең  алдымен  оның  дҽстүрлі  ҿнерінен  

кҿрінетіні  мҽлім. Сол  себепті  Қазақстан  Республикасының  білім  беру  

мен    тҽрбиелеу    саласының    түбегейлі    жаңаруы    жағдайымен    бүгінгі  

ұрпақ    тҽрбиесінің    негізіне  –  қазақ    халқының    ғасырлар    бойы  

жинақталған, уақыт  сынынан  ҿтіп, сараланған  ұлттық  тҽлім-тҽрбиесінің, 

ұлттық  қолҿнерінің  бай  қазынасы, мол  тҽжірибесі  алынып  отырғаны  

мҽлім.  Ҿйткені    жастардың    ұлттық    мҽдениеті  мен  дҽстүрлердің  

негіздерін    меңгергенде    ғана    жалпы    адамзаттық    мұраларды    игеріп  

дүниеге  дұрыс  кҿзқарасы, озық  ойлау  жүйесі  қалыптасатыны  анық. 

Технология   пҽнін    жүргізу    барысында    оқушылардың    біліктілігін  

жетілдіру, қол  ҿнер  бұйымдарын  жасай  білуге  үйрету  жҽне  дағдысын  

қалыптастыру    басты    орында    тұрғанның    ҿзінде  оларға    дҽстүрлі    ҿнер  

мұраларын    таныстыру,  сол    арқылы    олардың    кҿркемдік    талғамын, 

эстетикалық танымын  жетілдіру  мҽселесі  де  естен  шығарылмауы  тиіс. 

Бұлай    дейтініміз,  ұлттық  қолҿнер  бұйымдары  мектептегі  «Технология» 

бағдарламасындағы    жетекші    орындардың    бірі    болып        саналады. 

Оқушыларды  ұлттық    ҿнер    туындыларымен    таныстырып,  олардың  

біліктілігін  жетілдіріп, қол  ҿнер  бұйымдарына  жеткілікті  дҽрежеде  баға  

беру    сапасын    арттыру,  сол    арқылы    баланың    эстетикалық  танымына 

дамытуда игі  ҽсер  ету  мҽселесі  артта  қалып  келеді. Ол  оқушылардың  

369 

 

тҿмендегідей    қасиеттерін    қалыптастырып,  дамыта    түсуге    жағдай  

жасайды  деп  ойлаймыз: 

а)    ұлттық    ҿнердің    негізінде    жасҿспірімнің    эстетикалық    танымын  

қалыптастыру    олардың    кҿру,  қарастыру,  талдау    жҽне    сҿйлеу  

мҽдениетін,  талғампаздық    қасиетін    жетілдіріп,  эстетикалық,  сезімдік 

тҽжірибесін  дамытады; 

ҽ)    оқушының  ұлттық  ҿнер    туралы    терминдер    жаңа    ұғымдарды  

толығырақ    меңгеруі    оның    эстетикалық    танымын    тереңірек  

қалыптастыра    отырып,  ұлттық    қолҿнерінің    образды    мҽнін    тереңірек  

түсінуге, ол  туралы  толық  мағлұмат  айту  мүмкіндігін  молайтады; 

б)    ұлттық  ҿнерге  деген  ҿзінің  кҿзқарасын  басқаларға  түсінікті  тілде  

жеткізе  білуге  үйретеді; 

в)    ұлттық  ҿнер  арқылы  жеткіншек  ұрпақтың  эстетикалық  танымын  

қалыптастырып,  оған    эстетикалық    тҽрбие    беру    барысында    ұлттық  

мҽдени  мол  қазынаны, рухани  тҽжірибені  тануға  үйрету  оқушылардың  

ұлтына    деген    сүйіспеншілік    қасиетін    қалыптастырып,  оның    сезімін  

тҽрбиелейді, эстетикалық  танымын  дамытады. 

Эстетикалық 

тҽрбие 

беру 

мҽселелерін 

Г.Т.Ардаширова, 

А.С.Макаренко,    С.Т.Шацкий,    О.А.Апраксина,  А.И.Буров,  М.И.Бахтин, 

т.б. кҿптеген  белгілі  педагогтар  зерттеп, эстетикалық  теорияның  негізін  

қалауға  үлес  қосты. 

 

Ұлттық    мҽдениеттің    маңызы    жҽне    оның    жеке    тұлғаның  

рухани    дамуына    тигізер    ҽсері    туралы    ой-пікірлердің    қалыптасуына 

қазақ    ғалымдары      Ш.Уҽлиханов,    Ы.Алтынсарин,    А.Құнанбаев,  

Ж.Аймауытов,    А.Байтұрсынов,    М.Дулатов,    М.Жұмабаевтың      қосқан  

үлесі    зор.  Олардың    еңбектерінде    жас    ұрпақтардың    тҽрбиесіне  

байланысты  ҿзекті  мҽселелер  бойынша  ҿте  құнды  пікірлер  айтылған. 

 

Жас  ұрпаққа  ұлттық,  патриоттық  негізде  эстетикалық  тҽрбие  

берудің  негізгі  құралдарының  бірі – ұлттық  ҿнер. Ұлттық  қолҿнерінің  

тҽрбиелік    мүмкіндіктерін    С.Қасиманов,    А.Тҽжімұратов,    Ҽ.Марғұлан,  

С.Мұқанов,    Х.Арғынбаев,    Ҿ.Жҽнібеков    жҽне    т.б.  зерттеушілердің  

еңбектерінде  қарастырылған.  Сондай-ақ,    ұрпақ    тҽрбиесі    туралы  

түйінделген  ойлар,  жасалған  тұжырымдар  тарихшы, этнограф, философ, 

психолог  ғалымдар Т.Бҽсенов, М.Мұқанов, Ҽ.Нысанбаев,  А.Сейдімбеков, 

т.б.  зерттеулерінде айрықша  орын  алған. 

 

Қазақстанда  жалпы  білім  беретін  мектептерде  бейнелеу  ҿнері  

мен    қолҿнерін    оқытудың    теориялық,    ҽдістемелік,    тҽжірибелік  

мҽселелері    Ҽ.Қамақов,    С.Ұзақбаева,    Қ.Ҽмірғазин,    Е.Асылханов, 

Б.Ҽлмұханбетов, Ж.Балкенов, Қ.Ералин, О.Сатқанов,  С.Жолдасбекова т.б.  

еңбектерінде  қазақ  халқының  сҽндік  қолданбалы  ҿнерінің  тарихы  жҽне  

бейнелеу  ҿнері  арқылы  ұлттық, эстетикалық  тҽрбие  беруде   халықтық   

педагогиканы    басшылыққа    ала    отырып      жүргізудің      жолдарын   

қарастырған  . 

 

Соңғы    жылдарда    қазақстандық      ғалымдардың    зерттеу  

жұмыстарында    оқушылар    мен    студенттерге    ұлттық    тҽрбие    беру  

370 

 

мақсатында    ҿнер    түрлерін    пайдалану    жолдары    қарастырылып,  

педагогикалық      мүмкіндіктері      ашылып      кҿрсетілген  (М.Х.Балтабаев, 

Т.А.Қышқашбаев,  Р.К.Дүйсембінова)      зерттеулерінде    халық    музыкасы  

арқылы,  Ф.Жұмабекова,    Қ.Болатбаев,  Б.Жиентаева  т.б.    бейнелеу, 

технология    сабақтарында    қолҿнер    арқылы    ұлттық    тҽрбие    беру  

мҽселелері  қарастырылған. 

 

Сонымен      бірге,  оқушыларға,    студенттерге  ұлттық      қолҿнер  

арқылы    эстетикалық    тҽрбие    беру    мҽселесі  бойынша  Ш.Ақбаева, 

А.Ералина,  Ж.Мұнашова,    П.Абашева,  З.Айдарова,  Ұ.М.Ҽбдіғаппарова, 

Ҿ.Заимоғлу,  С.Ш.Ҽлімбекова  т.б.  ғалымдардың    зерттеу    жұмыстарын   

атап  ҿтуге  болады. 

 

Бұл   ғылыми-педагогикалық   еңбектерде   жалпы  білім  беретін  

мектептерде  жҽне  жоғары  оқу    орындарында    студенттер    мен  

оқушыларды    қолҿнерге    баулу    жҽне    сол    арқылы    тҽрбиеленуші    жас  

ұрпақтың    ой-ҿрісін      кеңейту,  эстетикалық      талғамын    тҽрбиелеу   

мҽселелері   жҿнінен  аса  маңызды   тақырыптар  зерттелген. 

 

Ұлттық    қолҿнер    арқылы    эстетикалық    тҽрбие    беру,  мектеп  

оқушыларының    ойлау,  қиялдау      қабілеттерін    дамыту,  танымын 

қалыптастыру    мҽселелерін    зерттеуде  Ҽл-Фараби,  Я.А.  Коменский,        

И.Г. 

Песталоцци, 

И.Ф.Гербарт, 

А.Дистервег, 

К.Д. 

Ушинский,                    

Ы. Алтынсарин жҽне т.б. оқыту арқылы оқушылардың ақыл-ой кабілеттері 

мен дербестігін дамытуға баса назар аударған. 

 

Л.С.  Выготский,  Б.Г.  Ананьев,  А.Н.  Леонтъев,  Л.В.  Занков,             

В.В.  Давыдов,  П.Я.  Гальперин,  Д.Б.  Эльконин,  Н.Ф.  Талызина, 

М.Жұмабаев,  Ж.Аймауытов,  М.  Мұқанов  жҽне  т.б.  танымдық  ҽрекет  пен 

танымдық белсенділіктің психологиялық негіздерін зерттеген. 

 

Сондай-ақ,  олар    ҿте    бай    мұражай    мұрағаттық    материалдар  

негізінде    орындалғандықтан      республикадағы      жалпы    білім    беретін  

мектептердің      оқу-тҽрбие    жұмыстарын    жүргізуде,    ҽдіс-тҽсілдерін  

жаңартуда    басшылыққа    алатын    оқу-ҽдістемелік    құралдары    міндетін  

атқара  алады. 

Сонымен,  біздің  байқаумызша,    ұлттық    ҿнер    арқылы    жеткіншек 

ұрпақтың  эстетикалық  танымын  қалыптастыр у проблемасы ғалымдар- 

мен  жан-жақты  қарастырған,  атап  атйсақ  ұрпақ    тҽрбиесі    туралы  

түйінделген  ойлар,  жасалған  тұжырымдар  тарихшы, этнограф, философ, 

психолог,  педагог    ғалымдардың  еңбектерінде  орын  алған.  Осы  жағдай  

ұлттық    ҿнер    арқылы    жеткіншек    ұрпақтың    эстетикалық    танымын  

қалыптастыр у проблемасы  амңызды екенін кҿрсетіп отыр. 

 

Резюме 

 

В  статье  рассматриваются  проблемы  формирования  эстетического  познания 

подрастающего поколения средствами национального искусства 

 

Summary   

 

371 

 

In  the  article  the  problems  of  the  formation  of  aesthetic  knowledge  of  the  younger 

generation by means of national art. 

 

Пайдаланылған ҽдебиеттер 

 

1.Қазақстан  Республикасының  «Білім  туралы»  Заңы  //Қазақстан  мұғалімі, 

2007, №2. 

2.  Назарбаев  Н.Ҽ.  Қазақстан  болашағы  қоғамының  идеялық  бірлігінде.-

Алматы, 1993.-10б. 

жүктеу/скачать 5,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: