Берілгендер және олардың типтері Программаның негізгі объектілері айнымалылар мен тұрақтылар болып табылады. Программа кұру барысында программалаушы олардың типтерін алдын-ала анықтауы қажет. Айнымалылар мен тұрақтылардың типтері- олардын мәндерін және оларға қолданылатын әр түрлі өңдеу амалдарын белгілейтін - басты көрсеткіші.
Паскальда берілгендердің типтерін екі үлкен топтарға жіктеуге болады:
Қарапайым типтер
Күрделі типтер
Қарапайым типтердің өзі стандартты және пайдаланушылар типтері болып бөлінеді. Стандартты типтер: бүтін, нақты, логикалық (бульевтік), символдык (литерлік).
Күрделі типтер құрамына қарапайым типтер кіреді. Күрделі типтерге: жолдар, массивтер, жазбалар және файлдар жатады.
Стандартты функциялар. Паскаль тілінің стандартына қарағанда Паскальда стандартты функциялар саны көбейген. Жолдармен, көрсеткіштермен және адрестермен жұмыс істейтін стандартты функциялар қызметі туралы кейінгі тарауларда айтылады. Ал, стандартты арифметикалық функцияларға тоқталар болсақ олар мына ережелер бойынша жазылады:
• Стандартты функция атауы латын алфавиті әріптерімен жазылады;
Функция атауы алты әріптен аспауы қажет;
Функция аргумент жай жақшаға алынады;
Функция аргументі бірнешеу болса, олардың арасына үтір таңбасы қойылады;
.
Паскаль тіліндегі арифметикалық функциялар мәні тек нақты және бүтін типті болады. Олардың тізімі берілген.
Арифметикалық функциялар
Математикада жазылуы
Паскальда жазылуы
SIN(X)
- мәнін есептеу
COS(X)
- мәнін есептеу
TAN(X)
- мәнін есептеу
ARCTAN(X)
- мәнін есептеу
ABS(X)
Х-тің абсолюттік шамасы ІхІ
SQR(X)
- х2-ті есептеу (х*х)
SQRT(X)
Х-тің квадрат түбірі
EXP(X)
Ех- мәнін есептеу
EXP10(X)
10х есептеу
LN(X)
Ln x мәнін есептеу
LOG(X)
Ig x мәнін есептеу
TRUNC(X)
Х-тің бүтін бөлігін табу
ROUND(X)
Х-тің мәнін дөңгелектеу
ODD(X)
Х-тің тақ болса, мәні ақиқат
Х-тің жұп болса, мәні жалған
INC (S)
S- өрнегінің алдындағы символдарды береді
DEC(X)
S-өрнегінен кейінгі символды береді
ORD(X)
- х символының рет нөмерін (кодын) береді, мысалы, ORD(‘R’)=82, ORD(‘O’)=240, ORD(‘9’)=249
CHR(X)
-х – тің реттік нөмірі бойынша сәйкес символды береді, мысалы CHR(68)=’D’
PRED(X)
- х-тің алдындағы символдағы символды береді, мысалы, PRED(‘N’)=’M’
Randon(X)
X жиынынан кездейсоқ бүтін санды береді.
SUCC(X)
Х-тен соң келетін символды береді, мысалы SUCC(‘S’)=’T’
Программа бөлімдері Паскаль тіліндегі программа төмендегі бөлімдерден тұрады:
Begin_Программа_денесі_(операторлар_тізбегі);_End._Сонда,_программа_құрылымы_мына_түрдеі_болады:_Program_программа_аты;_Uses'>Begin Программа денесі (операторлар тізбегі);
End. Сонда, программа құрылымы мына түрдеі болады:
Program программа аты;
Uses Модуль аты;
Label Белгі;
Const Тұрақты атауы=тұрақты мәні;
Type Тип атауы = тип сипаттамасы;
Var Айнымалылар атауы: типі;
Пайдаланушылар процедурасын және функциясын хабарлау;
Begin Операторлар тізбегі;
End;
Подпрограммалар Программалауды жеңілдетуде бір программаны бірнеше кішкене бөліктерге бөлуге болады. Программаның осындай бөліктері - көмекші программа (ішкі программа немесе подпрограмма) деп аталады. Көмекші программа екіге бөлінеді: процедуралар және функциялар. Процедуралар мен функциялардың екі түрі бар: стандартты және пайдаланушылар. Стандартты функциялар мен процедуралардың атауы, атқаратын қызметтері алдын-ала анықталғандықтан, оларды программаның басында хабарлаудын қажеті жоқ. Ал, пайдаланушылар процедурасы мен фуцкцияларын программанын арнайы бөлімінде хабарлау керек. Бұл бөлімде пайдаланушы процедурасы мен функциялар атау беріледі. Оларды осыатауы бойынша программаның негізгі бөлімінде шақыруға болады.
Процедураны хабарлау белімінің жалпы жазылуы: