Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың 021 жылы қаңтарда жарияланған «Тәуелсіздік бәрінен қымбат»
ANA TILI Е С Т Е Н К Е Т П Е С Е С І М Д Е Р АСҚАР ТОҚПАНОВ
жүктеу/скачать 1,32 Mb. Pdf көрінісі
|
| ANA TILI
Е С Т Е Н К Е Т П Е С Е С І М Д Е Р АСҚАР ТОҚПАНОВ А секең (Асқар Тоқпанов) 1992 жылдың басында Абайды қою ниетімен әңгіме ткізді. Енді ойласақ Абаймен іштей бақұлдасып, қайғы шердің азабында күй кешкен соңғы кездері болар. Қоймады, қойылмады бұл б лек әңгіме. Үй к рші болғаннан соң машинаға мін- гізіп алып кету, әкелу күнделікті жұмыс. Асекең үйден шыға айтатыны Абай, одан қалса нер с зі, нер күйі. Сондағы айтқаны: – тыңда тарихты. 1926 жылы 13 қаңтарда Қызылордада Мұхаңның «Еңлік-Кебек» қойылымының, 3 актісінің 3 суретімен ашылуы. Шындығы – 1925 жылы желтоқсанда Қошке Кемеңгеровтің «Алтын сақина» пьесасы еді. Бұл екі деп біл ұқтың ба – деп ұққанымды ұқтырып, әңгімесін әрі қарай жалғарда мен де с зге қосылып: – неге Қошке Кемеңгеровтен театр тарихы басталмайды. Мен жақында Омбы жақта сол кісінің баласы Нарман- бетті жолықтырдым деймін (1990 жыл). Асекең: – драматург Қошке, нарком Смағұл Садуақасов, режиссёр Жұмат Шанин халық жауы болды, атылды дейді: – айта беріңіз Асеке деймін, Асекең алая бір қарайды, үндемей с з б лмей мен отырамын. С з б лсең ой б лгенің, онда лгенің. Тарих шеді. Содан әңгімені әрі қарай жалғайды: – 1940 жылы Абайды қазақ сахнасында тұңғыш қойған мен. Ол кезде Мұхаңмен мүлдем таныстығым жоқ. Мәскеуден оқып келіп қояйын деген дипломдық жұмысым Шиллердің «Зұлымдық пен махаббаты». Алты айдан кейін 1940 жылдың 20 қазанында Абайдың премье- расы тті. Сондағы бір сұмдықты айтайын. Соңғы дайындықтың қызған шағының бірінде, Мұхаң бізге білдірмей арт жақтан бақылап отырса керек. Абайдың Керімге шүйлігетін сахнасын пісіріп жатқанбыз. Абайым атақты – Қаллеки, Елубай, Серке, Шәкендер з алдына. Бір уақытта ащы айғайдан артыма қарасам, Мұхаңның екі етегі екі жаққа жайылып ұшып келеді. Сондағы Мұхаңның ашу үстінде айтқанын айтайын: «Ей, Қаллеки, екі ауыз с здің басын қосып айта алмағаның қалай? «Сен не дейсің?» деген екі ауыз с зде Абайдың бар қасіреті тұрған жоқ па. Жүрегіңнен шықпаған с збен қай жұртты алдамақсың, с зің сылдыр, тілің былдыр. Абай дәл сен ойлағандай к п қазақтың бірі ме. Абай қайда, сен қайда? Қой, мен сенен біржола түңілдім Қаллеки. Абайдың аузынан шыққан әр с зге абай болмасақ болмайт, «сен не дейсің?» деген екі ауыз с здің астарында алты атанға жүк болар ой жатыр емес пе. Абай сен ойлағандай жабы мінген жаяу қойшы ма? Абайдың кемеңгерлігі, тұлғасы оның с зі мен ойында. Қаллеки- ау сенен қойшының келбетін күтіп пе едім, Абай аузынан шыққан алты ауыз с здің болса да ақиқаты бар емес пе. Ащы дәмін аңғармадың-ау, тәттіге үйір екенсің Қаллеки. Сен Қаллеки тыңда бері, Абай- дай алыпты ңің түгіл түсіңде де к рген жоқсың, сенен қалай Абай шығады? Сен к рген мықтылар жай жабылар, ондай- лар ұлының бір қасық сарқытын да ішіп к рген жоқ. Абай трагедиясы – сим- фония. Ал симфонияны балалайкамен ойнаса не болады. Сендер шеттеріңнен балалайщиксіңдер ңкей. Осындай театр осындай актёр, режиссёрға тап болған мен бақытсыз. Күдерімді үздім, үзбеске шарам жоқ. Абайдың ауылын к рмеген, алты ауыз леңін жатқа білмейтін режиссёрің мынау, арманы к п дәрмені жоқ деп тұрған орнымда мені де жоқ қылды». Сонымен, сол кеткеннен Мұхаң Абай еліне кетті де қалды, біз қалдық аңырып. Міне, енді, бүгін қарасам, Мұхаңның с зін мезгіл сынап, тарих талдап, сын сара лаған нер лшемінде тұрған жалғыз дара ұлы Абай екен. «С з құдай, с з құдірет» деп ойын аяқтаған Асекең тағы үнсіз қалды. Т еатр деген с з, с з деге- німіз театр, адамзатты да жаратқан ұлы с з. С з қадірін ұғудан кеттіңдер, нер алды қызыл тіл екенін білмейсіңдер, лең с здің патшалығын айтқан Абайды ұғудан қалдыңдар деп ашуын арындатқан Асекең бұлқан-талқан боп, «тоқтат мына мә- шинеңді» деп орта жолдан түсті де қалды. Тірі тарихқа тірі куә Асекең осындай еді. Оның алдында, бұл естелік з кітабында басқадай жазылғанын айтпағаныма қуанып мен қалдым. Айтқанда әңгіме мүлдем басқаша болып, естімегенімді сонда естір едім. Бір құдай сақтады. Ертесіне тағы келеміз үн жоқ. Театрға келгенде: «Тоқтат, жүктеу/скачать 1,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|