-тақырып. Адам аралық қатынастар психологиясы

1. 
   Адам аралық қатынас дегеніміз не?
   
2. 
   Қатынас құралдары, түрлері, құрылымы және қызыметі.
   
3. 
   Қатынастың дамуы.
   

Қатынас дегеніміз – адамның басқа адаммен қоғам мүшесі ретінде өзара әрекеттесуінің ерекше формасы. Қатынастың өзара тығыз байланыстағы үш қырлары бар, олар: коммуникативті, интерактивті, перцептивті қырлары.

К.Қ. – адамдардың өзара ақпаратпен алмасуы.

И.Қ. – адамдар арасындағы өзара әрекеттестікті ұйымдастыру, м-ы, әрекетті бөлісу, көңіл-күйге әсер ету және т.б.

П.Қ. – қатынас б-ша жұптардың бірін-бірі қабылдауы және осының негізінде өзара түсінушілікті қалыптастыру.

Қатынас құралдары:

1. 
   Тіл – сөздер жүйесі, олардың мағыналық қолданудағы қ-қ-та қолданылатын байланыстар ережесі. Бір тілде сөйлейтін адамдар үшін сөз және оларды қолдану ережесі ортақ, ал бұл қатынастың тілдің көмегі арқылы мүмкіндігін көрсетеді.
   
2. 
   Интонация – түрлі сөз тіркестеріне түрлі мағына беретін эмоцианалды дауыс ырғағы.
   
3. 
   Мимика – дене бітімінің сырт көрнісі, көзқарас. Айтылған фразалардың мағынасын күшейтуші немесе керісінше әлсіретуші қызметін атқарады.
   
4. 
   Ым-ишаралар – сөздің неғұрлым қанықтылығын көрсететін құрал ретінде саналады.
   
5. 
   Арақашықтық – қатынас жасаушылардың арақашықтығы. Бұл түрлі мәдени, ұлтық дәстүрлерге, сондай-ақ сөйлеуші жұптардың бір-біріне сенім арту деңгейіне байланысты.
   

1. 
   Қатынас жасауға деген қажеттік адамды басқа адамдармен байланысқа түсуге итермелейді.
   
2. 
   Қатынас жасау мақсатын, жағдаяттарын реттестіру .
   
3. 
   Қатынас жасауға шақырылған адамның жеке тұлғалығына ыңғайласу.
   
4. 
   Қатынас мазмұнын жоспарлау(көп жағдайда бұл бейсаналы жүреді).
   
5. 
   Бейсаналы немесе саналы түрде адамның қолданатын нақты құралдарын іріктеуі, өзін-өзі ұстау мәнеріне бағыттау.
   
6. 
   Кері байланыстың негізіндегі қатынастың тиімділігін бақылау, оны қабылдау, бағалау.
   
7. 
   Бағыттылық, қатынас әдісі мен стилін коррекциялау.
   

• 
  Жеке қатынас. Жеке адамдар, яғни екі адамдардың арасындағы сүйіспеншілік пн жеккөрушілік, сыйластық пен араздық, сенім мен күдіктенудің негізіндегі қатынастар.
  
• 
  Формальды немесе қызметтік қатынастар. Қатынастардың бұндай түрін “маскалық контакт” деп атайды. Өзара түсінушілік, келесі адамның жеке ерекшелігін ескеру сияқты жағдайлар болмайды.Керсінше, сыпайылық , қаталдық , қарапайымдық немесе керсінше, сияқты маскалар пайдаланылды.
  
• 
  Қызыметтік қатынаста , жеке ерекшеліктер: мінез, жас ерекшелігі, көңіл-күй ескеріледі, бірақ ортақ істің маңызы олардан гөрі басым.
  
• 
  Примитивті қатынас, адам қатынасқа түсу үшін екінші адамды керек немесе керек емес объект ретінде бағалаған жағдайда. Керек болған жағдайда байланысқа белсенді кіріседі, керек емес болса – дөрекілік көрсетеді.
  
• 
  Формальды-ролдік қатынас, қатынастың мазмұны қолданылатын құралдар алдын ала қатаң жоспарланады. Бұнда адамның жеке ерекшелігі емес, оның әлеуметтік ролі бірінші орынға шығады.
  
• 
  Рухани қатынас, қызығушылығы, дүниетанымы, көзқарастары ортақ адамдар арасындағы қатынас. Бұнда артық толықтырушы сөздер артық болып есептелінеді.
  
• 
  Манипуляциялық қатынас , қатынасқа түсуші адамнан міндетті түрде қандайда бір пайда өндіруде қолданылады. Бұнда қорқыту, жағымсу, өтірік айту, жасанды мейрімділік көрсету,шантаж және т.б. тәсілдер қолданылдады.