Ќазаќстан Республиксыныњ Білім жєне ѓылым министрлігі
жүктеу/скачать 393,5 Kb.
|
| Қорытынды
Балалық шақта (0-ден 17 жасқа дейін) ересектерде пайда болатын барлық психикалық бұзылулар байқалады, тек кері Даму жасына тән. Сонымен қатар, балалар мен жасөспірімдерге тән эволюциялық-дизонтогенетикалық психикалық бұзылулар, яғни. өнімді-дизонтогенетикалық және теріс-дизонтогенетикалық (В. В. Ковалевтің айтуы бойынша) бұзылулар мидың жетілуінің бастапқы механизмдерінің тікелей көрінісі ретінде-дизнейроонтогенез (и. А. Скворцовтың айтуы бойынша, 2000) және психика: ақыл-ойдың артта қалуы – F70-79; психикалық дамудың кешігуі (жалпы және ішінара) - F80-83; ерте балалық аутизм-F84; гиперкинетикалық бұзылулар-F90; патологиялық әдеттегі әрекеттер – F63.3, 63.8; психикалық (жүйке) анорексия – F50.1, 50.3; бастапқы-дизонтогенетикалық (неврозға ұқсас) жүйелік бұзылулар (синдромдар-аурулар туғаннан бастап байқалатын энурез түрі, деп аталатын "дамудың кекештігі" және т.б.), әдетте балалар мен жасөспірімдерден басталады және жалпы ауруларға жатпайды – F94, F98, F51.2-51.5. Жалпы немесе ішінара ретардация, акселерация, асинхрония немесе реакцияның бұрынғы түрлеріне регрессия түріндегі психикалық дизонтогенезді тудырған этиологиялық фактор бір реттік әсер етуі мүмкін (мысалы, жүктіліктің токсикозы немесе туу жарақаты) немесе азды-көпті әрекет етуді жалғастыру (алиментарлы, сенсорлық немесе эмоционалдық депривация сияқты). Бұл жоғарыда аталған бұзылуларға немесе тек жеке ерекшеліктерге, психикалық патология дәрежесіне жетпейтін психологиялық синдромдарға әкелуі мүмкін. Алайда, кез-келген жағдайда, уақыт бойынша ауытқу және дисгармониялық даму (тіпті клиникалық түрде байқалмайды) баланың бейімделуін қиындатады, соматогендік және психогендік әсерлерге жоғары сезімталдықты тудырады және тіпті әлеуметтік және биологиялық факторлардың әсерінен психикалық ауытқуларға негіз болады (мектепке қабылдау, жыныстық жетілу дағдарысы) қалыпты онтогенезі жоқ бала үшін патогенді. Екінші жағынан, балалық шақта басталған кез-келген ауыр немесе ұзақ мерзімді ауру (психогендік, соматогендік, эндогендік, церебральды-органикалық) психикалық қасиеттердің, функциялардың және жеке компоненттердің қалыпты жетілу процесін бұзуы мүмкін, яғни эпифеномен ретінде (нозологиялық спецификалық клиникалық көріністермен бірге) қайталама-дизонтогенетикалық бұзылулар (невротикалық және кекештенудің, тиктердің, энурездің, энкопрездің, элективті мутизмнің, патологиялық әдеттегі әрекеттердің резиденттік-органикалық формалары; патохерологиялық реакциялар және даму; психопат тәрізді синдром; психосоматикалық бұзылулар және т.б.). Психикалық онтогенез (нейроонтогенез сияқты) деп аталатындардың болуымен сипатталатынын есте ұстаған жөн." сезімтал кезеңдер", яғни жас аралықтары, оның барысында генетикалық бағдарламаға сәйкес және сыртқы (ең алдымен әлеуметтік) ортаның ең аз жеткілікті жағдайлары болған кезде, осы уақытқа дейін жетілген функциялар оңтайлы шоғырландырылады, жаңа психологиялық жүйеде ішкі жүйеге айналу. Егер жаңа "одақтың" осы компоненттерінің кез-келгені тиісті деңгейде қалыптаспаған болса, онда жүйе әлі де оның соңғы жетілуін күтпестен жабылады және сезімтал кезеңнен өткеннен кейін ол өздігінен үйлеспейді. Басқаша айтқанда, тиісті "сезімтал" даму кезеңінде қабылданбаған, қалыптаспаған (сонымен қатар тежелмеген немесе реттелмеген), өзі егде жаста автоматты түрде өтелмейді, бірақ арнайы және күрделі күш-жігерді қажет етеді (Лебединский В.в., 1985). Қалыптан тыс қалыптасқан" жабық " функционалды жүйе (нейропсихологиялық, операциялық немесе жеке-мінез-құлық деңгейі) оған жасанды "штаттан тыс" сыни кезеңді бастауға, оны "ашуға", қайта құруға, тұрақты патологиялық жағдайдан жаңа, қалыпты функцияға қайта оралуға қабілетті тұрақты тұрақсыздандырушы әсерлерге мұқтаж (жұлдызқұрттар И. А., 2000). Әйтпесе, соматовегетативті-инстинктивті, психомоторлы, аффективті немесе эмоционалды-идеаторлық жүйке-психикалық реакция деңгейлеріне сәйкес келетін кезеңдерде пайда болған дизонтогенетикалық құбылыстар (В. В. Ковалев бойынша) немесе ересек жаста өзгеріссіз сақталады, үшінші дисонтогенетикалық көзге айналады (л. с. бойынша). Выготскийге) әртүрлі психологиялық кешендер және жеке тұлғаның патологиялық дамуы түріндегі құрылымдар немесе психикалық реттеудің басқа (әдетте жоғары) деңгейлерінің өтемдік жұмысының арқасында азды-көпті тегістеледі. Соңғысы олардан қосымша (әдеттегідей емес) шиеленісті талап етеді, бұл олардың мүмкіндіктерін шектейді және психиканың және тұтастай алғанда дененің өміршеңдігін төмендетеді. Осылайша, баламен немесе жасөспіріммен емдік, түзету-педагогикалық немесе психопрофилактикалық жұмыстың түпкілікті нәтижесінің оңтайлы моделі оның психикалық мәртебесін осындай гипотетикалық күйге жақындату болып табылады (оның жеке басының тұқым қуалайтын-Конституциялық алғышарттарын ескере отырып және өмір мен тәрбиенің тиісті жағдайлары болған жағдайда) бұл жаста қалыпты түрде жүретін онтогенезбен сипатталады. Мидың құрылымдық-функционалды бөлімдерінің қалыптасуы мен жетілуінің аяқталмауымен, психиканың жоғары икемділігімен және үлкен компенсаторлық мүмкіндіктердің болуымен сипатталатын балалық шақ кез-келген оң саногендік әсер баланың емдік және даму-үйлестіру әсерін тудыратындығымен ерекшеленеді. Осы тұрғыдан алғанда, осы жаста психотерапия мен психологиялық түзету арасындағы шекараны тек жеткілікті Конвенциямен жүргізуге болады. Шынында да, баланы ауыр симптомдардан және психотравматикалық тәжірибелерден арылту арқылы біз психиканың қалыпты онтогенезінің алғышарттарын жасаймыз. Екінші жағынан, салынып жатқан психикалық ұйымның белгілі бір "қабатында" бар дизонтогенетикалық механизмдерді түзету арқылы (мысалы, эмоцияларды атау және саралау қабілетін қалыптастыру, өз қателіктерінен үйренуге және жағдайды болжауға үйрету, балада "толықтық кешенін" құру, оның мінез-құлқын әлеуметтендіру), біз одан да жетілген деп сенуге құқығымыз бар, тәжірибелі және өміршең тұлға көптеген психогендік формациялар мен стресстік әсерлерді өз бетінше жеңе алады. жүктеу/скачать 393,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|