Қазақстан тарихы кафедрасы
Қарлҧқ мемлекеті (756-940 жж.)
жүктеу/скачать 1,24 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Оғыз мемлекеті
| Қарлҧқ мемлекеті (756-940 жж.).
Қарлҧқтар туралы «бҧлақ» деген атпен мҽлім болған алғашқы деректер V ғ. жатады. Ежелгі тҥріктердің руникалық ескерткіштері «ҥш қарлҧқ» атын Алтай тауы мен Балқаш кҿлінің шығыс жағалауы арасын қоныс еткен кҿшпелі тайпалардың қуатты орталығына да таратқан. VII ғасырдың ортасында Қарлҧқ бірлестігінің қҧрамына ҥш тайпа - бҧлақ, шігіл жҽне ташлық кірген. Қарлҧқ тайпаларының кҿсемдері Елтебер деп аталған. Қарлҧқ қағанатының билік еткен кезеңінде Оңтҥстік Қазақстан мен Жетісу аумағында қалалық мҽдениет пен шаруашылық ҿмірдің дамуымен сипатталады. Қарлҧқ билеушілері Оңтҥстік Қазақстан мен Орта Азияның қалалық жҽне отырықшы халықтарының арабтарға қарсы кҥресін қолдап отырды. Х ғасырдың басында Орта Азиядағы саманилер ҽулеті мен арабтардың шабуылы кҥшейді. Сонымен қатар Қарлҧқ қағанаты ҿз қолына берік саяси-экономикалық байланыс жҥйесін орната алмады. Ішкі саяси талас-тартыс қағанатты ҽлсіретті. Міне, осындай жағдайда шын мҽніндегі қауіп-қатер Қашғар жағынан келді. Қашғардың тҥрік билеушілері 940 ж. Баласағҧнды басып алады да, Қарлҧқ мемлекеті қҧлады. Оғыз мемлекеті . Қарлҧқ қағанатының солтҥстік-батыс жағында, Сырдарияның орта жҽне тҿменгі бойларында, Батыс Қазақстан далаларында ІХ-Х ғғ. Оғыз тайпаларының ежелгі феодалдық мемлекеті қалыптасты. Оғыздардың ата-бабаларының алғашқы қоныстанған жерлері Ыстықкҿлдің маңы. VIII ғ. ортасында Батыс тҥрік жҽне Тҥргеш қағанаттары қҧлап, қарлҧқтардың қысымымен оғыздар Сырдария бойына келіп қоныстанады. Жергілікті тайпалармен одақтасып, печенегтерге қарсы соғысып, олардан ҽуелі Сырдарияның тҿменгі ағысы мен Арал ҿңірін, кейін Орал мен Еділ ҿзендерінің аралығын алады. Печенегтермен соғыс барысында оғыз тайпаларының саяси бірлігі нығайып, оның қҧрамына осы ҿңірді ежелден мекендеп келе жатқан кҿшпелі жҽне жартылай кҿшпелі рулар мен тайпалар енеді. Махмҧд Қашғари оғыз елінің 22 тайпаға бҿлінгенін жҽне ҽр тайпаның ҿз белгісі мен туы болғанын айтады. X ғасырда оғыздардың астанасы Орта Азияға, Шығыс Еуропа мен Орталық Азияға апаратын маңызды сауда жолының тҥйіскен жерінде орналасқан Янгикент (Жаңа Гузия) қаласы болды. Мемлекет басшысы жабғу атағын иеленді. Билік атадан балаға мҧра болып қалып отырды. Жабғу орынбасарлары "кҥл-еркін", ҽскер басшысы "сюбашы" деп аталды. Оғыздар путқа табынды, шамандарға сенді. Кейін біртіндеп ислам діні ене бастады. Оғыздар 965 ж. Киев Русімен одақтасып Хазар қағанатын, 985 ж. Еділ Булгариясын кҥйрете жеңді. ХІ ғасырдың басында Оғыз мемлекеті 46 қҧлдырай бастады. Оған ауыр алым-салықтарды жинауға наразылық білдірген оғыз тайпаларының кҿтерілісі себеп болды. Ішкі қайшылықтардан ҽлсіреген Оғыз мемлекеті қыпшақ тайпаларының қысымына шыдамай қҧлайды. жүктеу/скачать 1,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|