«Қазақстандағы 1921-1922 жж., 1931-1933 жж аштықтар: құжаттар, статистика, ақпарат». Орындаған: Тілеуберген Санжар

Тәуелсіздігімізді алып, егеменді ел болып жатқан кезде ұзақ жылдар бойы отаршылдықтың тұтқынына түскен саламыз қайта жанданып, даму үрдісін бастан өткізуде. Тарихқа көз жүгіртетін болсақ, Қазақстанда ХХ ғасыр ірі тарихымен оқиғалармен ерекшеленеді. 1931-1933 жылдары республикалық 6,5миллион халқының 2,1миллионы қырылып қалды. Аштықтан, үкімет орындарының тарапынан болған қуғын-сүргіннен қашып, 1миллион адам шет елдерге өтіп кетті. Қазақ жерінде ашаршылық салдарынан демографиялық ахуал күрт төмендеп кеткен болатын. Оның айқын көрінісі ретінде тарих беттерінде қалған 1931-1933жылдары қазақ халқының басына төнген ең бір қасіретті Ұлы жұт кесірінен күні бүгінге дейін қазақ халқы өз жерінде демографиясы жағынан азшылыққа ұшырады. Ресейлік ғалымдар отаршылықтың болу себебі ауа-райының қолайсыздығынан, құрғақшылық болып егіннің шықпай қалғанынан немесе жұқпалы аурулардың тез таралуынан деген сынды сылтаулар іздейді. Ашаршылық кезінде қаншама қазақ қыршынынан қиылды. Оған дәлел мұрағат қойнауында сақталған көптеген ресми құжаттар. Белгілі демограф ғалым М.Тәтімовтің есептеуінше “1931-1933жж ашаршылық Қазақстанда өмір сүрген 2,5млн адамның, соның ішінде 2,3млн қазақтардың және 200мың келімсектердің қайтыс болғаны анықталды. Осы жылдар аумағын қамтыған ашаршылықтың қазақ үшін алатын орны зор. Әдейілеп ұйымдастырған ашаршылықта Украина мен Қазақстанның көп жапа шеккені тарихтан белгілі. 1931—1933 жылдары бүкіл Қазақстанды құшағына алған аштықтан 6,2 млн республика халқының 2,1 млн-ы қырылды. Голощекин қазақ даласындағы жағдайды білу үшін өз шабармандарын елді мекендерге жіберіп отырған. Арнайы тапсырмамен Сарысу ауданында болған бір шабарман көрген-білгенін айтады. Ол болып жатқан қазақ жеріндегі сұмдықты баяндап береді.

«Ауылдарды аралаған кезінде ондаған күндер бойы жерленбеген мәйіттерді кездестіргенін тітркене айтады. Әйелдері жоқшылыққа, аштыққа төзімділеу келеді. Еркектердің бірден ұнжырғасы түсіп кетеді. Күйзелгендер қолдарына не түссе де түк қалдырмай жеп қояды. Сүйек-саяқты жинайды, қарындары ашқаны соншалық бірнеше мәрте қайнатып жеп қояды. Тамақтың орнына жартылай өңделген терілер де жейді. Тіпті иттің етін жеген және онысын жасырмайтын бірнеше адамдарды кездестіргенін де айтады. Оныншы ауылдан келе жатқан жолында елсіз жапаннан екі жасөспірімді көргенін, олардың қайдағы бір ескі жұрттағы, атылған иттердің терісін алу үшін қалған өлімтіктеріне бара жатқанын баяндаған. Аштықтан жартылай ісінген, аяғы ауыр әйелдердің оған қарай жақын келіп, оған ит атып беруін өтінгенін толығымен хабар етеді».