Республиканың телекоммуникациялық секторының дамуына әсер ететiн факторлар

• Ұлттық нарықтың ауқымы. Көбiне ел экономикасының жай-күйiмен айқындалатын тұтынушылардың төлемге қабiлеттi сұранысы телекоммуникациялық қызметтер нарығын дамытудың негiзгi факторы болып табылады.
• Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң телекоммуникация нарығын ырықтандыруға арналған бағытын iске асыру.
• Дүниежүзiлiк сауда ұйымына (бұдан әрi – ДСҰ) кiру жөнiндегi iс-шаралар
• Қазақстан Республикасының телеком- муникация қызметтерi нарығын дамытудан күтiлетiн технологиялық үрдiстер

• жылжымалы байланысты, жерсерiктiк және кабелдi теледидарды, дауыстарды, бейне және пакеттiк технологиялар негiзiндегi деректердi беру бойынша конвергирленген шешiмдердi белсендi түрде дамыту;
• дәстүрлi желiлердi дамытудан шешiмдер негiзiнде жаңа буын желiлерiн дамытуға көшу;
• телекоммуникациялық және ақпараттық технологиялардың конвергенциясы.

Жаңғырту процесi ұлттық телекоммуника- ция желiсiнiң барлық деңгейлерi мен құрамдас элементтерiн қозғады. Соңғы жылдар iшiнде желiнi толық ауқымда жаңарту мен кеңейтуге негiз болған елеулi өзгерiстер болып өттi. Теле- коммуникация саласы жоғары технологиялық салалардың бiрi болып табылады, соның салда- рынан саланың дамуы негiзiнен байланыс опера- торларына пайдаланушыларға жоғары сападағы қызметтердiң барлық жаңа түрлерiн ұсыну, те- лекоммуникация желiлерiн ұстауға жұмсалатын шығындарды азайту мүмкiндiгiн беретiн жаңа технологиялардың пайда болуы мен оларды енгiзу есебiнен жүзеге асырылады.

Осылайша, Қазақстан Республикасында теле- коммуникацияны одан әрi дамыту үшiн теле- коммуникация саласын инновациялық-техноло- гиялық дамыту тұжырымдамасы әзiрленетiн болады, ол ең жаңа ақпараттық технологиялар- ды енгiзу және пайдалану есебiнен әр тарапты экономиканы қалыптастыруға, жаңа технологи- яларды дамытуға бағытталады. Талдау нәтижесі телекоммуникация нарығы- ның бәсекелестігі дамымаған жоғары шоғыр- ландырылған болып табылатындығын көрсетеді. Қазақстандағы телекоммуникация нарығын- да жетекші ойыншы болып табылатын «Қазақ- телеком» АҚ үстем жағдайға ие.

Ірі субъектінің монополиялық жағдайы жә- не «мінез-құлқы», тұтастай алғанда, әділ бәсе- келестік қатынасты белгілеуде теріс әсер етеді. Байланыстың балама операторларын дамыту толығымен «Қазақтелеком» АҚ коятын қосу жағдайларына байланысты екендігін, осы жағдай- ларда бәсекелестіктің басты қағидаты жарыс- тастық бұзылатындығын айтсақ жеткілікті. Қазіргі уақытта, уәкілетті орган берген Ин- тернет желісіне қолжетімділік қызметін ұсыну жөніндегі лицензиялардың көп санына (400- ден астам) қарамастан, қазақстандық интернет нарығы бәсекелес болып табылмайды. Интернет желісіне қол жеткізу қызметі бойынша 35%-дан астам үстем үлеспен бір тұлғалар тобы ретінде Тізілімде тұрған «Қазақтелеком» АҚ мен «Нұрсат» АҚ осы нарықта үстем жағдайға ие

Қазақстанда ұялы байланыс нарығы шоғырланудың жоғары деңгейімен үстем болып табылады, онда 4 ұялы байланыс операторлары жұмыс істейді, оның екеуі «Қазақтелеком» АҚ арқылы өзара аффилиирленген болып табылады. Бұл ретте ұялы байланыс операторларының 80 %-ы екі ірі оператор: «Кар-Тел» ЖШС мен «GSM Қазақстан «Қазақтелеком» ААҚ» ЖШС- ны өзара бөліседі. Қазақстан, Еуропа елдері мен ТМД нарық- тарының байланыс қызметіне тарифтер деңгейін салыстырмалы талдау телекоммуникацияның отандық нарығының жоғары монополияландырылған болып табылатындығын және байланыс нарығы субъектілері бәсекелестік ортада жұмыс істемейтіндігін көрсетті.

Телекоммуникация секторын дамыту саясаты желілік технологияларды дамытуға бағытталады (бірінші кезекте экономикалық реттеу тұрғысынан бұл байланыс кабельдерін, компьютерлік техника мен бағдарламалық қамтамасыз ету құралдарын шығаратын отандық өндірушілерге жеңілдіктер немесе өзге де артықшылықтар беру). Ұсынылып отырған стратегияда телекоммуникациялық қызмет көрсету тәртібінің екі негізгі бағыты бөліп көрсетіледі:

• оларды әмбебап қызметтер негізінде ұсыну (мемлекеттің жаңа технологияларды жаппай пайдалануды ынталандыруға, халықтың әлеуметтік қорғалмаған топтарына қолдау көрсетуге және т.б. бағытталған әлеуметтік саясатының элементі;
• қызметтерді сұраныс және ұсыныс негізіндегі нарықтық тетіктер бойынша ұсыну.