Б. БӨрібаев c/C++ тілдерінде программалау (практикалық курс) Жогары оқу орьшдарына арналған оку құралы э в е р о алматы 2015 Эверо
жүктеу/скачать 16,45 Mb. Pdf көрінісі
|
44 dox3 + ayX2 + a # + аз көпмүшелігі берілген делік. Оны мынадай түрге ((qqX + а х) х + 02 ) х + а3 келтіреміз де, біртіндеп төменгі өрнектерді есептейміз: ОоХ я0х ♦ а\ (O qx + ах) х (а0х + а \)х + аг ((аох + а \)х + аг)х ((я0-* + я ,)х + 0 2 ) * + я3 Соңғы шама көпмүшеліктің керекті мэні болып шыгады. Осы тәсілмен төмендегідей кез келген көпмүшеліктің мәнін табуға болады: ОоХ? + а]У*" + . . . + а„л х + а„ ол үшін оны мынадай түрге келтіріп алу керек (...(я0* + І р * + - • • + ап-\)х + ап Жаттыгулар 1. х = 2 болганда, 2х3 - Зх + 5 көпмүшелігінің мәнін Горнер схемасын пайда- ланбай аныктау керек. 2 .х = 0,1 болганда, Зх4 + 2 х + х + 1 көпмүшелігінің мәнін «тікелей» алго- ритммен жэне Горнер схемасы арқылы аныкгау керек. Алынган нәтижелерді салыстырыңдар. Осы екі тәсілдің де есептеу дәлдігін аныктаңдар. 3. Горнер схемасын пайдаланып, төмендегі көпмүшеліктердің мәндерін кесте түрінде құрастырып шыгыңдар: а) 2х4 — 1,2х — ЗДх2 + 4; [1; 2] кесіндісі аралығында, қадамы — 0,2 (осы аралықта берілген функцияның экстремумдік нүктелері бар ма?); ә) 4 х - 0,7 х + jc — 2,18; [0; 4] кесіндісі аралығында, қадамы — 0,5; б) х — 2,1 х + 0,2 jr - 4; [-2; 2] кесіндісі аралыгында, қадамы — 0,4. ш № 1 зертханалықжүіиыс Тақырыбы: Сызықтык алгоритмдер құру аркылы формулалар бойынша есептеу. Тапсырма: Берілген формула ( нұсқаларды қ.) бойынша өрнектер мәнін есептейтін программа жазып шығу керек Нэтижесі: Профамма мәтіні мен бірнеше бастапкы мәліметтер үшін компьютерден алынган есептеу нәтижелері. 45 Ескерту: Формулалар бойынша есептеу барысында С тілінің төмендегі математи- калық функциялары (тақырып файлы - < m a th .h > ) кажет болуы мүмкін (А косымшасын қ.). j Стандартты математикалык функциялардың сипаттамалары I кесте Математикалық С mini Tunmepi функциялар функциялары в* өхр (х) double exp (double x) sin X sin(х) double sin(double x) arcsinx asin(х) -1 < X < 1 double asin(double x) cos X cos(х) double cos(double x) arccos(x) acos(х) - 1 < X < 1 double acos(double x) tg x tan(x) double tan(double x) * arctgx atan(x) -1 < х < 1 double atan(double x) 1 x | abs(x) int abs(int x) 1 x | f abs (x) double abs(double x) In X log(x) x > 0 double log(double x) lg x loglO(x) double loglO(double x) x > 0 Vx sqrt (x) x > 0 double sqrt(double x) xy pow(x,y) double pow(double x, double y) и о ә powlO(n) double powlO(int n) x бүтін белігі floor(x) double floor(double x) кездейсоқ саи алу rand() int rand() Экранга шыгарылатын символдар түсін өзгерту — t e x t c o l o r (n ) ; Символдар шыгару кезінде экран фоны түсін өзгерту - t e x t b a c k g r o u n d ( n ) ; мұндағы n — кез келген бір түске сәйкес келетін таңбасыз бүтін сан немесе түстің агылшын тіліндегі атауы. Экранды тазалау операторы - c l r s c r () ; < c o n i o . һ > - пернетақта мен экранга (консоль) арналган такырып файлы; п ( т ү с ) параметр! төмендегі атаулы константалардын бірін пайдаланады. Экрандагы түстер атаулары мен кодтары 2 кесте Tyc Константа Константа мэні Қара - Черный BLACK 0 Көк — Снний BLUE 1 Ж асыл — Зеленый GREEN 2 Кекшіл — Бирюзовый CYAN 3 Қызыл — Красный RED 4 Күлгін — Сиреневый MAGENTA 5 1 Қоныр — Коричневый BROWN ” - 6 " I Боз — Светлосерый LIHGTGRAY 7 46 1 2 кестенің жалгасы | СяР - Серый DARKGRAY 8 Кеііддір - Голубой LIHGTBLUE 9 Ак жасыл — С ветл озеленый LIHGTGREEN 10 Акшьш к ак - С ветлоби рюзовый LIHGTCYAN 11 Қьпгыш - Алый LIHGTRED 12 А к всүлгін — Светлоснреневый LIHGTMAGENTA 13 Сары ~~ Желтый YELLOW 14 Ак (аппак) - Белый (яркий) WHITE 15 Ж үмысты қорғауга арналған сұрақтар; 1. Алгоритм, программа, оператор ұгымдары. 2. Алгоритм қасиеттері, оның мысалдары. 3. Сызықтык алгоритмдер ұгымы, оның ерекшелігі. 4. Си тілінің алфавитіне қандай симводдар кіреді? 5. Си тілінің функциялары, олардын типтері. 6. Арифметикалык өрнек ұгымы. 7. Мәліметгерді енгізу/шыгару операторлары. 8. Меншіктеу операторлары, олардың жазылу тәсілдері. 9. Инкремент, декремент операциялары, жазылу форматтары. 10. Бүтін жэне накты типтегі айнымалыларды сипаттап, соларды енгізіп, мэндерін есептейтін операторларды жазу жолдары. Тапсырмалар 1. Кубтың қыры берілген. Кубтын көлемі мен бүйір бетінің ауданын анықта- ныздар. 2. Екі саннын арифметикалык және геометриялық ортасын есептеп, нәтижесін шыгаратын операторлар тізбегін жазыңыздар (оң сандар берілген деп есептейміз). х ,у сандарынын геометриялық ортасы: y .t * % ал о 1# а2,а 3,„ .,а п сандарынын геометрия лык ортасы: гу •••а п 3. Екі саннын косындысын, айырмасын жэне көбейтіндісін есептейтін программа жазындар. 4. Берілген екі катеті бойынша тікбұрышты үшбұрыштың гипотенузасы мен ауданын есептейтін программа кұрыңдар. 5. Координаттары х\, у х жэне х2, у 2 болып келген екі нүкте ара кашықтыгын табыңдар. - 6. х саны берілген. 2.v4 — 3.V4 — З л 3 + 4 х 2 — 5.г + 6, 1 — 2х 4- З х 2 — 4 х 3 және жэне 1 -f 2х -f З л2 Ф 4 х 3 өрнектерін есегттейтін профамма кұрындар. Мұнда көбейту, косу жэне алу амалдарын гана колдануга (Горнер схемасы) болады. Орындалатын операциялар саны мүмкіндігінше аз болатын болсын. 7. Тен кабыргалы үшбұрыштын қабыргасы берілген. Осы үшбұрыштың ауданын табатын программа кұрыңыздар. 47 8. х9 у, z берілген. а, 6-ны есептеу керек: а — ; 1 Ш х - (arctgz + е х 3 ) 9. х, у, z берілген. а, b-ны есептеу керек: 3 -4- е*"1 , 4 e l . , ( у - * ) 2 J y - * | 3 a » --------- b =1-4- |у - x| + ----------------4----- ----- , 1 + x* |y - tg z \ 2 3 10. jc,y, z берілген. a, 6-ны есептеу керек: а = ( 1 + У) • * * Ф г - . Ь ~ г+“ №~ 2І -Х -2+_2— ’ мм2 Г2+4 3 +Sltl*Z 11.x,у, z берілген. а, £-ны есептеу керек: ш Ш Ш І Ш Ш Щ з +1—^3 у+Аг 12. х,у, z берілген. a, 6-ны есептеу керек: _ вЯ / Як 2 -cos ( х ——) 2 C O S J / l \ я = —j----- ^-а- | Ь = c o s [ a i 'c t g - J — l - s i ? r V V 2 / 13. jc,y, z берілген. a, 6-ны есептеу керек: 24|лг—2 л '/(І4 х 2у 2) * 3 + z2/5* 14. jc,y, z берілген. a, £-ны есептеу керек: и v X ------------------------- A'-* 2 +--- В Г3 Я? 15. Екі накты сан берілген. Солардың арифметикалык ортасын жэне модульдерінін геометриялык ортасын табыңдар. 16. Үшбұрыш төбелерінің координаттары берілген. Сол үшбұрыштың периметрі мен ауданын аныктаңдар. 17. Арифметикалык прогрессия мүшелерінің a, а + d, ... , a + d ( п - \ ) косындысын берілген a, d, п мәндері арқылы аныктаңдар. ^ 18. Тікбұрышты үшбұрыштың гипотенузасы мен бір катеті берілген. Соның екінші катеті мен іштей сызылган шеңбер радиусын табыңдар. 19. Массалары іп/ және т2ч ара қашыктыктары г болып келген денелердің бір бірін тарту күшін Ғ анықтакдар. 20. х ,у нақты сандары берілген. Көбейту, косу жэне алу амалдары арқылы гана мына өрнекті З х 2у 2 — 2х у г — 7 х г у — 4 у 2 4- 15дсу + 2х2 — З х 4- 10г 4- 6 48 есептеңдер. Амалдар саны сегіз көбейтуден жэне сегіз қосу мен алудан аспайтын болсын. 21. һ биіктіктен жерге құлайтын тастың түсу уақытын табыңдар . 22. х, у, z берілген. а, b-ны есепггеу керек: Z -f 1 X + 2. 23. Берілген қабырғаларының ұзындығы a, b, с нақгы оң сандар болып келген үшбұрыш түргызуга болатыны белгілі болса, сол үшбұрыштың ішкі бұрыштарын табындар. 24.Үшбұрыштын бұрыштары мен сырттай сызылған шеңбер радиусы берілген, үшбұрыш қабырғаларын анықтаңдар. 25. Шеңбер ұзындығы берілген, оның ауданын табыңдар. 26. Ішкі радиусы 20 болып келген, ал сырткы радиусы — берілген санға г ( г > 20) тең сақина ауданын табу керек. 27. Үш Rb R- 2 > R 3 кедергілері параллель косылған. Жалпы кедергі мәнін табыңдар 28. а саны берілген деп есептеп, темендегі өрнек мәнін табу керек: yf cosyjsina yjsinM cosa 2 + 2 29. Радиусы R берілген деп есептеп, щеңбер ұзындыгын, дөңгелектін ауданын жэне шардын көлемін табу керек. 30. Цельсий градустарымен берілген температураны Фаренгейт градустарына төмендегі формула бойынша түрлендіретін программа кұру кажет: 9 Ғ = - С # 32, мұндагы F - Фаренгейт бойынша температура; С— Цельсий бойынша берілген температура (градус). 31 .Терезенің сол жак жогаргы бұрышына, ортасына, содан сон терезенің он жак төменгі бұрышына өзіңіздің аты жөніңізді үш рет шығарыныз.Мысалы: Burybaev Bakhyt Burybaev Bakhyt Burybaev Bakhyt 33. Берілген аракашыктыкты шакырымнан километрге (1 шакырым = 1,0668 км), салмакты фунттан килограммга (1 фунт = 0,4059 кг) ауыстырып есептейтін профамма кұрыңыз. Программаны келесі мэліметтермен шыгарыңыз: 100 шакырым жэне 5 фунт. 34. Пернетақтадан енгізілген нақты санды ақша форматына ауыстыратын профамма жазыныз. Мысалы, нәтижесі келесідей болу керек: 49 I n p u t t h e n u m b e r —> 2 5 . 8 2 5 . 8 t e n g e - 2 5 t e n g e 8 0 t y i n . Цифрлар саны белгісіз бүтін сан берілген, осы санның цифрларының қосындысын есептейтін профамма құрыңыз. >. Төмендегі программа коды қандай мәндерді қайтарады? Ауызша аныктауга тырысыңыз. / * И н к р е м е н т п е н д е к р е м е н т т і ң п о с т ф и к с т і к ж е н е п р е ф и к с т і к ф ор м ал ар ы * / # ± n c l u d e < i o s t r e a m . һ > v o i d m a in ( ) 1 i { i n t i k = 8 , i l = 4 , im , i n ; im = ( + + ik ) + ( i l + + ) ; i n = ( i k — ) + ( — i l ) ; c o u t « ” \ n im = ” « i 'I w c o u t « ,f\ n i n = 11 « i n ; c o u t « ,f\ n i k == n « i k ; c o u t « H\ n i l = 11 « i l « ,f\ n ,f; > Енді өзіңіздің жауабыныз бен компьютер берген жауапты сапыстырыныз 37. Төмендегі программа орындалганнан кейін кандай нәтиже береді? / / О п е р а ц и я л а р д ы ң о р ы н д а л у р е т т і л і г і н т е к с е р у # i n c l u d e < i o s t r e a u n .h > v o i d m a in () { i n t i i = 2 ; d o u b l e d k , d a = 8.2, d d =0.781; d k = d a + ( i i + + ) - d d * ( — i i ) ; c o u t « ” k = 11 « d k ; c o u t « ” i = 11 « i i ; d k = d a + ( + + i i ) - d d * ( i i — ) ; c o u t « " k = 11 « d k « n\ n ,f; > Өзіңіздін жауабыңыз бен компьютер берген жауапты салыстырыңыз. Зертханалы қ жүмыстарга арналған тапсы рмалар нұсқалары 1 нүсқа ортасындагы жұмыс істейтінін талдап, жазып шығындар і есептеу программасын кұрындар: 50 2 cos(*-^) 2 r = --------- р м Ь — — ) 0,5 + sin v 3 - z /5 мұндагы jc= 14,26, y = - 1,22, z = 3,5-10‘2. 3. Қырларының ұзындыктары a, fe, с болып берілген тікбұрышты параллелепипедтің толық бетінің ауданын табыңдар. Қырлар ұзындықтары а, Ь, с пернелерден енгізіледі, мысалы: а = 9, b= 7,5, с = 5. 2 нүска 1. C/C++ ортасының келесі үш математикалық функциясының abs, acos, asin • • калаи жұмыс істеиттнін талдап, жазып шығыңдар. 2. Мы на өрнекті есептеу программасын құрыңдар: + 2 мұндағы х = -4,5, у — 0,75* 10"4 , z = 0,845 • 10 2. 3. Параллелепипедтің берілген ұзындығы (9) , ені (7,5) мен биіктігі (5) аркылы көлемін табу керек. 3 нұска 1. C/C++ ортасынын келесі үш математикалык функциясының a tan, ceil, cos капай жұмыс істейтінін талдап, жазып шығыңдар. 2. Мына өрнекті есептеу программасын қүрындар: 1 + sin 2 (jc -4- у) м 2 ( 1 v = --------1— — xw + cos arctg— 1+jr 2 у 2 мұндағы х — 3,74*10 '2, у = -0,825, z = 0,16*10”2. 3. Пернетактадан үшбұрыштың қабыргаларын а, Ь, с енгізіп және келесі формула бойынша оның медианасының үзындығын табыныз = —>І2а2+2с2- Ь 2, ть 2 мұнда ть - бүл В төбесінен түсірілген медиана. 4 нусқа 1. С/С-н- ортасының келесі үш математикалық функциясының cosh, exp f abs қалай жұмыс істейтінін талдап, жазып шығыңдар. 2. Мына өрнекті есептеу программасын құрындар: l + sin (jc + y) ы w = -----------------------— X 1* + CO S 1 у X ----------- 2.2 1 arctg— \ 2 1+*> мұнда x = 0,4*10 4, -0,875, z = -0,475*10 51 3. Үшбүрыш қабырғалары ұзындықтарын а, Ь, с пернетактадан енгізіп, онын биіктіктерінің үзындықгарын төмендегі формула бойынша анықтаңдар 2л/ РІР - а){р - Ь )(р - с) Лк = 1 "■ ..... - - ■■ ..... *-* . ь мұвдағы һь — бұл В төбесінен жұргізілген биіктік, р — үшбұрыштың жарты периметрі. 5 нусқа 1. C/C++ ортасының келесі үш математикалық функциясының fm od, lo g , l o g 10 қалай жұмыс істейтінін талдап, жазып шығындар. 2. Мына өрнекті есептеу программасын құрындар: а = ҺЦу-* X* - —) + sin2 arctgz мұнда * = -15,246, у = 4,642-10'2, z = 20,001-102. 3. Үшбұрыш қабыргалары ұзындыктарын а, Ь, с пернетақтадан енгізіп, оның биссектрисасынын ұзындыктарын төмендегі формула бойынша аныктаңдар _ 2-Jbcp(p-a) b+c мұндағы la — бұл А төбесінен жүргізілген биссектриса, р — үшбұрыштын жарты периметрі. V' , 6 нүска 1.C/C++ ортасының келесі үш математикалык функциясынын pow, powlO, sin. 2. Мына өрнекті есептеу программасын күрындар: Р = y]lQ(lfx + х v+2 )(arcsin 2 z - | x - у |) -3 мұндағы x = 1 6 , 5 5 1 0 ' , y = -2,75, z = 0,15. 3. Шар бетінде жатқан A(xIt y Jt zj) нүктесі мен шар центрі В(х2, у 2, zd координаталары арқылы шар көлемін табыңдар. Берілген х 1уу һ $Іг хъ у 2, z2 мәндері пернетактадан енгізіледі. 7 нұска 1. C/C++ ортасының келесі үш математикалык функциясының sinh, sqrt, tan жүмыс істейтінін талдап, жазып шыгыңдар. 2. Мына өрнекті есептеу программасын құрыңдар: 1 с . / ч 1 / ч * + 31 х — y l+ x 2 у = 5arctg{x) -----a rc c o s (jf)-------- - ------— —-— 4 \ x - y \ z + х мұндағы х = 0,1722, у = 6,33, z = 3,25-10 3.Төбелері берілген 0), В(х2, 0), С(х2, у 3), D(x/t у 4) нүктелерде орналаокдн трапеция периметрін табыңдар. Берілген х һ х2, у 3, у 4 мәндері пернетактадан • • енгізіледі. 8 нүска нкциясының жұмыс істейтінін құрыңдар 52 I .. іх+у фЩ arctg(x) + arctg{z) мандаты х = -2,235-10 "2, у = 2,23, z = 15,221. 3. Берілген A(xJf yi) нүктесі арқылы өтетін және центрі В(х2, У 2 ) нүктесіңде орнапасқан шеңбер ұзындыгын табыңдар. Берілген х һ у ]г х2, у 2 мәндері пернетақтадан енгізіледі. 9 нуска 1. C/C++ ортасының келесі үш математикалық функциясының f l o o r t a n h қалай жұмыс істейтінін талдап, жазып шыгыңдар. 2. Мына өрнекті есеіггеу программасын құрыңдар: *¥ = z cos у ------- + (у-х}щ --- Г- 1 + 0'-*) мұндағы jc = 1,825*10 2, у = - 18,225, z — -3,298 -10 ‘2 3. радиусы мен биіктігі берілген цилиндрдің бүйір бетінің ауданын тбыңдар. Берілген мәндер пернетактадан енгізіледі. 10 нусқа 1. C/C++ ортасыньщ келесі үш математикалык функциясының ex p , f a b s , pow капай жұмыс істейтінін талдап, жазып шығындар. 2. Мына өрнекті есептеу программасын кұрыңдар: I fc y{arctgz - —) c = 2iy’) + (3r Y ------------r-S- Ш + -T-7 У +1 мұндағы jc = 3,25 1 , y — 0,325, z = 0,466 ■ 1 0 3. радиусы мен биіктігі берілген цилиндрдің толык бетінің ауданын тбыңдар. Берілген мәндер пернетактадан енгізіледі. 11-нуска 1. C/C++ ортасынын келесі үш математикалык функциясының c e i l , c o s , fmod калай жұмыс істейтінін талдап, жазып шыгындар. 2. Мына өрнекті есептеу программасын кұрындар: , М у + V* - 1 J = I |jr-y|(sin 2 + tgz) өрнекті берілген х = 17,421,^=10,365 *10' , z = 0,828 • 10 5 мәндері үшін есептеңдер. 3. Радиусы мен биіктігі берілген цилиндрдін көлемін табыңыз. Радиус пен биіктіктің мэндерін пернетакта аркылы енгізу керек. 12-нұсқа 53 1. C/C++ ортасының келесі үш математикалық функциясынын sin, loglO, a b s қалай жұмыс ісгейтінін талдап, жазьш шығыңдар. 2. Мына өрнекті есептеу программасын құрыңдар: Щ . g = -; І = ----- +------ — —(jf + 1)”,/ші* Ш і 2|д: + >»Г әрнекті берілген jt = 12,3-10 ' 1, у = 15,4, z = 0,252 • 10 3 мәндері үшін есептеңдер. 3. шардың радиусы берілген, шардың көлемін табу керек. Радиустың мәні пернетақта арқылы енгізіледі. 13-нүсқа 1. C/C++ ортасының келесі үш математикалық функциясының c o s , a t an , c e i l қалай жұмыс істейтінін талдап, жазып шығыңдар. 2. Мына өрнекті есептеу программасын құрыңдар: 11 (i+11 111 | S q I I I I l + x \ y - t g z \ K 2 3 өрнекп берілген x = 2,444, у = 0,869 • 10 ’2, z = -0,13 • 10 3 мәндері үшін есептеңдер. 3. Шардың радиусы берілген, шар бетінін ауданын табу керек. Радиустың мәні пернетаіста арқылы енгізіледі. * № 2а зертханалық жүмыс Тармақталған алгоритмдерді программалау Такы ры бы : Тармақты алгоритмдер кұру аркылы есептер шығару. Тапсырма: Берілген нұскалар бойынша алгоритмдер қүрып, C/C++ тілінде программа жазып шығу керек. Нәтижесі: Есепті шыгару алгоритм! мен программасы мэтіні және компьютерден алынған есептеу нәтижелері. Тапсырмалар 1. Тармаісгы алгоритмдерді программалау тәсілдерін пайдаланып, төмендегі функциялардың мәндерін есептейтін программа жазыңдар: gSinx/* 4~si4CX ^ жүктеу/скачать 16,45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|