Бағдарламасы Абишева Альмира Қазақстан мен Ресейдің венчурлық қаржыландыру нарығының ағымдық жағдайына салыстырмалы талдау
ҚАЗАҚСТАН МЕН РЕСЕЙДІҢ ВЕНЧУРЛЫҚ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ НАРЫҒЫНЫҢ АҒЫМДЫҚ ЖАҒДАЙЫ
жүктеу/скачать 128,43 Kb.
|
Абишева А венчурлык капитал
| ҚАЗАҚСТАН МЕН РЕСЕЙДІҢ ВЕНЧУРЛЫҚ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ НАРЫҒЫНЫҢ АҒЫМДЫҚ ЖАҒДАЙЫ
Қазақстан мен Ресейдің венчурлық қаржыландыру нарығының қалыптасуы Қазақстандағы алғашқы венчурлық инвестициялық қорлардың бірі 1996 жылы құрылған және Еуропалық қайта құру және даму банкі қаржыландырған Eagle Kazakhstan қоры болды. Қазақстанда венчурлық қаржыландыру 2003-2004 жылдардан бастап дамып келеді. 2003 жылы Қазақстанның инновациялық жүйесінің маңызды элементіне айналған «Ұлттық инновациялық қор» АҚ (қазіргі «QazTech Ventures» АҚ) құрылды. 2004 жылдан бастап Қор экономиканың басым салаларындағы ірі инновациялық жобаларға инвестиция құйып келеді. Инновациялық жобаларды инвестициялаудың негізгі нысаны қатысу үлестерін сатып алу арқылы заңды тұлғалардың жарғылық капиталындағы 49%-ға дейінгі бақыланбайтын үлестік қатысу болып табылады. Қор елімізде венчурлық инфрақұрылымды құрумен де айналысады, озық шетелдік технологиялар трансфертін жүзеге асырады. Жобаны «ҰИҚ» АҚ (қазіргі «QazTech Ventures» АҚ) арқылы қаржыландыру шарты, ең алдымен, жобаның Қазақстанның индустриялық-инновациялық саясатының басымдықтарына сәйкестігі, сондай-ақ жобаның ғылымның жаңа түрін құруға бағдарлануы – қарқынды өнім (жұмыс, қызмет) немесе оның техникалық деңгейін көтеру, жаңа енгізу және бұрын енгізілген технологияларды жетілдіру. Сонымен қатар, 2003-2008 жж. «Ұлттық инновациялық қор» АҚ («QazTech Ventures» АҚ алдындағы) 5 қазақстандық венчурлық қорларға: Advant, Almaty Venture Capital, Centras, Delta Technology және Areket, сондай-ақ 5 шетелдік: Mayban-Jaic Asean Fund LP, Wellington Partners Ventures III Technology инвестициялады. Fund LP, Flagship Venture Fund, Vertex III Venture Fund, CASEF. Инновациялық жобаның белгілі бір техникалық және қаржылық көрсеткіштеріне қол жеткізгеннен кейін, сондай-ақ ынтымақтастық кезеңінің соңында қор өз үлесін жобаның басқа қатысушыларына сату арқылы жобалық компаниялардан шығады. Жалпы, Қазақстан венчурлық капитал нарығын дамыту бойынша бірқатар мемлекеттік бастамаларды қолға алды. Мәселен, 2004-2015 жылдар аралығында «Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік» (қазіргі «QazTech Ventures» АҚ) жергілікті және шетелдік инвесторлармен серіктесе отырып, 13 венчурлық инвестициялық қор құрды. Дегенмен, барлық қор сәтті болмады: оның алтауы 2009 жылы шамамен 7,5 миллиард теңге жиынтық шығын әкелді[5]. Сондықтан 2015 жылы компанияның инвестициялық қызметі тоқтатылып, жобалардан шығуды және инвестицияны қайтаруды қамтамасыз ету бойынша дағдарысқа қарсы шараларды жүзеге асыру басталды. Қазіргі уақытта 12-15-ке жуық транзакцияны ғана аяқтаған 5-7 қор бар, бұл елдің венчурлық капитал нарығының жетілмегендігін көрсетеді. Нарықтың нашар дамуын халықаралық рейтингтердегі позиция да растайды. Осылайша, Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінің рейтингінде «Венчурлық капиталдың қолжетімділігі» субфакторы бойынша 2019 жылы Қазақстан 89-орынды[6], 2018 жылғы венчурлық капитал және тікелей инвестициялар үшін елдердің тартымдылығы индексінде 57-ші орынды иеленді[7]. Қазіргі таңда Қазақстанның инвестициялық тартымдылығын арттыру үшін қолайлы жағдай жасалуда, стартаптарды мемлекеттік қолдау шаралары қарастырылуда, венчурлық қаржыландыру саласындағы заңнаманы жетілдіру бойынша жұмыстар жүргізілуде, бірлескен кәсіпорын қорларын құру үшін жетекші шетелдік серіктестер тартылуда. Ресейде венчурлық капиталды қалыптастырудың бастапқы нүктесін 1993 жыл деп атауға болады, ол кезде «Үлкен жетілік» елдері мен Еуропалық Одақ үкіметтерінің Токио саммитінде мемлекеттік бағдарлама бойынша сол кезде жекешелендірілген ресейлік кәсіпорындарды қолдау туралы келісім қабылданған болатын. Еуропалық қайта құру және даму банкінің (ЕҚДБ) бастамасымен Ресей Федерациясында бірінші венчурлық қорлар құрылды. 1994-1996 жж. Ресей экономикасының дамуын қолдау үшін Токиодағы G7 саммитінде Еуропалық қайта құру және даму банкі мен донор елдер (Франция, Германия, Италия, Жапония, АҚШ, Финляндия, Норвегия және Швеция) қол жеткізген келісімдердің нәтижесінде «өңірлік венчурлық қорлар» құрылды. Сонымен қатар, 1994 жылы Америка Құрама Штаттарының халықаралық даму агенттігі екі қор құрды, олар бір жылдан кейін Америка-Ресей инвестициялық қорына біріктірілді. Халықаралық қаржы корпорациясы ресейлік кәсіпорындарды қаржыландыру үшін өз қорын құрды. Салалық қауымдастықты құру 1996 жылы желтоқсанда ЕҚДБ аймақтық қорларының менеджерлеріне арналған семинарда ұсынылды, ал 1997 жылы наурызда 11 қордың 10-ының басқарушы компаниялары Ресейлік венчурлық капитал қауымдастығының құрылтай шартына қол қойды. Бірлестікке салалық лоббирлеу, қоғамдық пікірді қалыптастыру және венчурлық қаржыландыру саласын дамыту міндеттері жүктелді. Сол жылдың маусым айында RAWI Еуропалық венчурлық капитал қауымдастығының мүшесі болды және Ұлттық венчурлық капитал қауымдастығының Еуропалық кеңесіне кірді. Жалпы, 1999-2003 жылдар аралығында бірқатар ірі мәмілелер жасалды. 2011-2013 жылдары шағын кәсіпкерлік субъектілерінің инновациялық белсенділігі өте төмен болды. Ресейлік венчурлық капитал нарығының жабықтығы инвестициялардың нақты көлемдері мен операциялардың параметрлерін анықтауға мүмкіндік бермейді[8]. 2013 жылдан 2014 жылға дейінгі кезеңде ішкі және сыртқы факторлардың (мұнай бағасының төмендеуі, рубльдің құнсыздануы, санкциялардың салынуы) әсерінен венчурлық капиталдың шетелдік көздерінің ағымы айтарлықтай қысқарды, ал шетелдік компаниялармен операциялар көлемі Ресейге ғылыми жабдықтар жеткізетін фирмалар да қысқарды. Осы оқиғаларға байланысты ресейлік венчурлық капитал нарығын жаңа жағдайларға бейімдеу қажет болды. 2014 жылы технологиялық жаңару арқылы экономиканың базалық салаларын дамыту үшін 10-15 жылдық кезеңге арналған «Ұлттық технологиялық бастама» салааралық бағдарламасы әзірленді[8]. Қазақстанда инновацияларды мемлекеттік қолдауды дамыту үшін «Инжиниринг және технологиялар трансферті орталығы» АҚ, «Инновациялық технологиялардың автономды кластерлік қоры» паркі, «Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ еншілес ұйымы «QazTech Ventures» АҚ, Дүниежүзілік банк «Өнімді инновацияларды ынталандыру» жобасы іске асырылуда. 2020 жылдың соңында Дүниежүзілік банктің «Өнімді инновацияларды ынталандыру» жобасы тағы 2 жылға ұзартылды, ол технологиялық консорциумдарды дамытуға, біліктілік орталықтарын құруға және іске асыруға шамамен 5 млрд теңге көлемінде қаражат тартады. Сонымен қатар, жеке венчурлық капиталды бастапқы кезеңде ынталандыру мақсатында Дүниежүзілік банкпен жалпы сомасы шамамен 20 миллион АҚШ долларын құрайтын отандық ерте қаржыландыру венчурлық қорын құру туралы келісімдер ұзартылды. Ресей мен Қазақстанда венчурлық капиталдың қалыптасуының ерекшелігі мемлекеттің басым рөлі болып табылады. Венчурлық капиталды қалыптастырудың негізгі көздері қаржы институттары, зейнетақы қорлары, сақтандыру компаниялары, өнеркәсіптік компаниялар және коммерциялық банктер болып табылатын АҚШ пен басқа елдерден айырмашылығы, Қазақстан мен Ресейде венчурлық капиталдың көзі негізінен мемлекеттік бюджет есебінен болып табылады. Отандық инновациялық жобаларға Ресейлік және Қазақстандық бизнес-періштелердің венчурлық инвестициялары әлі де мардымсыз, ал сақтандыру компаниялары мен зейнетақы қорларының қаражаты қазіргі уақытта мүлде тартылмаған. ҚАЗАҚСТАН МЕН РЕСЕЙДІҢ СТАРТАПТАРДЫ ҚОЛДАУДЫҢ ИНСТИТУЦИОНАЛДЫҚ ШАРАЛАРЫ Бүгінгі таңда Қазақстанда венчурлық қаржыландыруды дамыту үшін барлық алғышарттар бар. Осылайша, еліміздің инвестициялық тартымдылығын арттыру және қаржы нарығын дамыту мақсатында ағылшын құқығы негізінде ерекше құқықтық режимде жұмыс істейтін «Астана» халықаралық қаржы орталығы құрылды. Инновациялық идеялар мен жобаларды жүзеге асыру үшін мемлекеттік қолдау шараларын ұсынатын бірқатар ұйымдар бар. Нұр-Сұлтан таланттардың қолжетімділігі бойынша үздік халықаралық экожүйелердің бестігіне кіреді[9]. жүктеу/скачать 128,43 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|