ДЕНСАУЛЫҚ  ЖӘНЕ  ДЕНСАУЛЫҚ  САҚТАУ

АМЕРИКАДАҒЫ  ӘРКЕЛКІЛІК

Халықтыңөзгеруі. 

Денсаулықтың өзгеруі.

ыл  сайын  АҚШ-та  дүниеге  бала 

әкелу  азайып,  65  жастан  асқан 

түрғындар  көбеюде.  Сонымен  қатар  ис- 

пантілді емес түрғындардың саны кеміп 

барады,  ал  латынамерикалықтар  мен 

ақ нәсілді  емес үлттардың саны  артуда. 

Мундай  екі  демографиялық  қүбылыс- 

тың  салдары  Американың  денсаулық 

және денсаулықсақтау саласына қәлай 

эсер етеді?

Ең  айқын  болжам  -   болашақта 

жасы  үлкен  жэне  ақ  нәсілді  емес  аме- 

рикалықтардың  басым  болуы.  Соңғы 

жылдары  нәсілдік  ерекшеліктерге  қа- 

рамастан, қарттар арасында денсаулық 

сақтау  шығындарының  өсуіне  байла- 

нысты  кедейлік  өршіген  (Short,  2011). 

Бірақ  аз  үлттардың  егде  жастағы  аза- 

маттары ақ нәсілділерге қарағанда, көп 

жағдайда  кедейлікке  душар  болады. 

Себебі  -   олар  үшін  кезінде  ең  төменгі 

күнкөріс  деңгейінде  табыс  үсынатын 

немесе  жақсы   зейнетақымен  қамта- 

масыз  ететін  жүмы с орындарына  орна- 

ласу  да  мүмкін  болмаған  еді.  Сонымен 

қатар  аз  үлттардыц  егде  азаматтары 

еңбек еткен жұмы с орны -  олар ауырып 

қалғанда  жәрдемақымен  немесе  зей- 

неткерлерге  арналған  медициналық 

сақтандырумен  қамсыздандырмайтын. 

Сол  себепті  олардың  медициналық сақ-

тандыруды  рәсімдеуге  м үм кіндігі  бол- 

мады  да  медициналық көмексіз  қалуға 

мәжбүр болды.

Бірақ  бүл  тек  кедейлікте  өмір  сү- 

ретіндерге  ғана  тән  қиы нды қ  емес 

Тіпті  табысы  тиісті  шамада  болғанына, 

білімі,  жасы,  жынысы,  отбасылық  жағ- 

дайының  жаман  еместігіне  және  қала 

түрғыны болғанына  қарамастан, аз үлт- 

тардың  қарттары  әлі  де  медициналық 

сақтандыруға  қол  жеткізе  алмайды. 

Нәтижесінде  оларға  қаж етті  медицина- 

лы к  ем  алу  мүмкін  болмаған  соң,  ауру- 

лары  асқынып,  келешекте емделу одан 

сайын  қиындатады  (немесе  қымбатқа 

түседі)

сөйлемегендіктен  немесе  мәдени  және 

субмәдени  тегі  әртүрлі  болуына  бай- 

ланысты  бір-бірін  түсінбеуі  де  мүмкін. 

Мундай  жагщайда  емделушілер  дәрі- 

герге  разы  болмай,  оның  нүсқауларын 

сақтамауы  немесе  келесі  жолы  қара- 

луға  келмеуі  мүмкін.  Ал  дәрігерлер  ем- 

делушілердің  ем  қабылдауға  ниеті  ж оқ 

деген ойға  келеді  АҚШ-та дәрігерлердің 

көбі ақнәсілділер және ағылшын тілінде 

жақсы сөйлейді. Ал емделушілердің көбі 

«басқа  нәсілдер»  және  ағылшын  тіліне 

жетік емес екенін ескерсек, бүл -  күрделі 

мәселеболып саналады  Қарттар үйінде 

түратын  ақ  нәсілді  қарттардың  қызмет- 

керлермен  тіл  тзбысуы  қиын  болады. 

Дәрігерлердің  көпшілігі  «ақ»  болғанмен

Аз ұлттар қатарында қарт адамдар 

көбейген сайын медициналық

сақтандыруы жоқ, денсаулықсақтау 

қызметкерлерімен қарым-қатынас 

жасауда мәдени кедергілерге 

кезігетін кедей қарттардыңкөбеюіне 

куәболамыз.

қарттар  үйінде  күндіз  еңбекақысы  аз 

медбикелер  көмек  көрсетеді  Олардың 

көбі  -   ағылшын  тілінде  таза  сөйлей  ал- 

майтын  иммигранттар.  Қүлағы  естімей- 

тін  қарт  емделушілер  оларды  түсіне  ал­

майды  Сол себепті директивті органдар 

осы өзгерістерге көңіл бөлу керек.

өндіріс саласын дамытты. Нәтижесінде, бұрынғы КСРО елдері қоршаған 

ортаның ластануынан  зардап шегуде.  Соның  әсерінен  өндіріс  дамыған 

аймақтарда қатерлі ісік ауруы және тыныс алу жүйесі ауруларының көр- 

сеткіші жоғары  (Cockerham,  1997;  Feshbach,  1999).  Екіншіден, КСРО  ыды- 

рағаннан кейін табыс деңгейі күрт төмендеді, қоғамдық қызметтер жұ- 

мысын тоқтатты, саяси тұрақсыздық және жемқорлықтың артуы осыған 

дейін қалыптасқан өмір салтын келмеске кетірді.

Күйзеліс деңгейінің артуы -  өлімнің тікелей себепшісі. Сонымен 

қатар  күйзеліс  темекі  тарту  мен  ішімдік  ішуді  көбейтті.  Нәтижесін- 

де  ауру,  зорлық және  оқыс  жағдайдан  көп  адам  қайтыс  болды.  КСРО 

қазіргі таңдағы өлімнің басты себепшісі болған жүрек аурулары сияқ- 

ты  созылмалы  ауруларды  емдеуге  ешқашан  ақша  бөлген  емес.  Ал 

Кеңес өкіметі құлағаннан кейін денсаулық сақтау саласы одан әрі на- 

шарлады.

2000  жылдан  бері  жағдай  жақсарғанына  қарамастан,  экология- 

лық  зардап,  әлеуметтік  құлдырау  және  өмір  сүру  жағдайының  на-