390
13-ТАРАУ
рын сатылымға шығаруына алып келді. Үлесін сатушылар көбейіп,
сатып алушылар азайған кезде акцияның нарықтағы бағасы төмен-
деп кетті. Дәл осылай үй сататын адамдар күн сайын көбейіп, тұрғын
үйдің нарықтағы бағасы төмендеп, сатылым азайды. АҚШ экономика-
сы тұргын үй құрылысы, үй саудасы және үй жиьазымен байланысты
болгандықтан, бұл - экономиканы түгелдей құлдыратты.
Сонымен қоса қаржылық тәуекелдің артуы, ал мемлекеттік ба-
қылаудың бәсеңдеуі экономиканың басқа бөліктеріне де қауіп төн-
дірді (Bernanke, 2009; Posner, 2009; Phillips, 2008; Financial Crisis Inquiry
Commission, 2011). Банктер қаржылық шығындардан қауіптенгендік-
тен, несие беруден тартына бастады. Көптеген кәсіпорындар нарыққа
шығаратын тауарларының сатылуына немесе сол тауарларды өндіру-
ге қажетті шикізатты сатып алуда үнемі несиелендіруге сеніп қалған,
ал банктер несие беруін доғарғанда, көптеген кәсіпорындар банкрот-
қа ұшырады.
Жаьандану әсерінен экономикалық дағдарыс бүкіл әлемге жа-
йылды. Мысалы, америкалықтар ескі компьютерлерін жаңалауды
тоқтатқан кезде, Үндістанда жаңа компьюгерлерді қүрастыратын
мамандар жұмыс орнынан айырылады. Ал Тайландта адамдар бұ-
рынғысынша америкалықтар пайдаланып гастаған компьютерлер-
ден металл қалдықтарын жинау арқылы нәпақасын таба алмайды.
Мексикадағы балалар АҚШ-тың компьютер шығаратын фабрика-
лары мен дүкендерінде жүмыс істеген иммигрант ата-аналарынан
ақша ала алмайды.
Қазіргі экономикалық дағдарыс еркін нарықтық капиталистік
жүйе тек теңгерімді мемлекеттік реттеу болғанда ғана тиімді болады
деген ойга жетелейді (Posner, 2009).
Достарыңызбен бөлісу: |