I I   Эмиль Дюркгейм (1858-1917) I

38

1-ТАРА У

|   Макс Вебер (1864-1920)

Макс Вебер (1864-1920)

Неміс экономисі, тарихшысы жэне философы Макс Вебер әлеуметтік зерт- 

теулердің, оның ішінде дін, бюрократия және саясат сияқты үғымдардың 

теориялық негізін қалыпгастырды. Вебердің ғылымға қосқан негізгі үш 

үлесі бар: ол әлеуметтік іс-әрекеттердің субъективті мағыналарын ашты, 

экономикалық себептерден гөрі әлеуметгік себептерге, ал әлеуметтік проб- 

лемаларды зерттеуде объективтілікке сүйену қажеттігін алға тартты.

Вебер мінез-құлықтың үлгілерін білу оның мағынасын түсінуден 

маңызды емес деп санайды.  Мысалы,  Вебер өткен ғасырдан бері ажы- 

расудың мағынасы  қаншалықты  өзгергенін түсіну де  ажырасу саны- 

ның  қаншалықты  өзгергенін  түсіну  сияқты  маңызды  деп  есептейді. 

Вебердің  адам  әрекеттерінің  субъективті  мәнін  зерттеген  еңбектері 

діннен  бастап  иммиграцияға  дейінгі  алуан  түрлі  тақырыптағы  көп- 

теген ғылыми жүмыстарға негіз болды.

Вебер  «экономист»  мамандығын  меңгерген,  оның  еңбектерінің 

көп  бөлігі  экономикалық  және  әлеуметтік  проблемалардың  өзара 

әрекеттесуіне  қатысты  болды.  Ол  Маркстың  «барлық  әлеуметтік  қа- 

гынастарды  экономикалық  факторлар  айқындайды»  деген  идеясын 

қабылдамады.  «ГІротестанттық этика  және  капитализм рухы»  ([1904- 

5]  1958)  деп  аталатын  еңбегінде  Вебер  әлеуметтік  және  діни  құнды- 

лықтардың экономикалық жүйелерге әсерін көрсетуге тырысты. Бұл 

дәлел  12-тарауда  толығырак;  түсіндіріледі,  оның  негізгі  тұжырымы - 

алғашқы  протестантизмнің  діни  құндылықтары  (өзін-өзі  тәртіпке 

келтіру, үнемдеу және  жеке  ерекшеліктер)  қазіргі  экономикалық жү- 

йеге негіз болды.

Вебердіц  ықпалды  идеяларының  бірі  -   әлеуметтану  белгілі  бір 

құндылыққа  тәуелді  болмауы  керек.  Вебер  әлеуметтану  «қандай 

болуы керек екенін анықтауға  емес, қазіргі мәнін анықтаута мүдделі 

болуы тиіс» деген пікір білдірді. Вебердің сөзі заманауи әлеуметтану- 

шылар  ұсынған  стандартты  ғылыми  көзқарастың  негізін  қалыптас- 

гырды.  Кедейлік  пен  нәсілдік  теңсіздікті  зерттеуге  моральдық  қор- 

лауға  ұшырау  да  түрткі  болуы  мүмкін,  бірақ  объективті  фактілерді 

жан-жақты  зерттеу  үшін  бұл  сезімдерді  шетке  жиыстырып  қойған 

дұрыс.

і   Уильям Эдуард Дюбуа (1868-1963)

жүктеу/скачать 30,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: