Жауап опциясы
Алғашқы дәлел ретінде жырау ақындары халық әндері мен рухани өлеңдерін орындаушылар ғана емес, сонымен қатар халық пен билеушілер арасындағы ерекше байланыстырушы буын болғандығын айтуға болады. Олар халыққа халыққа және басқа да асыл адамдарға халықтық қажеттіліктер мен проблемалар туғызатын үндеулерімен жиі жүгінетін.
Екінші дәлел-жырау ақындары Қазақ хандығының қалыптасу дәуірінде, Қазақстан мәдени және саяси бірегейлікке ие бола бастаған кезде ерекше белсенді болды. Сол кезде олар хандардың затбелгілері, халықтардың тарихы мен жай-күйі, қажылар туралы жаза бастады, сондай-ақ қазақ халқының салт-дәстүрлерін сипаттай бастады.
Үшінші дәлел-жыраудың қазақ тілі мен мәдениетін сақтау үшін маңызы. Қоғамдағы жоғары мәртебесі мен қазақ тілін өз шығармаларында қолдана білуінің арқасында жырау ақындары көптеген ғасырлар бойы Ана тілі мен ұлттық мәдениетті сақтаудың негізгі тірегі болды.
Осылайша, жырау ақындары қазақ әдебиетін дамытуда ғана емес, қоғамдық-саяси ойды қалыптастыруда және қазақ мәдениеті мен тілін сақтауда да маңызды рөл атқарды.
12. «Қазақ хандығының құрылуы – Қазақстан аумағындағы тек қана этникалық процестердің заңды нәтижесі». Сіз бұл пікірмен қаншалықты келісесіз? Өз жауабыңызды негіздеу үшін бірнеше дәлелдер келтіріңіз.
Жауабы:
Бұл мәлімдеме тек жартысы ғана дұрыс. Этникалық процестер Қазақ хандығын құруда маңызды рөл атқарды, бірақ олар жалғыз анықтаушы болған жоқ.
Мысалы, Шығыс Дешті Қыпшақты Жошы ұлысының құрамынан оқшаулаудың: қазақ этносының этникалық аумағын және Қазақ хандығының мемлекеттік аумағын қалыптастырудың ауқымды салдары болды.
Урус хан біріктірген үлкен аумақ қазақтардың этникалық аумағы және болашақ Қазақ хандығының мемлекеттік аумағы болды. Сондықтан Ақ Орда Урус хан алғашқы қазақ мемлекеті болып саналады.
Ақ Орда ыдырағаннан кейін оның аумағының едәуір бөлігі Әбілқайырдың қол астында болды. Оның билігінің 40 жылында Шығыс Дешті Қыпшақтағы мемлекеттік аумақ айтарлықтай өзгерді. Әбілқайыр қайтыс болғаннан кейін бұл территориядағы шибанидтердің билігі тоқтады.
15 ғасырдың ортасына қарай қалыптасып келе жатқан қазақ этносының әртүрлі бөліктері үш мемлекетте болды: Әбілқайыр хандығы, Моғолстан, Ноғай Ордасы. 15 ғасырдың 40-50-ші жылдарында көптеген рулар мен тайпалар осы уақытта Барак ханның күші күшті болған оңтүстік бөлігінде жиналды. Урус ханның ұрпақтары Жаңыбек (Барақтың ұлы) мен Керей өздеріне бағынышты тайпаларды тұрақты қолдарымен басқарды; олармен Сырдария маңындағы қалаларды білу байланысты болды, олар қақтығыстар мен сауданы дамыту мүмкіндіктерін тоқтатуды армандады.
Моғолстан мемлекеттері, Әбілқайыр хандығы, Ноғай Ордасы 15 ғасырдың ортасына қарай әлсірегенімен, олар сыртқы агрессияға қарсы күресте туысқан тайпалардың саяси шоғырлануына жағдай жасап, бірігуге жол ашты.
Барлық этникалық жағынан жақын рулар мен тайпаларды біріктіру әрекеті Урус ханның ұрпақтары Жаңыбек пен Керейдің үлесіне түсті.
Дала көшпелі өркениетінің сипатымен байланысты мемлекеттік құрылым нысандарының сабақтастығы байқалады.
Түркі - моңғол типіндегі көшпелі мемлекеттің ерекшеліктерін сақтай отырып, моңғолдан кейінгі мемлекеттер қалалық және отырықшы-егіншілік мәдениетінің орталықтарына тартылды. Әр түрлі климаттық және ландшафтық аймақтардың бір мемлекет құрамындағы бірігуі Дала тайпаларының аумағын кеңейтуге және көшпелі маршруттарын өзгертуге ықпал етті және жүздердің пайда болу себептерінің біріне айналды.
Осылайша, Қазақ хандығының қалыптасуы Шығыс Дешті-Қыпшақ, Жетісу және Оңтүстік Қазақстан аумақтарындағы экономикалық, саяси және этникалық процестердің дамуының заңды нәтижесі болды.
Қазақ мемлекеттілігі тайпалық жүйемен біріктірілген аумақтың, билік пен халықтың бірлігіне негізделген. Қазақ қоғамы саяси билік институттарының - хан, би, құрылтай, ұлыстардың көмегімен басқарылды.
|
13. «Алаш» партиясы қазақ мемлекеттілігін қалпына келтіруді мақсат еткен партиялардың бірі болды». Сіз бұл пікірмен қаншалықты келісесіз? Өз жауабыңызды негіздеу үшін бірнеше дәлелдер келтіріңіз.
Жауабы:
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде патша әкімшілігі мен жергілікті тұрғындардың ұлттық езгісі мен озбырлығы айтарлықтай өсті. Осы қиын кезеңде қазақ халқы өзінің ұлттық тәуелсіздігі үшін күрес жүргізді.
* "Алаш" негізгі идеясы * мемлекеттілік дәстүрлерін жаңғырту, өз тарихын, тілі мен мәдениетін сақтау, әлемнің ең озық елдерінің үздік әлеуметтік - экономикалық және саяси жетістіктерін қарызға алу, ұлттық мәдениеттің үздік жақтарын сақтай отырып, батыс мәдениетіне бағдарлау болды.
* "Алаш"негізгі идеялары*:
* Жер халыққа тиесілі болуы керек және сатып алу - сатуға жатпауы керек, оның ішінде шетелдіктер;
* Жердегі және жер астындағы барлық байлық халыққа тиесілі болуы керек;
* Өлкенің толық дербестігі, шикізатқа тәуелділіктен бас тарту;
* Қазақ тілінің, мәдениетінің, әдет-ғұрыптарының және дәстүрлі діни қарсылықтарының Үстемдігі.
Алаш қайраткерлері әртүрлі халықтардың өкілдері өздерін қауіпсіз сезінетін ұлттық мемлекет құруды жақтады. Мемлекет ғылымға және дамыған елдердің үздік жетістіктеріне сүйенуі үшін болды, ал дін мемлекеттен бөлінуі керек еді.
"Алаш" партиясы сол кездегі қоғамның проблемаларын шешу үшін шаралар әзірлеген қазақтардың алғашқы саяси ұйымы болды. Алашордалықтардың негізгі идеясы халықтың бірлігі, қазақ халқының мәдениетін, тілін, әдет-ғұрпын дамыту болды.
"Алаш" қозғалысының негізгі мақсаттары мемлекеттік өзін-өзі басқару жүйесін құру, халықтың ұлттық өзін-өзі анықтау құқығын қорғау, дамыған елдердің озық әлемдік тәжірибесін пайдалана отырып, қазақ қоғамын жаңғырту болды.
"Алаш" партиясының мақсаты қазақтардың ұлттық мемлекетін қайта құру болды. Партияның негізгі бағдарламалық міндеттері: елді отарлық құлдықтан босату; қазақ қоғамын ортағасырлық жағдайдан шығару және өркениетті елдер қауымдастығына кіру; қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси өміріне түбегейлі өзгерістер енгізу болып жарияланды. "Алаш" партиясының бағдарламасы қазақ қоғамының бірігуін таптық қағидат бойынша емес, жалпыұлттық бірлік негізінде ұстанды. "Алаш" партиясы жерді қазақтардың меншігі деп тану туралы және ана тілінде оқытатын мектептер мен университеттер ашу туралы заңдар қабылдауды талап етті, шаруаларды қазақ өлкесіне көшіру процесін шектеуді, кедейлерге бостандық пен теңдік құқықтарын беруді жақтады. Мұндай бағдарлама Алаш партиясын" кең танымалдылықпен " қамтамасыз етті.
|
14. «Қазақстандағы білім беру жобалары еліміздің бәсекеге қабілеттілігін арттырды». Сіз бұл пікірмен қаншалықты келісесіз? Өз жауабыңызды негіздеу үшін бірнеше дәлелдер келтіріңіз.
Жауабы:
Иә, келісемін / келісемін. Мен келесі дәлелдерді келтіремін:
⦁ Экономикалық даму. Білім беру жобалары білім беру сапасының өсуіне ықпал етеді, бұл инновациялық және бәсекеге қабілетті мамандарды оқытуға әкеледі. Бұл Қазақстан экономикасына оң әсер етеді, өйткені көптеген табысты компаниялар мен оның көшбасшылары қазақстандық жоғары оқу орындарының түлектері болып табылады.
⦁ Технологияны дамыту. Білім беру жобалары Қазақстанның технологиялық және ғылыми әлеуетін жақсартады. Мысалы, Қытай, Еуропа және Ресей арасындағы жоғары жылдамдықты теміржолды дамытуға бағытталған бағдарламалар жоғары технологиялық теміржол жүйелерін жобалауға және құруға қабілетті білікті мамандарды қажет етті.
⦁ Беделді арттыру. Жетекші университеттер құру, мектептер мен жоғары оқу орындарының материалдық-техникалық базасын жақсарту, оқытушылардың біліктілік деңгейін арттыру сияқты білім беру жобалары халықаралық назар аударып, Қазақстанның білім берудегі сенімді әріптес ретіндегі беделін арттыруға көмектеседі.
⦁ Зияткерлік әлеуетті дамыту. Білім беру жобаларына инвестиция салу Қазақстанның болашағына инвестиция болып табылады. Өз азаматтарын оқыта отырып, Қазақстанға болашақта экономикалық және әлеуметтік проблемаларды еңсеру оңайырақ болады, ал күшті зияткерлік әлеует елдің әлемдік аренадағы орнықтылығының негізгі факторы бола алады.
Сонымен, білім беру жобалары экономиканы, ғылым мен технологияларды дамыту, беделді жақсарту және зияткерлік әлеуетті дамыту арқылы Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін арттыра алады.
|
15. «Қазақстанның ұзақ мерзімді стратегиялары сапалы экономикалық дамуға алып келді». Сіз бұл пікірмен қаншалықты келісесіз? Өз жауабыңызды негіздеу үшін дәлелдер келтіріңіз.
Жауабы:
Қазақстанның ұзақ мерзімді стратегиялары сапалы экономикалық дамуға алып келді. Бұл мәлімдеме өте дұрыс.
Бүгінгі таңда Қазақстан экономикасы посткеңестік кеңістік елдері арасында қуаттылығы бойынша екінші орында.
Сондай-ақ, бұл Орта Азиядағы ең ірі экономикалық жүйе. Елдің айрықша ерекшелігі-барлық қажетті табиғи ресурстармен өзін-өзі қамтамасыз ету.
Мемлекет экономикасы сыртқы және ішкі факторлардың теріс әсерін бастан өткергенімен, бүгінгі күні ол өте жылдам қарқынмен дамып келеді. Қазақстан экономикасының негізі өнеркәсіп болып табылады. Бұл салада ел халқының шамамен 20% - ы жұмыс істейді. Қазақстанның экспорты тек көрші елдерге ғана емес, әлемдік экономиканың көптеген елдеріне бағытталған. Болашақта экономиканы дамыту жоспары да бар. Ол уақтылы орындалады және жыл сайын экономика дамып келеді. Дамудың негізгі ережелері "Қазақстан-2050" Стратегиясында көрсетілген. Онда экономиканың минималды шығындар мен шығындармен дамуына көмектесетін жоспарлар сипатталған. Сондай-ақ, "Қазақстан-2030" Стратегиясында шетелдік инвестициялардың жоғары деңгейі бар дамыған нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсу туралы ереже бар, дәл осы стратегия қазір орын алуда, қазіргі уақытта ол табысты орындалуда және экономикалық өсу табысты ілгерілеуде.
Тәуелсіз Қазақстан экономикасын қалыптастырудағы "Қазақстан-2030" ұзақ мерзімді стратегиясының рөлін былайша талдауға болады:
- "Қазақстан-2030" стратегиясы 1997 жылғы қазанда ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында қоғамның болашағы мен мемлекеттің 2030 жылға дейінгі болашақтағы миссиясының ПАЙЫМЫ ретінде ұсынылды 1. Стратегия жеті ұзақ мерзімді басымдықты анықтады,олардың арасында шетелдік инвестициялар мен ішкі жинақтардың жоғары деңгейі бар дамыған нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсу маңызды болды.
- "Қазақстан-2030" Стратегиясы экономиканы жаңғыртуға және әртараптандыруға, шетелдік инвесторларды тартуға, жеке секторды дамытуға, әлемдік сауда жүйесіне интеграциялауға, отандық тауарлар мен қызметтердің бәсекеге қабілеттілігі мен инновациялылығын арттыруға бағытталған бірқатар реформалар мен жобаларды іске асыру үшін жолдама болды 3. Осындай реформалар мен жобалардың ішінде мемлекеттік мүлікті жекешелендіру, шағын және орта бизнесті дамыту, экспортты қолдау, арнайы экономикалық аймақтарды құру, Көлік және энергетикалық инфрақұрылымды дамыту, цифрлық технологияларды енгізу және т. б. бағдарламаларды атауға болады.
- "Қазақстан-2030" Стратегиясы тәуелсіз Қазақстанның экономикасын қалыптастыруда елеулі табыстарға қол жеткізуге ықпал етті. Мәселен, 1997-2012 жылдар аралығында Қазақстанның ЖІӨ 16 есеге өсті, тікелей шетелдік инвестициялар көлемі 160 миллиард АҚШ долларынан асты, шикізаттық емес экспорттың үлесі 15 пайыздан 35 пайызға дейін өсті, кедейлік деңгейі 46 пайыздан 5 пайызға дейін төмендеді 3. Қазақстан ТМД және Орталық Азия елдері арасында экономикалық өсу бойынша көшбасшы, сондай-ақ ДСҰ, ЕАЭО, ҰҚШҰ және т.б. сияқты халықаралық экономикалық ұйымдардың белсенді қатысушысы болды.
Осылайша, тәуелсіз Қазақстанның экономикасын қалыптастырудағы "Қазақстан-2030" ұзақ мерзімді стратегиясының рөлі өте маңызды және оң болды деген қорытынды жасауға болады. Стратегия ұзақ мерзімді перспективада экономиканы дамытудың стратегиялық көзқарасы мен мақсаттарын анықтады.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
