і
с
"г
к
п
деп белгілесек, — In-----= (3, мынаны аламыз:
е
п
,
Ч = Ы Т А- Т В).
(15.20)
15.4-суретте көрсетілген кұрылғыны термоэлемент немесе терможұп деп
атайды. (15.20) өрнектен түйісу температураларының айырымы 1 К тең
тізбекте пайда болатын (3 термо-электр қозғаушы күшке сәйкес және тер-
можұптьщ сипаттамасы болып табылады.
100 °С температура шекарасында болатын кейбір металдардың буы үшін Р
мәндерін келтірейік (15.3-кесте).
15.3-кесте
Р, мкВ/К
p, мкВ/К
Zn-Ag
0,5
Mg-Ag
3,5
W-Ag
2,5
Mo-Ag
6,3
Pb-Ag
3,0
Fe-Pt
18,1
Термо-электр козғаушы күштің артуы металдар буы немесе жартылай
өткізгіштер немесе /ІГартуымен ғана емес термобатареяға бірнеше терможұп-
ты тізбектей жалғағанда (термобаған) байқалады. 15.5-суретте төрт терможұп-
тан тұратын термобатарея көрсетілген (1,3,5 ,7 тактүйісулер бір температураға,
ал жұптары 2, 4, 6, 8 басқаға ие).
Термоэлектрлік қүбылыс үш негізгі колданысқа ие:
1) молекулалық-жылу энергиясын электр энергияға тура түрлендіретін ток
генераторларын жасау үшін. Замануи жартылай өткізгішті термогенера-
торлар пайдалы эсер коэффициентін шамамен кұрайды;
2) температураларды аныктау үшін. 8 Т
= f(AT)
тәуелділігін біле отырып,
8 Т өлшемдерінен
AT,
сонымен қатар
Т
табуға болады. Осы әдістің ың-
ғайлылығы дистанциялылығында және үлкен емес объектілердің темпе-
ратурасын өлшеу мүмкіндігінде, металдар мен жартылай өткізгіштердің
түйісулері анағүрлым аз жасалуы мүмкін. Медицинада, әсіресе бүл жеке
мүшелер мен олардың бөліктерінің температурасын табу үшін пайдала-
нылады;
3) инфракызыл, көрінетін және ультракүлгін сәулелерінің қуатын өлшеу
үшін (мысалы, §27.4 такырыбындағы актинометр күрылғысын караңыз).
Көрсетілген мысалдағы пайда болған термоэлектрқозғаушы күш
термо-
электрлі қубылыстардын
тобына жатады. Металдар мен жартылай өткізгіштер-
де, электр және молекулалы-жылулык материяның қозғалыс формаларының
арасындағы ерекше байланысты бейнелейтін бүл қүбылысты осылай атайды.
16-тарау
Достарыңызбен бөлісу: |
