Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
-тарау ДЕНЕЛЕРДІҢ ЖЫЛУЛЫҚ СӘУЛЕ ШЫҒАРУЫ
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
Ремизов А.Н. Медициналық және биологиялық физика (1)
| 27-тарау
ДЕНЕЛЕРДІҢ ЖЫЛУЛЫҚ СӘУЛЕ ШЫҒАРУЫ Заттардан электромагнитті толқындардың сэулеленуі ішкі молекулшарға жэне ішкі атомдық қубьиыстарга баіианысты болады. Энергия көзі, демек, жа- рықталу себебі әртурлі болуы мумкін: теледидар экраны, кундізгі жарық шамсы, қыздыру иіи.Уісы, шіріген агаш, жарқырауық және т.б. Барлық электромагнитті сәуле шыгарудың, көзге көрінетін, көрінбейтін турлерінің ішінде барлық денеге тән біреуін, жьиудан сәуле шыгаруды бөліп қарауга болады. Бул қызган дене- лердің сәуле шыгаруы немесе жьиулық сәулелену. Ол кез келген денеден темпера тура О К жоғары болганда иіыгады. Дененің температурасына тәуелді сәуле шыгарудың қарқындьиыгы мен спектрлі қурамы өзгеріп турады, сондықтан жьиудан сэуле шығару көзге жар- қьи ретінде көріне бермейді. 27.1. Ж Ы ЛУЛЫ Қ СӘУЛЕЛЕНУДІҢ СИПАТТАМАЛАРЫ. ҚАРА ДЕНЕ Жарык тербеліс периодынан артык уакыт ішінде сәулеленудің орташа куа- тын жарық агыны Ф деп кабылдайды. ХЖ (СИ) жүйесінде ол ватт (Вт) өрнек- теледі. I м-’ беттен шығарылатын жарык. ағынын энергетикашқ жарқырау R деп атайды. Ол квадрат метрге ватт ( Вт/м2) шамасымен сипатталады. Кызған дене әртүрлі толкын ұзындыктағы электромагнитті толқынды шы- ғарады. Толкын ұзындығының X дан X + dX аз аралығын карастырайык.. Бұл аралыкка сәйкес энергетикалык. жаркырау аралык еніне тура пропорционал: мұндағы г — энергетикалық жарқыраудың спектрлік тыгыздыгы немесе дененің жарық шыгару қабілеттілігі, ол спектрдің тар бөлігінің энергетикалык. жар- қырауының осы бөліктің еніне катынасы Вт/м3. Дененің жарык шығару кабі- леттілігі толқын ұзындығы мен температураның функциясы болып табылады: Энергетикалык жаркыраудың спектрлік тығыздығының толкын ұзындыкка тәуелділігі дененің сэулелену спектрі деп атайды. (27.1) тендеуін интегралдап, дененің энергетикалык жаркырауы үшін мына өрнекті аламыз: dR — r.dX, е X ’ (27.1) rx = r (\, 7). (Интегралдың шектері мүмкін болатын жылулык сәуле шығарудын барлы ғын қамту үшін артығымен алынған.) Денелердің сәулеленген энергиясын жұту кабілеттілін жутылу ко>ффи - циенті аркылы сипаттайды, оның шамасы дене жүтқан сәулелснудің жұтылу ағынының оған түскен сәулеленудің ағынына катынасы арқылы аныкталадм: а = ф Л - (27.3) Жұтылу коэффициенті толкын ұзындығына тәуелді болғандыктан (27.3) тендігін монохроматты сәулеленудің ағыны үшін жазылады, ол катынас жү- тылудың монохроматты коэффициенты нтеседененіц жуту қабілеттілігін береді: «х=ФжТО(^)/Ф псу(Х). (27.За) Дененің жарыкты жұту кабілетгілігі толкын ұзындығы мен температураныц функциясы: а х = a(k, Т). (27.3) тендігінен жүтылу коэффициент! 0-ден 1-ге дейін мән кабылдайтын- дай шығады. Әсіресе кара түсті денелер дененің сәулеленуін жаксы жүтады; кара кағаз, мата, көмір, платиналы кара кесек т.с.с.; ак түсті денелср және ай- налардан аз жұтылады. Барлық жиілік үиіін жүтылу коэффициенті бірге тең ()ене қара Оене ()еп ити- лады. Ол өзіне түскен барлық сэулелерді жүтады. Кара дене табиғатта жок, бұл физикалык абстракциялы түсінік. Капы дене үлгісі (модель) ретінде үшін тұйык мөлдір емес куыстағы тесікті алу«а болады (27.1-сурет). Бүл тесікке түскен сәуле куыс кабатынан кои шағылысу аркасында жұтылады. Мұнан әрі карай осы үлгіні — кара дене деп карасты рамыз. Жүты.іу коэффициенті бірден ке.ч жэне оған түскен жарықтық толкын үзындығына тәуе.гсіз денені сүр бене деп атаймыз. Сүр дене табиғатта жок, бірак кейбір денелер толкын үзындығынын белгілі арашғында сәулеленуді сұр дене сиякты жұгады немесе шығарады. Мысаты, алам де- несін инфракызыл спектрі үшін жұтылу коэффициент! 0.9 тен. оны кейде сұр дене деп есептейді. 27.2. КИРХГОФ ЗАҢЫ жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|