Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

дыктан біртекті емес байланыстардың, қуыстардың ішкі ағзалардың орнала- 
суын және өлшемін дәл анықтауға болады (УД-локация). УД-локация кезінде 
үздіксіз және импульсті сәулеленуді қолданады. Бірінші жағдайда екі дене ше- 
карасынан шағылған және сынаған кезде пайда болатын интерференциядағы 
тұракты толкын зерттеледі. Ал екінші жағдайда шағылған импульсті бакылап, 
зерттеліп отырған денемізге дейін барып келу уақыты аныкталады. Ультрады- 
быстың жылдамдығын біле отырып, дененің бату терендігін анықтауға болады.
Биологиялык ортаның толкындык кедергісі ауанын толқындык кедергісінен 
3000 есе жоғары. Сондыктан, егер УД-ты сәулені адам денесіне бағыттасак ол 
ішке енбейді, ол дене мен ауаның ортасындағы жұка қабагган шағылысады (§8.4 
караңыз). Бұл ауа кабатын жою үшін УД-сәулеленудің бетін маймен жағады.
Ультрадыбысты толкындардың таралу жылдамдығы және жұтылуы орта- 
ның күйіне өте тәуелді: осы қасиет ультрадыбыстарды заттың молекулалы ка- 
сиетін зерттеуге мүмкіндік береді. Мүндай деңгейдегі зерттеулер молекулалы 
акустиканың мәнісінің негізі.
(7.53) тендеуінен толкынның каркындылығы бүрыштык жиіліктің квадра- 
тына тура пропоционал екендігі көрініп түр, сондыктан УД-тың жоғарғы кар- 
кындылығын тербеліс амплитудасының аз ғана мәнінде алуға болады.
УД толкында тербелетін бөлшектін үдеуі де жоғары мәнде болады [(7.21) 
караңыз], бүл биологиялык тіндерді УД толқынмен сәулелегенде мәнді күш- 
тердін бар екендігін көрсетеді.
Ультрадыбыс әсерінен сығылуы мен үзілісті болуынан сүйыктың тұтасты- 
ғының түзілуіне алып келетін кұбылыс кавитация деп аталады.
Кавитация аз уакытта және тез жабылады, оның аз ғана көлемінде үлкен 
энергия бөлінеді, сонда заттың және молекулалардың иондалуы мен мен дис- 
соцациясы жүреді.
УД әсерінен биологиялык объектілерде болатын күбылыстар төмендегі эф- 
фектілерді тудырады:
►
жасушалар және жоғарғы жасушалар деңгейіндегі микровибрациялар;
►
биомакромолекуланың бұзылуы;
►
биологиялык мембрананың (жарғакшаның) бұзылуы және кайта 
күрылуы, мембрананын өткізуінін өзгерісі (13-тарауды караңыз);
►
жылулык әсердің пайда болуы.
Ультрадыбыстын медициналык-биологиялык колданьшуын негізгі екі ба- 
ғытка белуге болады: диагностика әдістемелері және зерттеу және эсер әдістері.
Біріншісіне локациялы әдісті немесе импульсті сәулеленуді колдануды 
жатқызуға болады. Бұл эхоэнцефалография — адам миындағы ісіктерді және 
ісінулерді аныктау (8.14-суретге 

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: