Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9



Pdf көрінісі
бет146/387
Дата10.12.2023
өлшемі28,1 Mb.
#135579
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   387
Байланысты:
Ремизов А.Н. Медициналық және биологиялық физика (1)

=
E J E \
 
cos(
Ё, у)
=
E J E \
 
cos(£, 
z) 
= E J E .
Егер epic JV нүктелік зарядтарымен кұралатын болса, онда оның кандай да 
бір нүктедегі кернеулігі осы нүктелерде жеке әрбір зарядтын кұрайтын өріс 
кернеуліктерінің векторлық косындысы ретінде есептелуі мүмкін (суперпози­
ция принципі):
(14.17)
ал осы нүктедегі электр потенциалы — шексіз кашықтыктағы нүктелердегі 
потенциалы нөлге тең деп алып әрбір зарядтың потенциалдардың алгебралык 
косындысы:

N
ф- 
Ё
ф
, “
Z
/=і 
/=і
Q,
4леге0г '
(14.18)
Қолданыстағы электрөлшеуіш күралдары кернеулікті емес потенциал айы- 
рымын өлшеуге арналған. 
Е
және ср байланысты колданып, осы өлшеулер ар- 
кылы оны табуға болады.
14.2. ЭЛЕКТР ДИПОЛІ
Электр диполі деп шамасы бірдей, бағыттары карама-карсы, бір-бірі- 
нен (диполь иіні) кандай да бір арақашыкта орналаскан нүктелік электр 
зарядтарынан түратын жүйені айтамыз. Диполдің негізгі сипаты (14.5-су- 
рет) оның электрлік немесе диполь моменті болып табылады, яғни диполь 
иінінің зарядка көбейтіндісіне, теріс зарядтан онға карай бағытталған 
вектор:
p = q l
(14.19)
Диполдін электр моментінің өлшем бірлігі кулонның метрге катынасы.
Диполді 
Е
кернеулігі бар_біртекті^электр_өрісіне коямыз (14.6-сурет). Ди- 
полдің әрбір зарядына 
Е += qE
және 
Е = — qE
; күштері эсер етеді; бұл күштер
карама-карсы бағытгалған, күштер жұбының моментін 
______ I________ .
тудырады. Суреттен көргеніміздей, ол мынаған тең: 
© --------------- * — О
М = qE^ina
= pE'sina, 
(14.20) 
14.5-сурет


немесе векторлык түрде:
М = р х Е .
(14.21)
Осылайша біртекті электр өрісіндегі диполға электр моментіне, өрістегі 
диполдін бағытына және өрістің кернеулігіне тәуелді айналмалы момент эсер 
етеді.
Енді біртекті емес электр өрісіндегі диполді қарастырамыз. 
X
өсіне карама- 
карсы бағытталған күш сызыктары бойымен орналаскан диполь (14.7-сурет) 
аламыз. Оған 
Е+

qE+
және 
Е
=
qE
күштер эсер етеді, мұндағы 
Е+
және 
Е
— оң және теріс зарядтары орналаскан жері бойынша өрістің кернеулігі 
(14.7-сурет, 
Е > Е+).
Осы күштердің тең әсерлі шамасы:
Е= Ғ — Ғ+ = qE
- q
Е+

q(E
— 
Е+).
(14.22)
Диполь ұзындық бірлігіне келетін кернеуліктің орташа өзгерісін сипаттай- 
тын 
(Е_
— 
Е+)/1
кіргіземіз. Әдетте иін онша үлкен болмағандыктан шамамен 
есептеуге болады:
( E _ - E +)/l= d E /d x,
(14.23)
мұндағы 
dE/dx OX
— өсі бағытындағы электр өрісінің кернеулігінің туынды- 
сы, сәйкес бағыттың бойындағы біртекті емес электр өрісінің өлшемі болып 
табылады.
(14.23) өрнектен:
сонда (14.22) формуласы мына түрде көрсетуге болады:
dE

Е
F - « ' d ^ = ' ’ d ? -
04.24»
Сонымен диполға электр моменті мен біртекті емес өрістің дәрежесіне 
тәуелді күш эсер етеді.
Егер диполь күш сызыктарының бойымен емес біртекті емес өрісте бағдар- 
ланса, онда оған косымша айналмалы момент эсер етеді, осыдан еркін диполь 
практикалык жағынан өріс кернеулігінің үлкен шамалар аймағына әркашан 
тартылады.
Осыған дейін электр өрісіне орналастырлған диполь карастырылды, де- 
генмен диполдің өзі де өрістің көзі болып табылады. (14.18) формуласының 
негізінде диполдің тудыратын зарядтардан арақашықтыктары сәйкес 
г]
және 
г}


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   387




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет