Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

Электрлік және магниттік өрістері және өзара әсерінің электрлік және 
магниттік кұбылыстары материяның ерекше формасымен байланысты. Бұл 
өрістер жалпы жағдайда өзара тығыз байланысты болғандыктан бір электро- 
магниттік өріс туралы айтуға болады.
Электромагниттік кұбылыстар медициналық-биологиялык косымшаларда 
үш бағытка ие. Оның алғашкысы — ағзада өтетін электрлік үдерістерді түсіну, 
сонымен катар биологиялык орталардың электр және магниттік касиеттерін 
білу. Мысалы, электрокардиография, магнитобиология және реография- 
ның физикалык негіздері, биологиялык ұлпалар мен сұйыктардың электр 
өткізгішітіг және т.б. Екінші бағыты ағзаға электромагниттік өрістің эсер ету 
механизмін түсінуге байланысты. Бұл эсер емдік, өндірістік немесе климат- 
тык фактор ретінде көрсетілуі мүмкін. Үшінші бағыт — құралды, аппаратты. 
Электродинамика электрониканыңтеориялық, әсіресе медициналыкэлектро- 
никаның негізі болып табылады. Бұл жағдайда медицина үшін электродина- 
миканың маңызы тағы да күшейеді, себебі көптеген биологиялык жүйелердің 
электрлік емес параметрлері, мысалы, температураны өлшеуге және тіркеуге 
ынғайлы болу үшін электрлік сигналға түрлендіруге ұмтылады.

14-тарау 
ЭЛЕКТР ӨРІСІ
Электр өрісі материяның бір турі, оның осы өрісте орналасқан электр за-
рядтарына куштік әсері жузеге асады. Биологиялық қурылымдарының генера-
цияланатын электр өрісінің сипаттамалары ағза куйінің ақпарат көзі болып
табылады.
Электр өрісінің күштік сипатамасы кернеулік болып табылады, ол өрістің 
берілген нүктедегі нүктелік зарядка эсер ететін күштің осы зарядка катынасы- 
на тең:
Кернеулік — өрістін берілген нүктесіндегі оң нүктелік зарядка эсер ететін 
күштік бағытына сәйкес келетін вектор.
Электр өрісінің кернеулігі кездейсок нүктелерде аналитикалык келесі үш 
тендеулермен беріледі:
мұндағы 
Е
х, 
Е , Е,
— өрісті сипаттау үшін келтірілген координаталар өсіне сәй- 
кес кернеулік векторының проекциялары. Электр өрісін өрістің сәйкес нүк- 
телеріндегі кернеулік векторының бағытымен сәйкес жанама күш сызыктары 
аркылы көрсетуге болады.
Әдетте бірлік ауданда орналаскан электр өрісінің кернеулігінің шамасы 
бірлік ауданнан өтетін сызыктар санына тең, оларға перпендикуляр бұл сы- 
зыктар тығыздығы осы аудандағы өріс кернеулігінің шамасына тең жүргізіледі.
Электр өрісінің электрлік сипатын потенциал береді. Заряд 
q
электр өрісін- 
де 1—а—2 траекториясымен орын ауыстырады деп алайык (14.1-сурет). Сонда 
өріс күштері кернеулік аркылы өрнектеуге болатын жұмыс жасайды [(14.1) ка- 
раңыз]:
14.1. КЕРНЕУЛІК ПЕН ПОТЕНЦИАЛ - ЭЛЕКТР ӨРІСІНІҢ 
СИПАТТАМАЛАРЫ
Ё = F/q.
(14.1)
(14.2)
2
2
(14.3)

мұндағы d/ — элементар орын ауыстыруы; 
Е —
d/ бағы- 
тындағы 
Е
проекциясы. 
Электростатикалық өрістегі
куштің жумысы осы өрісте орын ауыстыратынтраек-
торияға тэуелсіз
екенін көрсетейік. 
Осындай қасиетке
ие өріс потенциалды деп аталады.
Q
заряд тұйыкталған 1— а - 2 - б — 1 траекторияда орын 
ауыстырсын (14.1-сурет). Өріс электростатикалык бол- 
14.1-сурет
ғандықтан өрісті тудыратын зарядтардың орналаскан 
жері өзгермейді және олардың өзара орналасуына тәуелді потенциалдык энер­
гия сол қалпында калады. Сол себептен 
электростатикалык өрістегі куштің
жумысы туйықталған траекториядағы зарядтың орын ауыстыруынан нөлге
А =
\
е
,
а і
=
0. 
2
(14.4)
q
зарядка эсер ететін күштер өрістегі орнымен анықталатын болғандықтан 
өрістің күш жүмысы үшін сол бір траекторияда заряд карама-карсы бағытта 
орын ауыстырғанда таңбасы жағынан ерекшеленеді:
1
2
1
2
Я \ E ,d l = - q
j£,d/; 
q \E,Al= - q
j^ d /. 
( , 4 5)
2
1
2
1 

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: