Толқындардың энергия ағынының тығыздығының (толкындар каркынды-
лығы) (18.61) тендеуін және (18.65) тендеуін жалпы формулаға кою аркылы
табамыз:
Р
= Vere0prPo
ЕН
______
= ЕН
(18.66)
немесе
7 = £ х я .
(18.67)
Бүл формулада
Е
және
Н
осы векторлардың уақыт бойынша орташа шама-
сын қарастырдық деп кабылдаған жөн.
18.9. ЭЛЕКТРОМАГНИТТІК ТОЛҚЫНДАР ШКАЛАСЫ.
МЕДИЦИНАДА ҚАБЫЛДАНҒАН ЖИІЛІКТЕР
ИНТЕРВАЛДАРЫНЫҢ ЖІКТЕЛУІ
Максвелл теориясынан әртүрлі электромагниттік толкындардын және со-
нымен катар жарыктын да табиғаты бір екендігі шығады. Сол себепті мүмкін
болатын электромагниттік толкындардың барлығын бір шкала бойынша ка-
растыруға болады (18.27-сурет).
Барлық шкала шартты түрде 6 диапазонға бөлінеді:
радиотолқындар (узын,
орташа жэне қысқа), инфрақызыл, көзге көрінетін жарық, ультракулгін, рент
ген және галіма-сэулелер.
Бұл толкындар пайда болу механизмдері аркылы немесе адамның өзінің ка-
былдау мүмкіндігінің ерекшелігі аркылы жіктеледі.
Радиотолкындар өткізгіштегі айнымалы токтар және электрондар ағыны
(макросәулеленушілер) аркылы пайда болады.
Инфракызыл, көзге көрінетін жарыктың және ультракүлгін сәулелерінің
атомдардан, молекулалалардан және тез зарядталатын бөлшектерден (микрос-
әулеленулерден) туындайды. Рентген сәулелері атомдағы болатын ішкі үдеріс-
терден, ал ү-сәулелер ядролардан шығады.
Кейбір диапазондар беттесіп келеді, себебі әртүрлі диапазондағы сәулелер
бірдей үдерістен туындауы мүмкін. Мысалы, қыска толкынды ультракүлгін
сәулелер ұзын толкынды рентген сәулелерімен беттесіп келеді.
Осы тұрғыдан инфрақызыл толкын мен радиотолкын арасындағы шекара-
лык диапазон ерекшеленеді. 1922 ж. дейін бүл диапазондар арасы саңылау тұсы
болатын. Бүл толтырылмаған түсты қыска толкынды молекулалык-атомдык
ортадан іздеу керек болды (кыздырылған дененің сәулеленуі). Ал ұзын толкы-
нын Герцтің микровибраторлар аркылы аныктауға тырысты. Ресейлік физик
А.А. Глаголева-Аркадьева1 майға араластырылған металл үнтактары аркылы
электр ұшкынын өткізу әдісін ұсынды. Бүл әдістің нәтижесінде 82 мкм және
одан да жоғары толкын ұзындыктарын алу мүмкіндігі пайда болды.
Достарыңызбен бөлісу: