Дыбыс айтуды тексеру. Екі бағытта жүргізіледі:
а) артикуляциялық – дыбыстың пайда болу ерекшелігін анықтау және дыбысты айту кезіндегі артикуляция мүшелерінің қимылдары.
ә) фонологиялық — тіл дыбыстар (фонема) жүйесін әр түрлі фонетикалық жағдайда ажырату.
Дыбыс айтуды тексерудің негізгі мақсаты – фонеманың бұзылу түрін, бейімдейтін себептерін анықтау болып табылады.
Дыбыстарды былай топтастыруға болады:
1) дауысты дыбыстар: а, ә, о, у, э, и, ы, і, ұ, ү, ө
2) дауыссыз дыбыстар:
а) ысқырық, ызың, аффрикаттар: с, з, ц, ш, ж, ч, щ, т.б.;
б) үнді дыбыстар: р, л, й;
в) қатаң және ұяң дыбыстар: п-б, т-д, к-г, қ-ғ, ф-в, с-з, ш-ж және жіңішке айтылуларын тексеру.
«С» дыбысының айтылуын тексеру үшін «Мен айтамын, сен қайтала» ойынын ойнау арқылы жеке дыбысты буында айтылуын тексеру.
С- С- С
Са — со — су — сы – сә –се
Ас — ос — ус – ыс – әс – ес
Ұс –үс-іс-өс
Сөздің буындық құрылысын тексеру (төмендегі түрлерін қолдану арқылы анықтау)
— буын санының қысқарылуы (бапан-балапан);
— буындарды жеңілдету (үтель-үстел);
— буын қосу (қарағаш–қарағағаш);
— буындарды ұқсастыру (рарамал-орамал); — буын, дыбыстардың орнын ауыстыру (ас-қа-бақ – аспабақ).
11.Фонематикалық қабылдауын тексеру
— қарапайым фразаларды естіп тануға, ажыратуға, салыстыруға;
— сөз қатарынан белгілі бір дыбысты, буынды ажыратуға, табуға;
— буын қатарын (3-4буынды) есте сақтап, қайталап айта алуын анықтау;
— дыбыстарды есте сақтауға бағытталған тәсілдерді қолдану.
— белгілі бір дыбысты жеке, сосын буында, сөзде ажыратуға, талдауға бағытталған тапсырмалар беру арқылы анықтау.
Фонематикалық талдау және жинақтауын тексеру
-Фонематикалық талдау – жинақтау жағдайын төрт жастан асқан балалардан бастап тексереді.
Достарыңызбен бөлісу: |
