Батыс тарих философиясыныњ негізгі

32 
ретінде көрініс табады, онымен В.Дильтей мүлдем келіспейді). 
Мәдениеттанулық білім үшін келесі маңызды идеяға, В.Дильтейдің 
“Түсіну – түсіндіру” дихотомиясы жатады: түсіну шындықты интуи-
тивтік игеру, ал түсіндіру – дискурсивті-логикалық амал ретінде 
қарастырылады [17].
Француздық “Анналдар мектебі” (Ле Февр, М. Блок, қазіргі 
олардың ізбасары М. Бродель және т.б.) адамзаттың әлеуметтік-мәдени 
тарихын зерттеудің жүйелік–модельдік, типологиялық, кроссмәдени 
методтарын пайдаланды. Олардың жетістігіне макротарихи құрылымдар
мен оқиғаларды емес, ал “күнделікті тарихтарды” - өмір салттарын, 
дәстүрлерді, әлем суреттемелерін, ментальдық формаларын зерттеу
жатады, этнографтардан ерекше, олар ауыл мәдениетін емес, ал қалалық 
тұрғындар мәдениетін зерттейді. Соңғы уақытта “Анналдар мектебі”
әлеуметтік ғылымдар әдістеріне көбірек сүйеніп келеді. 
«Анналдар» француздық тарихи мектебі қоғам тарихындағы 
циклдердің сан алуан түрлерін зерттеуге қомақты үлес қосты. Адамзат 
тарихындағы үш толқын – аграрлық, индустриялы және постиндус-
триалды – идеясын американдық футуролог Олвин Тоффлер негіздеді.
Орыс тарихшысы Ю.В. Яковецтің пікірінше, тарихи цикл идеясы 
жаңа емес. Біздің дәуіріміз басталғанға дейінгі рим тарихшысы 
Полибийдің 40 томдық «Жалпы тарихы» және қытай тарихшысы Сыма 
Цяньнің «Тарихи жазбалары» қоғам тарихын айналым, циклдік қозғалыс 
ретінде қарастырды. Үлкен тарихи циклдер идеясын біздің дәуіріміздің 
басында орталықазиялық тарихшы әл-Бируни ұсынды; бірнеше 
ғасырдан соң осы идеяны Тунистен шыққан Ибн Халдун жалғастырды. 
Қайта өрлеу кезіңінде тарихи процестегі цикл идеясын Дж. Вико 
қарастырды, ал неміс философы әрі тарихшысы Иоганн Гердер ХVІІІ 
аяғында жазылған «Адамзат тарихының философиясына деген ойлар» 
еңбегінде тарихтың генетикалық бастамасы мен ғарыштық масштабтағы 
дәуірлер арасындағы кезеңдік ауытқуларды айрықша зерттеді [18]. ХІХ 
ғасырдың екінші жартысында К. Маркс пен Ф. Энгельс тарихи 
прогрестің түпкі негізі іспеттес қоғамдық-экономикалық формация-
лардың кезеңдік ауысу идеясының негізін қалады. Локальды 
өркениеттің мәдени-тарихи типі туралы идеяны 1869 жылдың өзінде-ақ 
орыс тарихшысы Н.Я. Данилевский ұсынған болатын; бұл идея дами 
түсіп, 1918 жылы О. Шпенглердің «Еуропаның ақыры» атты кітабында 
жарияланды.
Біртұтас тарих идеясын және айналмалы тарихи формаларды К. 
Поппер ерекше маңыздылықпен зерделеді. Бұл пікірді негіздеу үшін, 
адамдар тарихтың мағынасын сұрағанда меңзеп тұрған, әуелі «тарих» 
ұғымы жайында айту қажет. Осы кезге дейін мен де «тарих» туралы 
ешқандай түсініктің қажеті жоқ деп айтып келдім. Бірақ қазір олай 
істеуге болмайды, өйткені менің түсіндіргім келетіні, 

жүктеу/скачать 1,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: