п) Толықтауыш бағыныңқы сөйлем
«Ұяда не көрсең, ұшқанда соны аларсың». Мұнда басыңқы
сөйлем – «ұшқанда соны аларсың», бағыныңқы сөйлем
басыңқы сөйлемнің қай мүшесінің шылауында тұрғанын
білейік. Оны білу үшін, мұнда да басыңқы сөйлемді алып, сол
арқылы сұрау саламыз. Ұшқанда нені аларсың? – ұядан не
көрсең, (соны). «Сонны» – басыңқы сөйлемнің толықтауыш
мүшесі. «Ұяда не көрсең» деген бағыныңқы сөйлем мұның
шылауында тұр жана «нені?» деген толықтауыш сұрауына жа-
уап беріп тұр. Сондықтан бұл бағыныңқы сөйлем толықтауыш
бағыныңқысы болады.
Толықтауыш сұрауы жалғыз «нені?» емес, басқа сұраулары
да толып жатыр. Мәселен «кімді?», «кімге?», «неге?»,
«кіммен?», «немен?» тағы басқалары. Солай болған соң,
жалғыз «нені?» деген сұрауға ғана емес, толықтауыштың
басқа сұрауларына да жауап берген бағыныңқы сөйлемдер
толықтауыш бағыныңқысы болады.
Мысал: 1. Кім жалқау болса, жоқтық соған жолдас.
Жоқтық кімге жолдас? – кім жалқау болса, (соған). 2. Кіммен
ауылдас болсаң, сонымен қауымдас боларсың. Кіммен ауылдас
болсаң – (сонымен) осы сияқты тағы басқалары да.
257
Достарыңызбен бөлісу: |
