б) Сабақтас сөйлем Сабақтас сөйлемнің белгісі – бірнеше сөйлемнің бірігіп,
біріне-бірі сабақталып, байланысып айтылуы. Сөйлемдер
сабақталып біріккенде, бірі басыңқы болып, екіншісі
бағыныңқы болып бірігеді.
Басыңқы сөйлем Басыңқы сөйлемнің бағыныңқы сөйлемнен гөрі сөйлемдік
қасиеті молырақ. Басыңқы сөйлемді өз алдына оңаша алып
айтқанда да, мағынасы толық, ой тыңғылықта айтылып
біткен болып тұрады. Мәселен: «Халыққа жағайын десең,
қазаның болсын». Мұнда басыңқы сөйлем «қазаның болсын»
деген сөйлем, «қазаның болсын» дегенде, ой айтылып, ты-
нып біткендікті көрсетеді. «Халыққа жағайын десең» деген
33
Мұндай сұйылыңқылық алдыңғы сөздің мағынасын артқы сөздер
бәшелегенде болады.
34
Мұндай қойылыңқылық бөлек-бөлек сөздердің басын қосып бір буған
сияқты етіп айтатын орындарда болады.
35
Төте жазуда теріс ( ‘ ) таңбаланғанымен, қазіргі әліпбиде кәдімгі (,) үтір
(Құраст.)
255
сөйлемді алсақ, мұнда айтылатын ой бітпей қалады. Сөйлем
тыңгылықсыз болып шығады. Сондықтан мұндай сөйлемдер
екінші сөйлемге сүйеніп ғана сөйлем даражасына кіреді.
