Ббк 36. 82 я 73 а 89 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»

 

331

 

Бұл  қасиет  сусымалы  материалдың  бөлшектерінің  орналасу 

тығыздығына  жəне  оның  қозғалғыш  қабілетіне  көп  байланысты. 

Бұл  қасиет  статистикалық  ансамбльдің  туу  себептерін  дұрыс 

түсіндіреді. 

Пуассонның  эквиваленттік  коэффициенті  құрылымдық 

механикалық қасиетті сан жағынан дұрыс бейнелейді. 

;

k

k

k

k

max

min









 

егер  к  →  к

тіп

қарай  өзгерсе,  онда  П = 0 бұл  тұрақсыз 

структураның 

пайда 

болу 

жағдайын 

көрсетеді, 

егер 

к→к

тах

сусымалы материалдың статистикалық ансамблінің тууын 

түсіндіреді.  Егер  к  →  к

ор

-  сусымалы  материалдың  тұракты 

құрылымы пайда болады. 

Күштік қасиеті 

Сусымалы  материалдың  ішіндегі  күш  қасиетінің  пайда 

болуы, ыдыстың өлшемдерінің қатынасына байланысты. Осыған 

байланысты ыдыстар мына екі топқа бөлінеді: Н/В<1жəне Н/В>1. 

Сусымалы  материалдың  ішінде  күш  əсерінің  Н/В<1 

қатынасындағы берілу əсері (88-сурет) 

 

88-сурет. Жай қойманың қабырғасына  

берілетін жазықтық күші 

 

Сусымалы материалдың қабырғаға қысымы 

Қабырғасы АВ, ұзындығы 1м келетін ыдысты қарастырамыз, 

ол сусымалы материалды қоршап тұр. 

 

332

 

Біз  АВ  қабырғасына  dх-ке  сəйкес  аз  жылжыту  береміз.  АВС 

көлемдегі  сусымалы  материалдың  АС  құлау  (бұзылу) 

жазықтығымен белгілі бір қозғалысы болады. 

Құлау  жазықтығының  орны  сусымалы  материалдың 

қабырғаға ең үлкен қысым жасау жағдайымен анықталынады. 

АВС  призмасын  тепе-теңдік  күйде  түр  деп  санап,  одан  АВ 

жəне АС жазықтықтарына түсетін қысым күштерінің бағыттарын 

табамыз. 

ВСD жазықтық бетпен қоршалған, АВ қабырғасымен ұсталып 

түрған  сусымалы  материалдың  тепе-теңдік  жағдайдағы  күйін 

қарастырамыз. 

А нүктесі арқылы ішкі бүрышымен АD нақ түзуін жүргіземіз. 

Сусымалы материалдың құлауы АС жазықтығымен болады, оның 

бұзылу бұрышы - Ө. 

Призманың  салмағын  G  деп  белгілеп,  мына  математикалық 

өрнекті жазамыз: 

G=плАВС х 1 х у ; 

мұнда: у = у

0

q – сусымалы материалдың көлемдік салмағы. 

 

Призманың  салмағы  қабырға  жазықтығына  түсетін  Р 

қысыммен  (реакция  күшімен)  жəне  бұзылу  жазықтығына 

бағытталған R реакция күшімен теңдеседі. Ол күштердің бағыты 

сол  жазықтыққа  жүргізілген  перпендикулярмен  φ

0 

жəне  φ 

бұрыштарының шамасымен анықталынады. 

АВ қабырғасының жазықтықпен жасайтын бүрышы β белгілі 

болғанда  оның  тіп-тіке  сызықпен  жасайтын  а  бұрышының 

шамасын табуға болады. 











 

















2

2

0

; 

бұдан 

0











 

R күшінің тіп-тіке сызықпен арасындағы бұрыш Ө - φ тең. 

Ол  бұдан P жəне  R  күштерінің  арасындағы  бұрыш  мынаған  тең 

. 

 

333

 

Синустар  теоремасының  негізі  бойынша  күш  шамасын 

көрсететін  үшбұрыш  Асdа  арқылы  мына  теңдік  өрнекті  жазуға 

болады: 





















;

sin

sin

sin

sin

0











































G

 

 































sin

sin

0

G

 

 

Осы  өрнектен  сусымалы  материалдың  Н/В<1  ыдыс 

қабырғасына  жасаған  қысымы  (Р)  -  ол  құлау  призмасының 

салмағына,  оның  ішкі  үйкеліс  бұрышына,  қабырғаның  реакция 

берген  күшінің  бағытына  (а)  жəне  бұзылу  жазықтығының 

бұрышына байланысты екенін көрсетеді. 

Ыдыс  Н/В<1  болған  кезде  сусымалы  материалдың  қысым 

жасау механизмі 

Терең  ыдыста  сусымалы  материалдың  қысымы  өзгеше 

болады.  Бұл  жағдайда  қысымды  екі  түрде  қарастырамыз: 

жазықтық  жəне  биіктік.  Бұл  екі  қысым  арасындағы  байланысты 

математика өрнегімен жазуға болады: 

q(r,z)=ψ(z)·P(r,z), 

 

мұнда: r – радиус, z – қабат биіктігі. 

 

ψ(z)=





sin

1

sin

1





 босату бүйірінің коэффициенті 

Сусымалды  материалдың  терең  ыдыста  қозғалысы  кезінде 

бөлшектердің  орналасу  тығыздық  коэффициенті  К

0

-дан  К

кр

-ге 

дейін өзгереді. 

жүктеу/скачать 9,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: