Ббк 81. 2 С 84 Главный редактор

67 
 
Бәрің маған қарайсыңдар. 
Есеп шығаруға қалайсыңдар?  
Бүгін 7 ата ауылына саяхатқа барасыңдар. 
1,7 саны мен цифрымен танысу 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                                  
                         
 
 
                           
 
 
Тақтадағы сызбаға назар аударылып, туыстық атаулар түсіндіріледі. 
Ал енді, саяхатқа шығайық. 
1. - «Ата» ауылында мынадай тапсырма бар екен 
а) Өлең есеп «Қосу» Тыңдандар: 
Дүкеннен келіп сабын алдым, 
Оның және қабын алдым, 
Екі дәптер, бір қарындаш, 
Тіс ысқышты тағы да алдым. 
Есептеші сонда бәрі, 
Қанша болды, 
Қолда бары? (Жауабы 6) 
Қолда 5 қаз қалыпты, 
3 үйрек ұшып келіпті. 
Жүзіп кетті 2 қаз, 
Енді санап көрейік, 
Неше үйрек, 
Неше қаз? 
Мен бір сан ойладым. Ол санды төртке арттырғанда 7 шықты. Мен қандай сан ойладым? 
ә) Геометриялық фигураларды ата. 
2. - Одан әрі жүре отырып, міне әке ауылына да келдік. 
Бұл жерде мынадай тапсырма бар екен – жұмбақ  шешу: 
(математикалық жұмбақтар), 
Арқаным тым ұзын, 
Ала алмайсың бір үзім       (Жол) 
Үш көзді батыр, 
Жолды аңдып жатыр.              (Бағдаршам) 
Есепке де кіремін, 
Әріп те боп жүремін. 
Батыр,  жауларына алғызбай тұр       (Кірпі) 
Сансызбыз. 
Жансызбыз. 
Мың-мыңбыз, 
Жасырымбақ ойнаймыз 
Күндіз біз.                (Жұлдыздар) 
Төртаяқты дөңгелек, 
Адамсыз жүрмес дөңгелек. 
 
 
 
(Машина)  
3. – Дұрыс. Одан әрі жүреміз. Міне, «Бала» ауылына да келдік. Бұл ауылдың тапсырмасы: 
а + 5 = 7 
 
 
а + 5 
3 – 2 = 1 
 
 
5 – а =3 
4 + 1 =5 
 
 
7 < 9 
4 > 3 
 
 
 
5 – а = 3 
7 ата 
1 Ата ауылы 
2 Әке ауылы 
3 Бала ауылы 
4 Немере ауылы 
7 Немене ауылы 
6 Шөпшек ауылы 
5 Шөбере ауылы 

68 
 
7 – 5 = 2 
 
 
6 > 9 
3 + а    
 
 
а + 1 = 7 
1.  Санды өрнекті тауып жаз. 
2.  Әріпті өрнекті тап. 
3.  Теңдеуді тап. 
4.  Теңсіздікті тап. 
4. - «Немере» ауылына саяхат. Бұл ауылда мынадай тапсырма бар екен.  
Перфокарталармен  
жұмыс. Сергіту жаттығуларын жаса. Дем ал. 
Күйтабақты пайдалану. 
5.  -  «Шөбере»    ауылына  саяхат.  Міне,  көзді  ашып-жұмғанша  «шөбере»  ауылына  да  келдік 
(Перфекарталармен жұмыс). 
Тест сұрақтары: 
1. Көп нүктенің орнына қалып қалған сандарды жазыңдар 
3...,....,..,7 
7,..,..., .., 2 
2.7  санынан үлкен санды дөңгелекте: 
а) 8,7,3,5 
ә) 1,4,6,8 
4. Көп нүктенің орнына + таңбасын қой. 
3... 1=2 
6... 1=7 
9....1=8 
6.-  «Шөпшек» ауылына саяхат 
а) Сандар құрамын тап 
ә) Жаңылтпашты жатта 
Үш ұшқыш алды, 
Бір қысқыш қымбат па? 
Тіс ысқыш қымбат па? 
Пеш түбінде бес мысық, 
Бес күзетші - бес мысық, 
Тышқан аулап жемесе, 
Бола қоймас еш қызық. 
8. б)   Сергіту «Тышқан». 
«Немене» ауылына саяхат. 
Міне балалар, ең соңғы ауылға да келдік. 
ІҮ. Сабақты бекіту.Мұндағы тапсырма: 
1) Есепті құрастырыңдар, шығарыңдар. 
2) Сөз жұмбақты шешіндер. 
 
ж 
ұ 
п 
е 
к 
і 
т 
о 
ғ 
ы 
з 
а 
қ 
п 
а 
н 
і 
л 
б 
і 
с 
 
 
1. екеу /біреудің сыңары/ 
 
2. Үштен  кем 
 
3. Ертегідегі....... тоқылдақ 
 
4. Қаңтардан кейіңгі ай  
 
5.1 минутта бірнеше шақырым жүгіретін аң 
 
Шешуі  «ЖЕТІ»  деген  сөз  шықты,  ендеше  ол  қоянның  әкелген  сыйлығын  алып, 
оқушыларға үлестіріп береді. 
Ү. Бағалау 
ҮІ.Қорытынды 
-  Міне  балалар,  саяхатты  аяқтап,  сыныпқа  да  келдік.  Жеті  ауылдың  адамдары  білімдеріңе 
риза. Бүгін сендермен 7 санын өте отырып, 7 атамызбен таныстық. Қазақ халқы 7 санын өте қасиетті 

69 
 
сан деп білген. (Нәрестенің шілдеханасы. Қайтыс болған адамның жетісі, 7 қазынаң, 7 жұт т.б.  «Жеті 
атасын білген ұл, жеті жұрттың қамын жер»,  - дегендей, шыкқан тегін, ата – бабасын білген оқушы, 
кейін үлкенді сыйлап, құрметтейтін, қамқор болатын біз қандай баламыз? 
- Әдепті баламыз. 
«Мен әдепті баламын» әнін хормен айытқызу (күйтабақты пайдалану). 
ҮІІ. 
Үйге: 7 аталарыңды біліп келіңдер. 
Әдебиеттер тізімі: 
1.
 
Оспанов  Т.Қ.,  Кочеткова  О.В.,  Астамбаева  Ж.Қ.  Жаңа  буын  оқулықтары  бойынша  бастауыш 
сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі. 
2.
 
Керейқұлова Б.Б. Инновациялық технологиялар және оны меңгеру жолдары. //Әдіскер мұғалім. - 
2004. - №4. – 45-47 б. 
 
 
УДК: 159.9 
Г.С. Вишневская, Г.С. Турсунгожинова 
Государственный университет имени Шакарима города Семей 
Казахстан, г. Семей 
 
РАЗВИТИЕ ПСИХОЛОГИЧЕСКОЙ СЛУЖБЫ В ОБРАЗОВАНИИ 
 
Современное  общество  предъявляет  к  человеку  всё  более  выраженные  требования 
формирования широкого круга компетентностей и способности выстраивать субъектную стратегию 
жизнедеятельности.  Отсюда  вытекает  всё  более  настоятельная  необходимость  развития 
профессиональной  помощи  людям  в  повышении  их  самоэффективности.  Не  случайно  столь 
быстрыми  темпами  развиваются  в  самых  различных  сферах  человеческой  жизнедеятельности 
психологические службы. В наибольшей степени задействован потенциал психологической службы в 
сфере образования.  
Психологическая  служба  школы  развивается  вот  уже  более  ста  лет.  Её  проблемы  активно 
обсуждаются  практиками  и  учёными.  Вузовское  образование  в  этом  ключе  обделено  вниманием 
психологов. Вместе с тем  развитие психологической службы в высших учебных заведениях весьма 
перспективно  с  точки  зрения  важнейших  целевых  направлений:  повышение  эффективности 
взаимодействия  участников  педагогического  процесса;  расширение  возможностей  вуза  в  развитии 
жизненных  компетентностей  своих  воспитанников;  повышение  эффективности  функционирования 
психологических служб образовательных структур и предприятий (когда молодые люди уже в вузе 
получают  опыт  взаимодействия  с  психологом,  формируют  представление  о  его  возможностях,  и, 
возможно,  личный  опыт  психологической  помощи  другим  людям).  Развитие  психологической 
службы вуза может опираться на широкую кадровую базу, включая, как собственных сотрудников, 
так и высококвалифицированных преподавателей, и заинтересованных студентов. 
Следует  определиться,  что  же  представляет  собой  психологическая  служба  вуза. 
«Психологическая служба вуза - система научно обоснованных организационных видов деятельности 
по  внедрению  достижений  психологической  науки  в  жизнь  вуза.  Психологическая  служба  вуза 
направлена  на  оптимизацию  деятельности  всех  подразделений  и  отдельных  личностей,  повышение 
эффективности  выполнения  стоящих  перед  вузом  задач.  Объективно  существуют  условия, 
определяющие  необходимость  привлечения  психологии  к  совершенствованию  учебно-
воспитательного  процесса  и  всей  системы  управления  вузом.  Деятельность  вуза  зависит  от 
психологического климата в нем, активности, самостоятельности и ответственности его работников, 
учета  руководителем  интеллектуальных,  эмоциональных  и  волевых  резервов  человека.  В  каждом 
вузе  должны  проводиться  профотбор,  исследование  развития  личности  студента,  пути 
предупреждения  неуспеваемости,  ускорение  адаптации  первокурсников,  формирование  у 
выпускников  готовности  к  труду,  психологические  вопросы  методики  преподавания, 
компьютеризации обучения и др.» [1, с.4].  
Во  многих  странах  СНГ,  Европы  и  США  практическая  психология,  а  в  частности 
психологическая  служба  занимает  немаловажное  место  в  системе  образования.  В  Казахстане  она 
только  крепнет  и  нуждается  в  четком  определении  приоритетных  задач  исследований.  На 
сегодняшний  день  уже  законодательно  закреплены  психологическая  служба  школы,  внедрена 
психологическая  служба  в  дошкольные  образовательные  учреждения,  и  медленными,  но  верными 
шагами психологическая служба приходит в высшие учебные заведения. 

70 
 
«Психологическая  служба  –  система  практического  использования  психологии  для  решения 
комплексных задач  психологической экспертизы, диагностики, консультации в сферах производства, 
медицины, образования, культуры, спорта, правоохранительных органах» [2, с.18]. 
Впервые психологическая служба как структура появилась именно в сфере образования, как 
служба помощи ребенку, испытывающему различные трудности в процессе его развития. 
В  Европе,  США  и  некоторых  странах  Азии  психологическая  служба  представляет  собой 
консультативные центры психологической помощи. Такие центры функционируют непосредственно 
в университетах, также в общежитиях этих вузов.  
Особое внимание хотелось бы уделить тому, что школьные психологические службы начали 
функционировать  примерно  на  50  лет  раньше,  чем  аналогичные  службы  вузов.  В  конце  XIX  века 
начала интенсивно развиваться педагогическая психология, сближаясь со школьной педагогикой под 
давлением  потребностей общества.  Американский  психолог  Стэнли  Холл в  1891  г.  издавал журнал 
«Педагогический  семинар»  –  первый  журнал,  посвященный  проблемам  педагогической  и  детской 
психологии.  Во  Франции  проблемами  школьной  психологической  службы  в  конце  XIX  века 
занимался А. Бине. К исследованиям в этой области он приступил в 1894 г., а в 1897 г. вышла его 
работа, посвященная психологическим проблемам начальной школы. В Германии исследованиями в 
области педагогической психологии активно занимался Э., Мейман, в России – А.П. Нечаев  
В начале XX века была осознана необходимость работы психологов в педагогической сфере. 
Актуальным стало решение многих психологических проблем, связанных со школой, с обучением и 
развитием  детей.  Наиболее  давние  традиции  школьной  психологии  существовали  в  Англии,  США, 
Франции, Швейцарии. В 1909 г. открылась первая во Франции школьная психологическая служба. В 
1913  г.  в  Англии  приступил  к  работе  первый  школьный  психолог  –  Цирил  Бэрт.  В  1915  в  США,  в 
штате Коннектикут, начал работать первый американский школьный психолог – Гессель. В 1920 г. в 
Швейцарии,  в  Берне,  открылся  консультационный  пункт  по  проблемам  педагогической  и  детской 
психологии. В течение 10–15 лет психолого-педагогические службы возникли во многих странах. 
В американских школах в работе психологов широко использовались тесты и, прежде всего, 
тесты  на  определение  коэффициента  умственной одаренности (IQ).  Возникла  и  развивалась служба 
«guidance»  (служба  «сопровождения»).  С  1945  по  1960  гг.  в  практику  специалистов-консультантов 
«службы  сопровождения»  прочно  вошли  батареи  тестон.  Применение  «службой  сопровождения» 
метода тестирования в качестве основного инструмента своей деятельности сделало ее механизмом 
отбора в американских школах [3]. 
Развитие  школьной  психологической  службы  во  Франции  привело  к  тому,  что  в  1951  г. 
Министерство  образования  впервые  представило  описание  функций  школьных  психологов.  Этот 
документ  стал  основой  дискуссии  на  1-ом  (в  1952  г.)  и  2-ом  (в  1954  г.)  Международных 
коллоквиумах по школьной психологии, организованных ЮНЕСКО в Гамбурге. 
Если рамки, в которых действовали первые школьные психологи, были довольно узкими, то в 
1950–60-е годы происходит их расширение. Перед психологической службой в это время ставились 
следующие  основные  задачи:  1)  помощь  учителям  в  индивидуализации  содержания  и  методов 
обучения; 2) помощь детям в выборе наиболее подходящих путей образования в школах [4]. 
Специфической  задачей  психологической  службы  школы  было  раннее  выявление  детей  с 
существенными  отклонениями  в  развитии,  которых  невозможно  обучать  в  обычной  школе  из-за 
физических,  умственных  или  аффективных  сдвигов.  Статистические  данные  показывали,  что  дети, 
которым требуется специальная помощь в виде особых программ обучения и воспитания, составляют 
10% всех школьников. 
Школьные психологи решали разные задачи в зависимости от возраста учащихся. В работе с 
детьми  дошкольного  и  младшего  школьного  возраста  основной  была  задача  содействия 
эмоциональному  воспитанию  детей,  формированию  их  личности,  обучению  основным  приемам 
умственной работы. Психологи должны были облегчить адаптацию при переходе детей в школу. В 
среднем  школьном  возрасте  психологическая  служба  выполняла  две  основные  функции:  1) 
выявление  детей,  испытывающих  трудности  в  общении,  в  отношениях;  2)  изменение  установок 
учителей,  чтобы  они  уделяли  больше  внимания  эмоциональным  реакциям  ученика  на  школьную 
жизнь.  Особенно  важные  задачи  стояли  перед  школьными  психологами  в  связи  с  выбором 
учащимися профессии. 
Однако к середине XX века ни в одной европейской стране психологическая служба в школе 
не  была  достаточно  развитой,  чтобы  выполнять  все  вышеперечисленные  задачи  в  полной  мере.  В 
реальной  практике  школьный  психолог  порой  оказывал  лишь  повседневную  помощь  учителю,  то 
есть играл роль советчика, исправляющего и координирующего работу педагогов. 

71 
 
На  рубеже  ХХ  века  особенно  ярко  проявилась  тенденция  к  усилению  практической 
направленности  психологической  науки.  Чем  большими  знаниями  о  человеке  и  средствами  их 
получения  располагала  психология,  тем  естественнее  проявлялась  потребность  в  соединении 
добытых знаний, их логической организации в соответствии со спецификой решаемых практических 
задач».  В  это  время  проявилась  потребность  в  превращении  психологии  из  теоретической  в 
практическую  науку,  не  только  обслуживающую  человеческую  деятельность,  но  и  обладающую 
средствами ее регуляции, в орудие преобразования этой деятельности. Вместе с тем, подчеркивалось 
возрастающая  роль  практики  в  развитии  теории,  наличие  прямых  и  обратных  связей  прикладных 
проблем [5].  
Практически  одновременно  в  различных  областях  психологии  обострилось  понимание 
необходимости  всестороннего  и  комплексного  применения  ее  выводов  и  рекомендаций  в 
человеческой деятельности. И ученые и практики ощущали, что «необходим решительный поворот к 
реальным  практическим  задачам,  которые  жизнь  ставит  перед  нашим  обществом».  Ломов  Б.Ф. 
определеил  место  практической  психологии  в  системе  образования:  «ввключение  психологической 
науки  непосредственно  в  решение  практических  задач,  использование  достижений  психологии  в 
общественной  практике  становилось  важнейшим  условием  роста  производительности  и  улучшения 
качества  труда,  повышения  эффективности  производства  и  управления,  сохранения  здоровья, 
развития техники и технологии, совершенствования общественных отношений». Отмечалось важное 
место  психологического  обеспечения  в  деятельности  психологических  учреждений  и  организаций, 
усилия которых в этой области объединяет Институт психологии РАН [6].  
Общая  проблематика  психологических служб  вузов  в  странах  СНГ  –  это  отсутствие  единой 
методологической  основы,  отсутствие  единых  целей  и  задач,  форм  и  методов  работы.  В  основном, 
все службы работают самостоятельно, не завися от конкретных органов надзора по образованию, и не 
имеют региональных центров.  
Как  отмечает  А.А.  Тынышбаева:  «В  нашей  республике  экспериментальные  исследовании  в 
области психологии развития, педагогической психологии осуществлялись в лаборатории возрастной 
и педагогической психологии, которая была образована в 1993 г. на базе научно-исследовательской 
группы, работающей по теме «Поиск, обучение и воспитание одаренных детей». В настоящее время 
это  лаборатория  семейного  воспитания  и  психологии  Казахской  академии  образовании  им.  И. 
Алтынсарина,  она  имеет  статус  единственной  в  своем  роде  научно-исследовательской,  практико-
ориентированной  структуры  в  Казахстане.  Как  видно  из  названия  лаборатории,  ее  научная 
деятельность  отражает  специфику  и  область  проводимых  научных  исследований.  По  существу,  в 
Казахстане  не  было  и  нет  в  настоящее  время  такого  научного  коллектива,  который  системно  и 
целенаправленно  разрабатывал  проблемы  в  данной  области,  и  имел  непосредственную  связь  с 
образованием» [7]. 
«Научная  работа  лаборатории  связана  с  исследованием  конкретных  научных  задач,  а 
проблемы и потребности в образовательной системе многоаспектные и деятельность одного только 
коллектива не может их исчерпать. Тем не менее, результаты НИР позволяют говорить о том, что в 
КАО  им.  И.  Алтынсарина  имеется  научный  задел  и  опыт  организации  экспериментально-
психологических  исследований,  образующих  главные  направления  исследований  лаборатории  в 
области  практической  психологии.  До  настоящего  времени  значение  психологической  службы  в 
нашей  республике  не  учитывалось.  Опыт  плодотворного  практического  влияния  такой  службы  во 
многих  республиках  СНГ  и  других  странах  показывает  необходимость  развития  отечественной 
психологической  службы,  направленной  на  охрану  психического  здоровья  нации,  профилактики 
отклонений в развитии и поведении личности, психологической коррекции и реабилитации детей из 
«группы риска»». 
Анализ показывает, что служба в каждой стране организуется по-своему, одной стороны она 
определяется  конкретными  психологическими  концепциями,  с  другой  потребностями  образования, 
целями  воспитания  и  формирования  личности.  Внедрение  психологической  службы  вуза  очень 
важный  и  актуальный  вопрос  для  Казахстанского  общества.  Требуются  многолетние  разработки  и 
серьезный  подход  к  организации  централизованной  системы  психологических  служб  не  только  в 
высших учебных заведениях, но также и в остальных единицах образования.  
Список литературы: 
1.
 
Лукьянченко Н.В. Перспективы развития психологической службы в ВУЗе. – СПб.: Речь, 2003. – 
315 с. 
2.
 
Жидкова В. В. Развитие психологической службы педагогического вуза: автороферат к канд.дис. - 
Курск, 2006. - 36 с. 

72 
 
3.
 
Большой психологической словарь/под.ред. Мещерякова Б.Г.,     Зинченко В.П.. – М.: АСТ: АСТ 
МОСКВА; Спб.: Прайм-ЕВРОЗНАК, 2009. -  с. 528. 
4.
 
Дубровина  И.В.  Школьная  психологическая  служба:  Вопросы  теории  и  практики.  –  М.: 
Педагогика, 1991. - 246 с. 
5.
 
Кала У.В., Раудик В.В. Психологическая служба в школе. – М.: Знание, 1983. - 198 с. 
6.
 
Психологическое  обеспечение  профессиональной  деятельности  /под.ред.  Никифорова  Г.С.- 
СПб.:Речь, 1991. – 335 с. 
7.
 
Тынышбаева  А.А.  Модель  психологической  службы  в  организациях  образования  Республики 
Казахстан - Алматы, 2001.  
 
 
ӘӨЖ: 37.02; 371 
М.З. Джанбубекова 
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті 
Қазақстан, Семей қаласы 
 
ҚАШЫҚТЫҚТАН ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 
 
Қашықтан  оқыту  технологиясы  –  оқу  үрдісі  кезінде  оқып  үйренушілер  мен  оқытушылар 
арасында  интерактивті  өзара  іс  –әрекетте  оқытылып,  материалдың  негізгі  көлемін  оқып 
үйренушілерге  жеткізуді  қамтамасыз  ететін,  оқылған  материалдарды  меңгеру  бойынша,  сонымен 
бірге  оқу  үрдісі  барысындағы  оқып  үйренушілердің  өз  бетімен  жұмыс  істеуіне  мүмкіндік  беретін 
ақпараттық технология. 
Қашықтан  оқыту  –  компьютерлік  және  телекоммуникациялық  технологияларға  негізделген 
оқытудың  құралдары  мен  түрлері,  білім  беру  үрдісінде  үздік  дәстүрлі  және  инновациялық  әдістер 
қолданылатын, күндізгі және сырттай білім алу ретінде білімді қабылдау түрі болып табылады. 
Қашықтан  оқыту  кезіндегі  білім  беру  үрдісінің  негізін  жеке  кесте  бойынша  өзіне  ыңғайлы 
жерде  оқуға  мүмкіндігі  болатын,  оқытудың  арнайы  құралдары  жиынтығы  өзінде  бола  отырып, 
электронды және қарапайым пошта, телефон арқылы оқытушылармен келісілген байланыс жасауына, 
сонымен қатар, күндізгі білімде де мүмкіндігі болатын, оқып үйренушінің мақсатқа бағытталған және 
бақыланатын  қарқынды  өзіндік  жұмысы  құрайды.  Қашықтан  оқыту  білім  жүйесі  жоқшылыққа, 
географиялық немесе уақытша 
оқшаулануға  қатысты  себептермен,  әлеуметтік  қорғаны  жоқ  және  дене  бітімі  жетілмеуіне 
байланысты  білім  мекемелеріне  бару  мүмкіндігі жоқ  немесе  өндірістік  және  жеке  жұмыстары  болу 
себебінен,  ешкімнің  оқуға  мүмкіндігін  шектеуге  болмайды  деген  гуманистік  қағидаларға  жауап 
береді. 
Қашықтан  білім  беру  –  жаңа  ақпараттық  технологиялар  мен  мультимедиялық  жүйелер 
негізінде  күндізгі,  күндізгі-сырттай,  кешкі  және  сырттай  оқытудың  элементтері  үйлестір  ілген 
ерекше,  жетілген  түрі.  Қазіргі  замандағы  телекоммуникациялық  және  электронды  басылымдар 
дәстүрлі  оқыту  түрінің  барлық  құндылықтарын  сақтай  отырып,  кемшіліктерін  жеңіп  шығуға 
мүмкіндік береді. 
Қашықтан оқытудың ерекшеліктері классикалықпен қатар салыстыру 
бойынша мынандай жетістіктерге ие: 
-
 
Жеке адамның үздіксіз әлеуметтену мүмкіндігі; 
-
 
Икемділік (оқытудың уақыты, орны, көлемі және қимылы бойынша); 
-
 
Жеке оқу жоспарын қолдану мүмкіндігі; 
-
 
Оқу ақпаратына қол жеткізу, оны жедел жаңарту; 
-
 
Экономикалық  (оқу  алаңы,  транспорты,  техникалық  құралдардың  шығынын  қысқарту 
есебінен); 
-
 
Жаңа технологияларды қолдану; 
-
 
Оқып  үйренушілердің  әлеуметтік  құқығының  теңдігі  (олардың  тұратын  жерлері  мен 
денсаулық жағдайына қарамастан); 
-
 
Барлық елдегі ақпараттық – оқыту ресурстарының шығысы мен кірісі; 
-
 
Материалдарды көбейту мәселелерінің жоқтығы, оларды тарату ыңғайлылығы; 
-
 
Оқып үйренушілердің өз-өзіне бақылау жасауын қамтамасыз ету. 

73 
 
Ақпараттық  технологиялармен  оқытудың  айрықша  тиімділігі,  қашықтықтан  оқыту  үрдісін 
автоматтандыру  үшін,  барлық  қажетті  компоненттерді  шоғырландырушы  қашықтан  оқытудың 
арнайы ақпараттық 
жүйесі бағдарламаларын қолдану болып табылады. 
Кез-келген қашықтан оқыту жүйесіне қажетті, аса маңызды сипаттары: 
-
 
Құрылымының ашықтығы. Жүйе ашық жүйе үрдісіне сәйкес құрылуы тиіс. 
-
 
Сәйкестілігі.  Ақпараттық  ресурстарды  сақтау  форматы  сәйкес  келуі  тиіс.  Халықаралық 
стандартты қолдану керек. 
-
 
Кеңейгіштігі.  Жүйенің  құрылымы  модульді  болуы  керек  және  жүйенің  функционалды 
компоненттерін өсіруге мүмкіндік беру. 
-
 
Жан-жақтылығы. Жүйе көп функциялы және қолданыста жан-жақты болуы керек. 
-
 
Сенімділігі. Ақпараттар ресурстарын сақтау сенімді болуы керек. Мүмкін болатын қауіптер 
әсерінен ақпараттар жоғалмауы тиіс. 
-
 
Үлестірімділігі.  Жүйе  әртүрлі  желі  конфигурациясы  жұмысына  бағытталуы  керек  (әртүрлі 
жедел  жүйелерді  басқаруға  негізделген  Интранет,  Интернет)  және  үлестірілген  ақпараттық 
ресурстарды сақтауды қолдауы керек. 
-
 
Масштабталуы. Әртүрлі конфигурация жұмысы үшін жүйенің құрылымы масштаб жүйесін 
өзгерте алуы тиіс. 
-
 
Қолданушының ортақ интерфейсі. Қолданушының интерфейсі қарапайым, түсінікті болуы 
тиіс. 
-
 
Өңдеудің қарапайымдылығы. Өңдеу жылдам және тиімді болуы тиіс. 
-
 
Тасымалдануы. Жүйе әртүрлі аппараттық-бағдарламалы тұғырнамада жұмыс істеуі қажет. 
-
 
Жүзеге  асыруды  орындау  тәуелсіздігі.  Жүйені  ақпараттық  толықтыру  оны  нақты  жүзеге 
асырудан тәуелді болмауы тиіс. 
-
 
Қауіпсіздігі. Ақпараттық ресурстарды сақтау қауіпс із болуы тиіс. 
-
 
Басқару қарапайымдылығы. Интерфейс басшысы жеткізерліктей, қарапайым және ыңғайлы 
болуы тиіс. 
-
 
Көпмәнділігі. Жүйе бірнеше қолданушылардың сұранысын қатар өңдеу керек. 
-
 
Жұмыстың тиімділігі. Жүйенің құрылымы оның аталуын (аты-жөнін) әдеттегі аппараттық-
бағдарламалы тұғырнамасы есінде тұту керек.  
Жүйенің кеңінен дамуы үздіксіз оқыту мен ақпараттық ортада жеке тұлғаны әлеуметтендіру 
табысын қажетті мүмкіндіктермен қамтамасыз етеді. 
Қашықтан оқыту жүйесін құру қағидалары: 
1. Оқытудың адамгершілік қағидасы. Оның ішкі мазмұны оқытуға үндейтін және әлеуметтік 
жинақталған  тәжірибені  оқып  үйренушілердің  меңгеруі  үшін  жоғары  қолайлы  шарттарды  туғызып, 
білім беру үрдісіндегі бүтіндей адамға бағытталады. 
2.  Қашықтан  оқыту  жүйесінде  білім  беру  үрдісін  жобалау  кезінде  педагогикалық 
көзқарастың  басымдылығының  қағидасы.  Бұл  аталған  қағиданың  мәнісі,  қашықтан  оқыту  жүйесін 
жүзеге 
асыруға 
болатын 
көріністердің  дидактикалық 
үлгілерін 
құрайтын 
теориялық 
тұжырымдамаларды талдаудан бастау қажет екендігінен тұрады. 
3.  Педагогикалық  мақсатқа  лайықты  жаңа  ақпараттық  технологияларды  қолдану 
қағидалары.  Ол  жобалаудың  әрбір  қадамының  тиімділігіне  және  қашықтан  оқыту  жүйесін  жасауға 
педагогикалық баға беруді талап етеді. Сондықтан да, ең бірінші жоспарға техниканы енгізуді емес, 
білім беруге қызмет ететін және оқу курстарының сәйкес мазмұнды толықтыруларын қою қажет. 
4.  Білім  беру  мазмұнын  таңдау  қағидалары.қашықтан  оқыту  жүйесінің  білім  мазмұны  ҚР  – 
ның Мемлекеттік білім беру стандартымен сәйкес келуі тиіс. 
5.  Қашықтан  оқыту  жүйесінде  таралатын  ақпараттардың  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету 
қағидалары.  Ұйымдастырушылық  және  техникалық  тәсілдердің  қажеттілігі  жағдайында  керекті 
мәліметтерді  қауіпс  із  және  құпиялы  сақтауды,  қолдану  мен  беруді  қарастыру,  оның  қауіпсіздігін 
сақтау, беру мен қолдану кезінде қамтамасыз ету қажет. 
6.  Білім  беру  деңгейінің  бастапқы  қағидасы.қашықтан  оқыту  жүйесінде  тиімді  оқыту  білім, 
білік,  дағдыларының  нақты  жиынтығын  талап  етеді.  Мысалы,  оқуға,  кандидаттың  нәтижелі  оқуы 
үшін, өзіндік оқу еңбегінің ғылыми негіздерімен таныс болуы керек, компьютермен және т.б.жұмыс 
жасай алатын нақты дағдыларына ие болуы тиіс. 
7. Оқыту технологиясының сәйкестендіру қағидалары.Оқыту технологиясы Қашықтан оқыту 
үлгілерімен сәйкес болуы қажет. Сонымен, дәстүрлі пәндік үлгіде оқытуда ұйымдастыру түрін оқыту 
ретінде  дәрістер,  семинар  және  практикалық  сабақтарда,  боямалы  немесе  іскерлік  ойындар, 

74 
 
зертханалық  сабақтар,  өзіндік  жұмыстар,  өндірістік  тәжірибелер,  курстық  және  дипломдық 
жұмыстар,  білімдерінің  меңгерілуін  бақылау  қолданылады.  болу  керек,  қашықтан  оқыту  жүйесі 
қалыптасу  барысында,  қажет  жағдайда  оған  қосуға  болатын  жаңа  үлгілері  пайда  болуы  мүмкін. 
Оқытудың  ұйымдастырушы  түрі  қатарындағы  осы  үлгілерінде  компьютерлік  конференциялар, 
телеконференциялар,  ақпараттық  сеанстар,  телеконсультациялар,  жобалау  жұмыстары  және  т.б. 
қолданылатын болады. 
8. Оқытудың ұтымды қағидалары. Қашықтан оқыту жүйесі жобасы қажетті әлеуметтік және 
экономикалық тиімділік шарты бойынша, егер Бұл білім алушының оқып жүрген оқу орнында сәйкес 
қызмет көрсетулер болмаған жағдайда, қажетті бағыттағы өзінің білім беру бағдарламасын түзетуге 
немесе толықтыруға ықпал ететін ақпараттық жүйелерді және қашықтан оқыту үшін бер ілген білім 
базалары мен банктерін құруда жасалады. 
9.  Білім  берудің  ҚО  қолданылатын  түрлеріне  қайшы  емес  қағидалары.  Егер  жасалған  және 
енгіз ілген ақпараттық технологиялар жоғары білім берудің дәстүрлі жүйесінде бөтен емес элемент 
болып,  яғни  оған  біріктір  ілетін  табиғи  бейнеде  болса,  ҚО  жобасы  қажетті  әлеуметтік  және 
экономикалық тиімділігін бере алады. 
10.  Білім  берудің  алдына  шығу  қағидалары.  Бұл  оқытудың  қағидасы  өткен  ұрпақтан  қалып 
жинақталған ғылыми және мәдени мұраларын кейінгі буындарға жеткізу ғана емес, сонымен қатар, 
қазіргі  ұрпақтың  өзгеріп  отыратын  заманға  тез  бейімделіп,  оның  сана-сезімі  мен  дүниетанымын 
қалыптастыруға көмек жасау болады. 
Қашықтан оқыту типтерін бірнеше көзқарас төңірегінде көрсету мүмкін. Қашықтан оқытуды 
тағайындау  бағдарында  білім  берудің  толық  масштабтағы  және  сайланатын  жүйесі  деп  бөлуге 
болады.  Білім  берудің  толық  масштабтағы  жүйесінде  белгілі  бір  бағыттағы  бакалаврларды  немесе 
нақты  мамандықтың  инженерлерін  дайындау  бойынша  оқу  жоспарыны  толық  орындалуын 
қамтамасыз  етеді.  Демек,  мұндай  жүйеде  барлық  жоспарланған  пәндерді  оқып  үйрену  үшін, 
құралдардың  жеткілікті  түрде(оқулықтар  мен  оқу  құралдары,  зертханалық  практикумдер,  курстық 
және  дипломдық  жобаларды  орындау  үшін  құралдар)  бар  болуы  қажет.  Білім  берудің  сайланатын 
жүйесі  деп  аталған  шартты  жүйесі  өнеркәсіп  қызметкерлерінің  біліктілігін  жоғарылату  үшін, 
қосымша (екінші) жоғарғы білім алу үшін, білім беру қызметін пайдаланатындарға жеке сауалдарын 
қанағаттандыру  үшін  бағытталады.  Қашықтан  оқыту  жүйесінің  әрбір  типтерінен  оқу  үрдісін 
жабдықтау  және  ұйымдастырудағы  ерекшеліктері  қатарына  қарамастан,  орындалатын  функциялар 
мен ұқсас тағайындауларының құрылымды компоненттерін көрсету керек. 
Қашықтан оқыту жүйесінің құрылымына келесі элементтер кіреді: 
-
 
Оқыту мақсаты. Маманның үлгісімен және мемлекеттік тапсырыспен сәйкес қалыптасатын, 
білім және білік жүйесін оқып үйренушілердің меңгеруі. 
-
 
Оқыту  мазмұны.  Әлеуметтік  сұраныстың  педагогикалық  үлгісі.  Оқыту  үрдісі,  әдістері  мен 
ұйымдастыру түрлерінің жүзеге асырылуы оның мазмұнымен анықталады. 
-
 
Оқыту  объектісі.  Қашықтан  оқыту  білім  беру  қызметін  пайдаланушылар  білім  алатын 
берілген  түрінің  объектісі  болып  табылады  (студенттер,  тыңдаушылар,  оқушылар  және  т.б.). 
Қашықтан  оқыту  тыңдаушылары  білім  алудың  дәстүрлі  түрі  студенттерінен  өзгешелігі,  ерекше 
қайсарлық,  білімге  деген  құштарлық,  ұйымдастырушылық  көрсетіп,  өз  бетімен  жұмыс  істей  білу, 
компьютермен жұмыс істей білу және телекоммуникациялық байланыс құралдарымен дағдысы болу 
керек. 
-
 
Оқыту  субъектісі.  Қашықтан  оқыту  субъектісі  оқытушылар  болып  табылады.  Оқытушы  - 
қашықтан  оқыту  білім  беру  үрдісінің  жоғары  тиімділігін қамтамасыз ететін  басты буын.  Қашықтан 
оқыту оқытушысы іс-әрекетіне тән бірқатар ерекшелік тьютор терминін енгізу қажеттілігін туғызды. 
Ол  -  кеңес  беруші,  оқытушы,  информатика  және  телекоммуникация  іргетасы  негіз  ін  білетін  болу 
керек, оның білімділігі алдыңғы озық сипатта болу керек. 
-
 
Оқыту әдістері. Қашықтан оқыту түрі: ақпараттық – ереже жиынтығы, репродуктивті (дауыс 
күшейткішін  реттеу),  мәселелі  мазмұндау,  теориялық  зерттеудегі  логикалық  тәсілдер  мен  ережелер 
жиынтығы  мен  зерттейтін  5  жалпы  дидактикалық  оқыту  әдістерінен  тұрады.  Олар  оқытушы  мен 
білім алушылардың өзара іс-әрекеті педагогикалық актілерінің барлық жиынтығын қамтиды. 
-
 
Оқыту  құралдары.  Қашықтан  оқыту  білім  беру  үрдісінде  оқытудың  дәстүрлісі  қалай 
қолданылса,  компьютерлік  техниканы  және  телекоммуникацияны,  сонымен  бірге  білім  беру 
технологиясы  облысындағы  соңғы  жетістіктерін  қолдануға  негізделген  инновациялық  оқыту 
құралдары да солай қолданылады. 
-
 
Ғылыми  –  білім  материалдық  базасы.  Оқу  бағдарламасына  сәйкес  оқу  үшін  қажетті 
материалдық  және  техникалық  құралдар  жиынтығы.  Олар  оқу  және  оқу-көмекші  бөлмелері; 

75 
 
зертханалық  қондырғылар,  техникалық  оқыту  құралдары,  оқулықтар,  оқу  құралдары  және  басқа  да 
оқу – әдістемелік материалдардан тұрады. 
-
 
Идентификациялық  бақылау  жүргізу  жүйесі.  Қашықтан  оқыту  кіретін  бақылаудың 
ерекшелігі  абитуриенттің  кәсіптік  сапалары  мен  қабілеттерінің  даму  деңгейін  бағалау,  тиімді 
құралдар мен оқыту әдістерін таңдайтындай, онымен сәйкес әлеуметтік психологиялық бейнесін құру 
болып табылады. 
Оқу  үрдісін  қашықтықтан  оқыту  технологиясын  пайдаланумен  ұйымдастырудың  негізгі 
міндеттері келесілер болып табылады: 
-
 
ақпараттық технологияларды білім беруге енгізу; 
-
 
білім беруді жекелеу; 
-
 
білім берудің тиімділігін (сапасын) арттыру; 
-
 
дәстүрлі білім беру түрлеріне қолы жетпейтін адамдарға білім беру қызметтерін ұсыну. 
Қашықтықтан  білім  беру  технологиялары  бойынша  оқу  үрдісін  ұйымдастырудың  қажетті 
шарты білім беру ұйымында: 
-
 
білім  алушыларға  арналған  оқу-әдістемелік  және  ұйымдастырушылық-әкімшілік  ақпараты 
бар парақтарымен білім беру Интернет-порталы; 
-
 
телекоммуникациялық желіге шығатын жабдықтың (Интернет, спутниктік теледидар); 
-
 
әртүрлі терминалдардың: мультимедиялық сыныптар, электрондық оқу залдарының; 
-
 
CD, DVD дискілердегі оқу контентінің (жеке және/немесе сатып алынған); 
-
 
контенттің желілік оқу мультимедиясының (жеке және/немесе сатып алынған); 
-
 
тиісті дайындықтан өткен оқытушылық, оқу көмекші және техникалық персоналдың; 
-
 
меншік контент (локалді және желілі) құру үшін зертханалар мультимедиясының; 
-
 
желілік тестілеу кешендерінің; 
-
 
оқытуды басқарудың желілік жүйесінің (Learning Management System – LMS); 
-
 
оқу контентін басқару жүйесінің (Learning Content Management Syst– LCMS) болуы қажет. 
Қашықтан  оқыту  үлгілері.  Педагогикалық  практикада  танымал  оқыту  түрлері  қалыптасқан. 
Олардың  ішіндегі  ең  кең  тарағандары:  дәрістер,  семинарлар,  зертханалық  жұмыстар,  бақылау 
жұмыстары, емтихандар және т.б. 
-  Қашықтан  оқыту  дәрістері,  дәстүрлі  дәрісханалықтан  айырмашылығы,  оқытушымен  бетпе-
бет қатынасуды болғызбайды. Дегенмен, бірнеше артықшылық жақтары да бар. Дәрістерді жазу үшін 
аудио  және  бейне-кассеталар,  CD-ROM  дискілерді  және  т.б.  қолданады.  Жаңа  ақпараттық 
технологияларды  (гипермәтін,  мультимедиа,  ГИС-технологиясын  және  т.б.)  қолдану  дәрістерді 
көрнекі және мазмұнды түрде береді. Мұндай дәрістерді кез-келген уақытта, кез-келген қашықтықта 
оқуға болады. 
- Қашықтан оқыту семинарлары оқу сабақтарының белсенді түрі болып табылады. Қашықтан 
оқыту  семинарлары  бейнеконференциялардың  көмегімен  жүргізіледі.  Олар  пікірталасқа  оның 
дамуының кез-келген жерінде кіруіне мүмкіндік береді және бұдан бұрынғы айтылған сөздерді оқып, 
бірнеше қадам артқа қайта оралады. Оқытушы материалдың меңгерілуін пікірталасқа қатысушының 
белсенділік  дәрежесі  бойынша  бағалай  алады.  Студенттердің  арасында  өзара  іс-әрекет  ету  саны 
артады, ал оқытушы тең құқылы әріптес ретінде көрінеді. 
-  Қашықтан  оқыту  кеңестері  пәнді  өз  бетімен  оқып  үйренуде  білім  алушыларға  жетекшілік 
жұмысын  жасау  және  оларға  көмек  көрсету  түрлерінің  бірі  болып  табылады.  Телефон  және 
электронды пошта, сонымен бірге телеконференциялар қолданылады. 
-  Қашықтан  оқытудағы  зертханалық  жұмыстар  материалды  тәжірибелік  меңгерілуі  үшін 
беріледі.  Дәстүрлі  білім  беру  жүйесінде  зертханалық  жұмыстар  мынаны  талап  етеді:  арнаулы 
жабдықтарды,  макеттер,  имитаторлар  (бірдемені  мүмкіндігінше  дәл  қайталайтын  аспап), 
тренажерлар, химиялық реактивтер және т.б. қашықтан оқыту жүйесінің келешекте мультимедиялық 
технологиялар,  имитациялық  үлгілеулер  және  т.б.  қолдану  есебінен  зертханалық  практикумдарды 
жүргізу міндеттерін қысқартуға маңызды мүмкіндігі болады. Білім алушыларға қарапайым жағдайда 
көрсетуге  өте  күрделі  немесе  мүлде  мүмкін  емес  құбылыстарды  виртуалды  шындық  көрсететін 
мүмкіндігі бар. 
-  Қашықтан  оқытудағы  бақылау  –  бұл  білім  алушының  оқу  материалын  теориялық  және 
практикалық  меңгеруі  нәтижелерін  тексеру.  Қашықтан  оқыту  өзін  дәлелдете  білді  және  тестік 
бақылаудың  лайықтылығын  құптайды.  Тест  ережесі,  пән  бойынша  кеңейтілген  сұрақтар  тізімін 
қамтиды,  олардың  әрбіреуіне  бірнеше  жауаптар  нұсқасы  ұсынылады.  Студент  осы  нұсқалардан 
дұрыс жауапты таңдауы керек. 
 
 

76 
 
Әдебиеттер тізімі: 
1.
 
Оқытудың жаңа педагогикалық технологиясы/  Қабдықайыр, В.М. Монахов. – А., 1999. 
2.
 
Қалиева М. Білім беру технологиялары және оларды оқу-тәрбие үрдісіне ендіру. - А., 2002 
3.
 
Полат Е.С. Теория и практика дистанционного обучения. - М., 2004. –248 с. 
4.
 
Полат  Е.С.  Новые  педагогические  и  информационные  технологии  в  системе  образования.  -  М., 
2002. – 279 с. 
 
 
ӘӨЖ:317:65 

жүктеу/скачать 4,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: