ббк76. 0 Қ 54 Редакционная коллегия

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

69 

 

Объектив  жазықтығына  жақын  орналасқан,  ПЗС-матрицасының  жарықсезгіш 

элементтер  жазықтығында  керек  жұлдыз  суреті  жасалады.  Заманауи  ЖД  жұлдыз  суреті, 

оптикалық  жүйе  арқылы  жасалатын,  пиксель  өлшемінен  кіші.  Сондықтан,  жұлдыздың 

жарықтық  ортасынның  координаттарын  дәлірек  анықтау  үшін,  сурет  ПЗС-матрицасында 

жарық  ағыны  бірнеше  пиксельді  алу  үшін,  дефуксталады.  Жарық,  ПЗС-матрицасының 

кремниилік  қабатына  түсіп,  бірнеше  электрондарды  шығарып,  теседі.  ПЗС-тегі  электродтар 

жүйесі  –  кремнии  кристалында  потенциалды  ор  жасайды.  Осы  орларда  шығарылатын 

электрондар  жиылып,  зарядтық  қаптар  жасайды.  Матрицадағы осы  зарядтық  қаптар  тұрған 

аймақ пиксель деп аталады. Оқылу процессінде зарядтық қаптар, электродтар жүйесі арқылы 

ПЗС-матрицасының  бағандары  бойымен,  оқу  регисторына  барады.  Оқылғаннан  кейін, 

пиксельдегі  кернеу  өседі  де,  сандарға,  аналогтық-сандық  түрлендіргіш  (АСТ)  арқылы, 

ауысады.  Қазіргі  таңда  датчиктерде  12-16  разрядты  АСТ  қолданылады.  Санға  ауысқан 

пиксельдер басқа өңдеулер ЖД процессорына түседі.[2] 

Зарядты тасымалдаушы электродтар кремниилік кристалда орналасуына байланысты, 

матрицалар  екіге  бөлінеді.  Тура  жарықтанатын  ПЗС  электродтары  жартылаймөлдір, 

жартылайкристаллдық кремниийдің  экспозиция кезінде түсеін жарық жағында орналасады. 

Жарық,  бұл  электордтардың  өту  барысында,  жұтылып  әлсірейді.  Сондықтан  құрылғының 

кванттық  әсері  екі  есеге  дейін  кішірейеді.  Сонымен  қатар,  кремниидің  кристаллының 

фотосезгіш  жағына  электродтарды  орналастырғанда,    пикселдер  аясында  сезгіштік  қасиеті 

біркелкі болмай қалады. Бұл жағдай, пиксел өлшемінің үштен біріндей қателіктегі фотоцентр 

координаттарындағы, 

мұндағы 

орташа 

квадраттық, 

ауытқуды 

алғызбайды. 

Кері 

жарықтанатын  ПЗС  бұл  тәріздес  кемшіліктері  жоқ.  Бірақ  олар  қымбаттау  және  қиын 

құрастырылады. [3] 

 

 

Сурет 2 - ПЗС матрицаның жұмыс істеу принципі 

 

ЖД көру аясындағы жұлдыздар суреттерінің координаталар ортасын нақты табудағы 

маңызды  параметірі  болып,  ПЗС-матрицасында  пиксельдер  өлшемінің,  нүктелік  суреттің 

сипаттамалық  өлшеміне  қатынсы  болып  табылады.  Шуылдау  жағдайларында,  көрсетілген 

қатынас 2-ге жақын болғанда, координаттарды анықтау қателігі минималды мәнге ие болады  

Пиксельдер 

Тасымалдау электроды  

Параллельді ауытқу 

регистрі 

Шығу сигналы 

Тізбекті ауытқу регистрі 

Тасымалдау электроды 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

70 

 

ЖД  ПЗС-матрицасында  σ  жұлдыздың  координаттарын  табудағы  қателік,  таңдалған 

жұлдыз  пиксельінің  бұрыштық  θ  өлшемі  мен  сигналының  шуылға  S/N  қатынасымен 

табылады: 

                           σ α 

/

 .                                                       (1)      

Бұл қатынас ЖД негізгі сипаттамаларын анықтауға арналған [1, 4].  

Ол  тек  егер  жұлдыз  суреті  бірнеше  пиксельді  қамтыса  ғана  әділ  болмақ.  Оны  қолданудың 

келесідей шектеулері бар: 

  егер пиксельдің өлшемі p жұлдыз суретінің өлшеміне қатынасы пиксельден әлдеқайда 

кіші болса (субпиксельді  құрылым), онда жұлдыз координаты пиксельдің  бұрыштық 

өлшемінің үштен бір бөлігіндей қателікпен анықталады; 

  егер  қабылдағыш  сезгіштігі  өз  ішінде  қатты  өзгерсе  (тура  жарықтанатын  құралдар 

үшін  қалыпты  жағдай),  онда  сурет  өлшемі  есеп  бойынша,  осы  біркелкі  еместіктің 

орташасы таңдалады (k 4 пиксельден кіші болмауы керек); 

  біркелкі  ішкіпиксельді  сезгіштігі  бар  қабылдағыш  (кері  жарықтанатын  құрылғылар) 

үшін, суреттің оңтайлы өлшемі k ≈ 1,5...2 пиксельдер. 

  Өз алдына, пиксельдің бұрыштық өлшемі θ, оның түзу өлшемімен d ЖД объективінің 

фокус аралығымен F байланысты : 

 

                              θ =   .                                                          (2) 

Осыған орай, 

σ α 

∗ /

 . 

Сигнал/шуыл    арасындағы  S/N  қатынас  ПЗС  шуылына,  жұлдыздың  жылулық 

шуылына, кванттық сигнал шуылына тәуелді болып келеді: 

 

               S/N = 

∗

∗

                      (3) 

мұндағы N

bg 

!

 – ПЗС пиксельіндегі электрондар ағыны; N

*

 – жұлдыздан келетін электрондар 

ағыны; τ – экспозиция ұзақтығы; ε

2

 – ПЗС оқу кезіндегі шуыл дисперсиясы; k – жұлдыздың 

сәулелену кезінде түскен пиксельдер саны [2-5]. 

Бұдан  көретініміз,  жарық  жұлдыздар  үшін  S/N  α 

∗

  ,  ал  әлсіздер  үшін  S/N  α  N

*

  . 

Әрине, шектік жұлдыздық шаманың сигналдын шуылға қатыстылығы,  минималды шамадан 

кіші  болмауы  керек  (S/N  >(  S/N

min

)

 

≥  3).  Сонда  мұндай  жұлдыздар  тіркелуі  сенімді  болады 

(cурет 3).  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 сурет - Объективтің фокусты қашықтығына тәуелді сигнал/шуыл қатынасы. 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

71 

 

 

Ғарыштық    жұлдызды  датчиктер    қуат  көзін    қаматамасыз  ету  және    өзбетінше 

таныпбілу,  бұрылыстарда  өз    шешімімен  бұрылуда      жұлдызды  датчиктердің    ARM 

микроконтроллерлік  басқару жүйесін қолданылады. 

ARM микроконтроллердің барлық мүмкіншіліктерін бірнеше топқа бөліп қарастыруға 

болады: 

- логикалық операциялардың командасы; 

- арифметикалықоперациялар командасыменжылжыту командасы; 

- битпен операциясы бар командалар; 

- деректерді қайта жіберу командалары;  

- басқаруды жіберу командалары;  

- жүйені басқару командасы. 

Перифериялық  қондырғыларды  басқару  деректердің  мекен-жай  кеңістігі  арқылы 

орындалады. Жеңілдік үшін «қысқартылған командалар» IN/OUT қолданылады. 

Осы типтегі микроконтроллерлердің типтік архитектурасын процессорлық ядросы 

суреттен көруге болады: 

 

 

 

Сурет 4 - ARM  микроконтроллерінің типтік архитектурасын процессорлық ядросы 

 

Қорыта  келгенде  мақалада  келтірілген  ПЗС  матрицаның  сигналдарды  қабылдауда 

интенсивтілігі  жайлы есептеулердің  алгоритмі мен методика  нәтижесі және жасанды ақыл-

ой  арқылы  шешім  қабылдауды  әзірлейтің  ARM    микроконтроллерлік  басқару  жүйесіндегі   

ғарыштық  аппараттың  жұмыс  істеуін  және    аймағына  байланыстыт  қолайлы  жұлдызды 

датчикті тағайындаудың  мүмкіндігін  береді. 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 

 

1.    Прохоров  М.  Е.,  Захаров  И., Миронов  А.  В.,  Николаев  Ф.  Н., Тучин  М.  С.,  Современные 

датчики звездной ориентации // Статья. — 2009.   

2.  Гладыревский  А.  Г.,  Губаренко  С.  И.  Методы  и  алгоритмы  ориентации  космического 

аппарата с помощью астросистемы // Математика в приложениях. — 2003. — № 1. — Б.к 60—65. 

3. С.К. Атанов, К. Молдамурат //Микроконтроллерная реализация нечеткой логики в системах 

искусственного  интеллекта  //  Л.Н.  Гумилев  атындағы  ЕҰҮ  Хабаршы  -  Вестник  ЕНУ  им.Л.Н. 

Гумилева, 2010, №4. C. 226-228. 

4. Атанов С.К. Программные средства реализации адаптивных моделей с нечеткой логикой // 

Вестник науки КазАТУ им. С.Сейфуллина. 2009. № 2. С. 27–31.     

 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

72 

 

УДК 004 

БОЛТАЕВ Т. Б. 

 

О ПРОЕКТЕ ПРОГРАММНОЙ СИСТЕМЫ МОРФОЛОГИЧЕСКОГО АНАЛИЗА 

УЗБЕКСКОГО ЯЗЫКА 

 

(Бухарский государственный университет, г. Бухара, Узбекистан) 

 

Объектом 

исследования 

является 

автоматизация 

морфологического 

анализа 

узбекского  языка  [1].  В  частности  именных  частей  речи:  имя  существительное  и  имя 

прилагательное.  Из-за  того,  что  для  аналитических  языков,  в  числе  которых  входит 

узбекский  язык,  очень  сильно  развит  словообразования  в  области  именных  частей  речи, 

морфологический  анализ  этих  частей  речи  требует  глубокого  знания  методов  анализа.  

Можно  ставить  задачу  автоматизации  (т.е.  компьютерной  обработки)  такого  анализа.  В 

таком  случае,  методы  (алгоритмы)  анализа  должны  удовлетворять  такие  условия,    как 

корректность, устойчивость, эффективность (по времени, энергии и пространстве) и т.д.  

Один  из  подходов  решения  этой  задачи  является  применение  математических 

аппаратов анализа формальных языков в процессе проектирования системы. Такие аппараты 

очень  развиты  в  связи  с  развитием таких  языков, в  частности  языков программирования    и 

широко 

используются 

при 

построении 

языковых 

обработчиков 

(компиляторов, 

анализаторов,  спецификаторов  и  т.д.)  [2,3,7,10]  для  языков  программирования  высокого 

уровня.  

Абстрагируясь  от  некоторых  неважных  в  процессе  данного  анализа  характеристик, 

свойственныx  естественным  языкам,  можно  рассматривать  подход,  в  котором  аппараты 

анализа  формальных  языков  применяются  для  анализа  объектов  (слова,  словосочетания, 

предложения) естественного языка.             

История  такого  применения  начинается  с  60-х  годов  [4].  В  работах,  посвященных 

системе  ЭТАП  [5]  многие  аппараты  анализа  формальных  языков  применялись  для 

флективных  языков  (например,  русский).  Юравский  и  Мартин  [8]  рассматривают 

применение аппаратов анализа формальных языков для английского языка.  

В  данной  работе  рассматривается  применение  традиционных  аппаратов  анализа 

формальных  языков  при  морфологическом  анализе  узбекского  языка.  Работа  является 

результатом  исследования  автора  в  области  моделирования  процесса  автоматического 

(компьютерного) анализа именных частей речи аналитических языков. 

Исследование  охватывает  большую  общую  задачу:  Применение  методов  теории 

формальных  языков  при  анализе  текста  на  узбекском  языке.  Так  как  есть  уже  опыт  такого 

применения  для  других  языков,  например  для  английского  [9],  русского  [6]    и  т.д.,  такое 

исследование  имеет  смысл.  В  статье  рассматривается  морфологический  анализ  текста,    то 

есть,  ставится  такая  задача:  создать  такой  механизм,  на  вход  которого  подается  текст  и  на 

выход  получается  последовательность  (цепочка)  лексем  со  всеми  морфологическими 

характеристиками этих лексем. 

 

 

 

 

 

 

 

Рисунок 1 - Схема морфологического анализа 

 

Морф. характеристики 

Словоформа 

Основа 

MP 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

73 

 

Здесь  морфологический  анализ  в  некотором  смысле  сопоставляется  с  лексическим 

анализом при обработке формальных языков. Тогда создаваемый механизм разбора (анализа) 

принимает очертания сканера (лексического анализатора). Многие схемы словообразования  

узбекского  языка,  такие  как  простое  слово,  словообразование  при  помощи  аффиксов  и 

полуаффиксов  позволяют  применение основного  аппарата  лексического  анализа –  аппарата 

конечных  автоматов.  При  формализации  (описании)  таких  схем  словообразования  можно 

использовать аппарат регулярных выражений с небольшим расширением.  

Более сложные схемы словообразования, такие как  словосложение и лексикализация 

словосочетаний  выходит  за  рамки  конечных  автоматов  и  регулярных  выражений,  и 

описываются контекстно-свободными грамматиками.  

Рассматривая компьютерный морфологический анализ (morphological parser- MP), мы 

будем не только выделять необходимые математические аппараты, кроме того, понадобятся 

информационные структуры, используемые в этом процессе.    

MP 

можно 

специфицировать 

сл. 

образом: 

На 

вход 

MP 

передается 

словоформа(wordform)  и  на  выходе  MP  получается  основа  словоформы(stem)    со  всеми 

морфологическими  характеристиками(morphological  features)  словоформы,  необходимыми 

для  дальнейшей  обработки  (синтаксический,  семантический,  прагматический  анализ, 

преобразования, перевод, …) текста. 

Морфологическими  характеристиками  словоформы  являются  некоторые  значения,  с 

помощью  которых  определяются  морфемы  тех  категорий,  которые  свойственны  для 

соответствующей  части  речи,  куда  относится  основа  и  используются  для  образования 

словоформы.  Например,  для  имен  существительных(Noun-N)  существуют  категория  число, 

показывающая  единственную  (Singular-SG)  или  множественную  (Plural-PL)  форму, 

категория падежа (Case) данного существительного и т.д. Для глагола (Verb-V) существует, 

например, категория времени (Tense-TS) , категория лицо (Person-PR) и т.д.    

В  качестве  примера  возьмем  словоформу  “kitoblarni”.  Для  данного  слово  MP 

вырабатывает  “kitob”+N+PL+CS(dative),    а  для  словоформы  “O’qidim”    MP  выдает 

“O’qi”+V+PR(1)+TS(past). Здесь: СS(dativ) – означает дательный падеж, PR(1)-первого лица, 

TS(past)- прошедшего времени. 

Для конструирования MP используются следующие средства:  

1. 

Лексикон(lexicon): 

Основы, 

аффиксы 

и 

информационные 

структуры, 

содержащие сведения об основах и аффиксах, которые необходимы для функционирования 

MP.  

Лексикон  является  репозиторием  слов  MP.  В  связи  с  невозможностью  ввести  всех 

слов  в  репозиторий  (их  бесконечно),  в  лексикон  содержится  основы,  аффиксы  и  

морфотактики.  Этот  метод  удобен  и  по  соображениям  эффективности,  и  для  ввода 

образованных в языке новых слов.   

2. 

Морфотактики(morphotactics):  Информационная  модель  правил  порядка,  по 

которой  определяется  порядок  вхождения  морфем  категорий  в  словоформу,  то  есть, 

устанавливает  отношения  порядка  среди  морфем,  категории  которых  свойственны  для 

данной  части  речи  (словоформы).  Например,  для  имен  существительных  категория  число 

идет сразу после основы и перед всем остальным категориям. 

3. 

Орфографические  правила(orthographic  rules):  Правила,  используемые  при 

возникновения  изменений  в  слове,    связанные  комбинацией  морфем  двух  категорий. 

Например,  для  имен  существительных,  заканчивающихся  на  «q»  или  «k»  дательный  падеж 

CS(dative) образуется удвоением этой терминальной буквы. toqqa = “tog’” + CS(dative). 

4. 

Информационная  структура  величин,  образующая  семантику  основ  (Stem 

Semantics  Information  Structure-SSUS).  Такие  величины  часто  называются  семантическими 

атрибутами.  На  основе  этих  атрибутов  могут  образоваться  (семантико-морфологические, 

Semantic-morphologic) правила, отвечающие за семантическую корректность анализируемых 

слов,  то  есть  комбинациям  значений  семантических  атрибутов  ставятся  в  соответствие 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

74 

 

некоторое  утверждение,  которое  должно  выполняться  над  словоформой.  Например, 

(Proper(N)&Singular(N)) 

| 

(Abstract(N)&Uncount(N)) 

 

SG(N) 

означает, 

если 

существительное – собственное имя и означает что-то единственное(«Quyosh», «Yer», «Oy», 

«Toshkent»,  «Navoiy»,  …),  или  абстрактное  и  неисчисляемое  понятие(«mehr»,  «zulmat», 

«oriyat», …), то к нему нельзя применять морфему множественного числа. 

SSUS еще используется в синтаксическом и семантическом(контекстном) анализах и 

при определении морфологических свойств. 

Аппарат  конечных  автоматов(Finite  State  Automata-  FSA)  [11]  можно  применять  при 

моделировании  морфотактик,  а  для  моделирования  орфографических  правил  можно 

применять специальный вариант FSA, разработанный для таких случаев – трансдюсеры[12]. 

 

Список использованных источников: 

 

1. O’zbek tili grammatikasi, 1tom, 610стр. 

2. Ахо Альфред В., Лам Моника С, Сети Рави, Ульман Джеффри Д. Компиляторы: принципы, 

технологии и инструментарий, 2-е изд. : Пер. с англ. - М. : OOO "И.Д. Вильямc", 2008. - 1184 с.  

3.  Касьянов  В.Н.,  Поттосин  И.В.  Методы  построения  трансляторов  –  Новосибирск.  Наука, 

1986. c. 344 

4.  Н.  Xомcкий  и  Дж.  Миллер.  Введение  в  формальный  анализ  естественных  языков. 

//Кибернетический сборник, вып.1 М:Мир 1965., с.231-290 

5. Ю.Д Апресян, И.М.Богуславский, Л.Л.Иомдин и др. Лингвитическое обеспечение системы 

ЭТАП-2., -М: Наука 1989, с. 296. 

6.  Ножов  И.М.  Морфологическая  и  синтаксическая  обработка  текста  (модели  и  программы) 

диссертация канд. наук. Науч. рук. Д.Г.Лахути.   с. 190. 

7. Болтаев Т.Б., Кузьминов Т.В., Поттосин И.В. О структурном конструирование программ и 

инструментах  его  поддержки  //  //Среда  программирования:  методы  и  инструменты.  Новосибирск, 

1992, С22-37 

8. Speech and Langauge Processing. Daniel S. Jurafsky and James H. Martin. Contributing writers: 

Andrew  Kehler,  Keith  Vander  Linden,  Nigel  Ward  2000y.  Prentice  Hall,  Englewood  Cliffs,  New  Jersey 

07632. pages: 950 

9.  The  Lexical  Semantics  of  a  Machine 

Translation  Interlingua.  Rick  Morneau. 

http://www.eskimo.com/~ram/lexical_semantics.html 2006. 

10. The Structured Constructing as a Discipline of Safe Programming and Instruments Supporting It 

/Aniskov M.I., Boltaev T.B., Kochetov D.V. at al//Instrumental Congress on Computer Systems and Applied 

Mathematics CSAM’93. St-Petersburg.July 19-23 1 

11.  Ахо  А.,  Ульман  Дж.  Теория  синтаксического  анализа,  перевода  и  компиляции.  В  двух 

томах. М.:Мир, 1978, пер. с англ. 

12.  Mohri,  M.  A997).  Finite-state  transducers  in  language  and  speech  processing.  Computational 

Linguistics, 23B), 269-312. 

 

ӘОЖ 004 

ҒАЛЫМЖАН Н., ИСКАКОВ К.Т 

 

JADE КӨПАГЕНТТІ ЖҮЙЕСІНДЕ P-2-P ЕСЕПТЕУІШ ЖЕЛІЛЕРІН ЖОБАЛАУ 

 

(Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті, Ақпараттық технологиялар 

факультеті, Астана) 

 

Бұл  мақалада  P2P  (peer  to  peer)  есептеу  желісіне  және  оған  кірістірілген,  JADE 

көпагентті  жүйесін  пайдаланып  жасалатын  мобильдік  платформалардың  программалық 

құрылымдарына талдау жасалып, сонымен қатар бұл бағытты әрі қарай дамытудың жолдары 

қарастырылады.  

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

75 

 

Кілтті сөздер: jade, p2p, көпагентті жүйе, есептеу желілері. 

Берілген  жұмыс  көпагентті  P2P  есептеу  желілеріне  мобильдік  платформаларды 

(агенттерді) кірістіруге арналған.  

Бұл жұмыстың жаңалығы - Peer-to-peer желісіне біріккен көпагентті жүйе. Көпагентті 

жүйелер, қазіргі таңда, көптеген ғылыми, экономикалық және әлеуметтік-саяси мәселелерді 

шешуде  кеңінен  пайдаланылады.  Peer-to-peer есептеуіш  желілері  көмегімен,  осы  көпагентті 

жүйелерді  біріктіру  арқылы,  берілген  есепті  шешуде  біраз  ұтымдылықтарға  қол  жеткізуге 

болады. 

Бұл  жұмыстың  мақсаты  —  JADE  көпагентті  бағдарламалау  жүйесін  пайдалану 

арқылы, агенттерді Р-2-Р есептеу желілеріне біріктіріп, мысал есебі ретінде бірінші дәрежелі 

толқындық теңдеуін жүзеге асыру. 

JADE  –  Java  тілінде  жазылған,  интеллектуалды  агенттер  үшін  FIPA  стандарттарын 

қолдайтын,  көпагентті  жүйелер  мен  қосымшаларды  жасауға  арналған  программалық  орта. 

JADE – FIPA - ACL коммуникация тілінің стандартты құралын қамтамасыз етеді.  Бұл жүйе 

негізінен,  FIPA  стандарты  бойынша,  көпагентті  жүйелерді  жобалауға  арналған  аралық 

программалық  жабдықтама  (middleware)  болып  табылады.  Мұнда,  агенттерге  контейнерлер 

құрастырылады, және осы контейнерлер бір немесе бірнеше жүйелерде жұмыс жасай алады.  

1 - сурет. Көпагентті жүйенің құрылымдық сұлбасы 

Сондай - ақ, контейнерлер жиыны платформа құрайды. 

2 - сурет. Агенттердің өзара әрекеттесу құрылымының сұлбасы 

 

жүктеу/скачать 14,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: