ббк76. 0 Қ 54 Редакционная коллегия

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

55 

 

 

Реализация  программы  начинается  с    установки  IDLE  Python  3.5  и  библиотеки 

«rdflib».  Одной  из  простых  способов  установки  библиотеки  является  команда  «pip  install 

rdflib»  набранная  в  командной  строке  Windows.  В  начале  программного  кода  необходимо 

импортировать  библиотеку  «rdflib»  для  разбора  графов  и  выполнения  SPARQL  запроса  в 

локальный  документ  «ComputerScience.rdf»,  который  находится  в  папке  «ontologies»  на 

компьютере. В запросе SPARQL после команды SELECT объявляются две переменные ?lab и 

?def,  затем  находятся  свойства  «label»  и  «definition»  в  RDF  документе  и  их  значения 

присваиваются переменным ?lab и ?def, после чего выводятся на консоль с помощью цикла 

«FOR»,  обратите  внимание  что  выводятся  только  нулевые  элементы  массива  «row»,  т.е. 

«row[0]». Это значит что, на консоль будут выведены только значения  «label». 

 

 

Рисунок 3 - Программный код в IDLE Python 3.5 

 

Таким  образом,  мы  можем  видеть  результат  нашей  системы  на  рисунке  №4 

выводящую  строку  «Дайте  определение  термину    »  и  нулевые  элементы  массива  «row[0]», 

т.е. значения «label», а именно, Язык программирования, Операционная система, Прикладное 

программное обеспечение,  Алгоритм,  Программное обеспечение,  База  данных  и  Системное 

программное обеспечение. 

 

 

Рисунок 4 - Вывод результата на Python Shell 

 

Список использованных источников: 

 

1. Bob DuCharme, Learning SPARQL, Querying and Updating with SPARQL 1.1, O`Reilly, 2013. – 

С. 3 - 200. 

2. Julita B. A Simplified Guide to Create an Ontology, ASLab R-2007-004 v 0.1 Draft – 2007. 

3.  Negnevitsky,  M.  Artificial  Intelligence  –  A  Guide  to  Intelligent  Systems.  Addison-Wesley 

Publishing Company. Edinburgh, 2002. 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

56 

 

4.  Nilsson,  Nils  J.  Artificial  Intelligence:  A  New  Synthesis.  The  Morgan  Kaufmann  Series  in 

Artificial Intelligence.  Morgan Kaufmann Pub. Co, 1998. 

5. William J. T. Artificial Intelligence – Agent Behaviour, 2010, 138p. 

6. OSTIS(Open Semantic Technology for Intelligent Systems) – www.ostis.net 

 

ӘОЖ 004.42

 

АНДАСОВА Б.З., ЕРЖАНОВА Н.Е. 

 

IOS ҮШІН МОБИЛДІ ҚАЗАҚ-ОРЫС-АҒЫЛШЫН  ТІЛДЕСКІШІН ӘЗІРЛЕУ 

 

(Еуразия ұлттық университеті, Астана,  Қазақстан) 

 

Тіл  –  қатынас  құралы.  Кез  келген  адам  үшін  өзінің  тілдік  білімін  деңгейін  арттыру, 

басқа    тілде    сөйлейтін  адамдармен    еркін  қарым-қатынас  жасау  мүмкіндігін  жақсарту 

әрқашанда  өзекті  мәселе  болып  табылады.    Еліміздің  егемендік  алғаннан  кейін    әлемдегі 

көптеген  елдермен  саяси-әлеуметтік,  экономикалық,  мәдени  қатынастарды  орнатуы,  өзінің  

жетістіктерімен  және  әлемдік  деңгейдегі      іс-шараларды    елімізде  өткізу  арқылы  әлемге  

танылуы,    әртүрлі    халықаралық  ұйымдарға  мүше  болып,  әр  түрлі  дипломатиялық  қызмет 

атқаруы қазақстандықтардың шетел тілдерін білуін қажет етеді. Елімізге шетелдік мамандар, 

туристер  де  жиі    келеді,  біздің  азаматтар  да  шетелге    бизнес,  білім  алу,    мәдени  шаралар 

аясында, демалу   мақсатында  шығып жатыр. Қазақстандағы әр түрлі шетел фирмаларында 

да    тілді  жетік  білетін  мамандарға  сұраныс  жоғары.  Мамандықтары,  жастары,  ұлттары  

әртүрлі      адамдар  арасында  Интернет  арқылы  тілдесу  де    қарқынды  дамуда.    Осыған  орай, 

біздің  азаматтар үшін шетел тілдерін білу қажеттігі туындап, шетел тілінің қолдану аясы да 

кеңеюде.    Бұл    еліміздің    азаматтары  үшін  қазақ,  орыс,  ағылшын    тілдерін    білудің  

қажеттілігін,  Елбасымыз  Н.Ә.Назарбаев  ұсынған  тілдердің  үш  тұғырлығы  идеясының 

маңыздылығын көрсетеді.  

Тілдердің үш тұғырлығы идеясында Елбасы «қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – 

ұлтаралық қатынас тілі, ал ағылшын тілі – жаhандық  экономикаға ойдағыдай кіру тілі»  деп 

нақты анықтама берген. 2008 жылғы ақпандағы Елбасының Қазақстан халқына Жолдауында: 

«Үкімет  «Тілдердің  үш  тұғырлығы»  мәдени  жобасын  іске  асыруды  жеделдетуі  тиіс.  Бүкіл 

қоғамымызды  топтастырып  отырған  мемлекеттік  тіл  ретінде  қазақ  тілін  оқыту  сапасын 

арттыру қажеттігіне ерекше назар аударғым келеді» делінген [1]. 

Көптілді оқыту – бүгінгі күннің басты талабы,  ең басты қажеттілігі болып отыр. Олай 

болса,  үш  тұғырлы  тіл  саясатын  жүзеге  асыру  үшін  тілдерді  тек  оқулықпен  ғана  оқытпай,  

қазіргі  заманғы  жаңа  оқыту  технологияларының  мүмкіндіктерін  пайдаланып,  интерактивті 

әдістер арқылы,  мультимедиалық оқыту құралдары,  электронды оқыту құралдары, мобилді 

оқыту құралдары арқылы меңгертуге болады.   

Адамның  шетел  тілдерін  жетік  білмеген  жағдайларында,  жөн  сұрау  қажет  болатын 

шұғыл жағдайларында  көптілді   тілдескіштердің (тілашар деп те қолданылып жүр) көмегі  

аса қажет.  

Кітап  түріндегі  қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдерін  қамтитын  үйреншікті  баспалық 

тілдескіштерден, 

Интернеттегі 

мәтіндік 

(мысалы: 

http://begin-english.ru/razgovornik/, 

http://learnlanguagetools.com/phrasebook/russian-english/), 

дыбысталатын 

(мысалы: 

http://english100.ru/razgovornik-1)  және  бейне  (video)  түріндегі  (мысалы:  http://english03.ru/ ) 

сияқты және  қолданыстағы тағы басқа орыс-ағылшын, ағылшын-орыс тілдескіштерінен өзге 

көптеген  жаңа  ақпараттық технологияларға негізделген заманауи тілдесу құралдары пайда 

болуда.  Сондай тілдескіштің мысалына қазақстандық  «Interactiv Kazakhstan LLP» өнімін – 

қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдеріне    оқытуға    арналған  сөйлейтін  қаламы  бар  интеллектуальды 

интерактивті «Тілашар – Phrase book – Разговорник» атты оқу-әдістемелік кешенін (2014 ж.) 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

57 

 

атауға  болады.  Бұл  тілашарда  күнделікті  қолданататын      сөйлемдер,  сондай-ақ  мемлекеттік  

ведомстволардың, ҚР мемлекеттік  қызметкерлерінің  лауазымдарының, кейбір компаниялар 

мен    мемлекеттік    мекемелердің  атаулары  қазақ-орыс-ағылшын  тілдерінде  қалам  арқылы  

дыбысталады [2].  

Сонымен  қатар,    электронды  түрдегі    мобилді  қолданбаларға  арналған  екі  тілді,  көп 

тілді  тілдескіштер  аса  жиі  қолданысқа    кіре  бастады.  Орыс,  ағылшын  және  т.б.  тілдердің 

әртүрлі платформадағы мобилді құрылғыларға арналған тілдескіштері бар. Алайда, солардың  

ішінде  мобилді  қолданбаларға  арналған,  екі  бағытта  да  (қазақ  тілінен  басқа    тілдерге  және 

керісінше де)  аудармаларды беретін  тілдескіштерге сұраныс өте жоғары, әсіресе  iOS үшін 

мұндай  тілдескіштер  жоқ  дерлік.    Сондықтан  да    iOS  платформасындағы  қазақ-орыс-

ағылшын тілдескішін әзірлеуді мақсат тұттық.   

Статистикалық      деректер  бойынша    әлем  бойынша  Apple  өнімдерінің  ең  көп 

сатылатынын,  сондай-ақ  жаһандану    кезеңінде  еліміздің    басқа    мемлекеттермен 

халықаралық    саяси, мәдени, экономикалық  байланыстарын   дамытуға  тілдік  қатынастың  

маңыздылығын  ескерсек,  iOS  платформасына  негізделген    мобильді  қазақ-орыс-ағылшын 

тілдескішін  әзірлеу    көкейкесті  болып  отыр.    Бұл    қазақ-орыс-ағылшын    тілдескіші    қазақ 

тілінің  қолдану  аясын  кеңітіп,  мәртебесін  арттыруға    үлес  қосып  қана  қоймай,    еліміздегі 

алдағы    өтетін    EXPO-2017    кезінде    де      шетелдіктер  мен    өзіміздің    азаматтарға    үлкен  

көмегі тиері  сөзсіз. 

Тілдескішке қойылатын ең басты талап – бұл тілдескіштің беретін мүмкіндіктері мен 

интерфейсі жағынан сапалы  жасалып, қолданушы адамға ұғынықты, оның тілдік  қатынасу 

қажеттіліктерін  қанағаттандыратындай  болуы  тиіс.  Бұл  жерде  оның  жаппай    сұранысқа  ие 

болуына  тілдескіштегі  қамтылған    сөздер  мен    сөйлемдердің,  қарастырылатын 

тақырыптардың саны  әсер етеді. 

Алғаш  рет  тілдескіштер  б.з.б.  II  мыңжылдықта  пайда  бола  бастаса,  ал  тілдескішке 

арналған  мобилді  қолданбалар  XXI  ғасырдан  бастап  жасалуда.  Қазіргі  кезде  информатика 

саласында  мобилді    мекеме,  мобилді  банкинг,  мобилді  оқыту    сияқты  бағыттардардағы 

программалық өнімдер  әзірлеу   қарқынды  дамуда. Соның ішінде  біздің  еліміз үшін қазақ 

тіліндегі интерфейсі бар мобилді қолданбалар  жасау маңызды болып табылады.  

Зерттеу  барысында  анықтағанымыздай,  AppStore-де  iOS  үшін    қазақ-орыс-ағылшын 

тіліндегі  тек    О.Сүлейменов  ұсынған    төрт  «Тілашар»  (KZ  Kazakh  Phrasebook)  ғана  тұр. 

Аталған тілашарлар  қазақ, орыс тілін білмейтін шетелдіктерге арналған, 4000 сөзді қамтиды, 

80  түрлі  объектке  қатысты    қазақ,  орыс  тілінде  сұрақтар  қоюға,  қалауларын  білдіруге, 

сұратуларын  жеткізуге  мүмкіндік  береді.  Тілашарда  қысқаша    республикамыз  туралы  

ағылшын  тілінде  ақпарат  берілген.  1-ші  «Тілашарда»  ағылшын  тілінен  қазақ  тіліне 

аудармалар  транскрипцияларымен  берілген,  мәтіндердің  қазақшасы  ғана  дыбысталады.    Ал 

4-ші  «Тілашарда»  ағылшын тіліндегі   мәтінге  – орыс-қазақ тілдеріндегі аудармалары ғана 

қатар  көрсетіледі  және  орыс,  қазақ    әліпбилері  мен  олардың  дыбыстық  жүйелері  туралы 

мәлімет  берілген, орысшасы  дыбысталады [3].   

Қазіргі  уақытта қолданушылар тарапынан iPhone  мобильді телефондарына  арналған 

тілдескіш  қолданбалары  жиі  сұранысқа  ие  болып  отыр.  Осыған  дейін  iOS-қа  негізделген 

«Орысша-французша тілдескіш», «Орысша-ағылшынша тілдескіш»  жарық көрген болатын. 

Қазақ  тілі  қазақтармен    ғана  емес,  өзге  ұлт  өкілдерімен  де  қарым-қатынас  жасау,  тілдесу 

құралы  болып  отырғандықтан,  қазақ  тіліндегі  тілдескіш  олқылығын  толтыру    мақсатында 

жасалған қазақша-орысша-ағылшынша тілдескіш қолданбасы  iOS ортасында  Xcode әзірлеу 

құралдарымен   Objective-C тілінде  әзірленді. 

Америкалық Apple компаниясының  2007 жылы шыққан мобилді операциялық жүйесі 

iOS  (2010  жылдың  24  маусымына  дейін:  iPhone  OS)  бастапқыда  iPod  touch  және  iPhone 

құрылғыларына,  кейіннен  iPad  және  Apple  TV  құрылғыларына  да  арнап  шығарылды,  тек 

қана Apple компаниясының өнімдеріне ғана орнатылады [4].  

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

58 

 

Объекттілі-бағытталған    компиляцияланатын  Objective-C  программалау  тілі  Си  тілі 

негізінде  құрылған,  Apple  корпорациясында    iOS(Cocoa  Touch),    Mac  OS  X(Cocoa)  және 

GNUstep  платформасында,    OpenStep    объектті-бағытталған  интерфейсті  іске  асыру  үшін 

қолданылады [5].  

Үш  тілде  екі  бағытта  да  (таңдалған  тілден    қалған  екі  тілге  және  керісінше)  тілдесу 

мүмкіндігін  беретін  ұсынылып  отырған  iOS  платформасындағы  бұл  қазақша-орысша-

ағылшынша  мәтіндік  тілдескіш  өмірде  кездесетін  әртүрлі  аса  қажетті  тілдік  жағдаяттарды 

қамтитын  сұқбаттық  сөз  тіркестері  мен  сөйлемдерден  тұрады.  Осыған  дейін  жарық  көрген 

тілдескіштерден оның айырмашылығы: интерфейсінің  дизайнымен,  қамтылған  сөйлемдер 

қоры  және  тақырыптар    санымен,  оқуды  және  айтуды  жеңілдету  үшін  мәтіндердің 

транскрипцияларының  берілуімен  ерекшеленеді.  Қолданушы  өзі  білетін  тіл  арқылы 

тақырыптар  бойынша    сұқбаттардың  аудармасын  көре  алады.  Мысалы:  қазақ  тіліндегі  

сөйлемдердің    кирилл  және  латын  жазуындағы  оқылуы  қатар  көрсетіледі,  ал  ағылшын 

тіліндегі  мәтін  британдық  және  орысша  транскрипциялармен  көрсетілген.  Әзірге 

дыбысталуы  қарастырылмаған,  өйткені  тілдескіш  сапалы  болу  үшін  мәтінді  кәсіби 

диктордың оқуы қажет етіледі. Бұл мүмкіндік  кейінгі  версиясында қосылмақ.  

Сонымен  қатар,    бұл  қазақша-орысша-ағылшынша  тілдескіш  осы  үш  тілді 

үйренушілерге де үлкен көмек бере алады, атап айтқанда мобильді қолданба  арқылы әр адам 

өз бетімен тілді үйрене алады. Тіл үйренушінің теориялық білімін тәжірибе жүзінде бекітуді 

жүзеге асырады, сөйлеуге  машықтандырып, сөйлеу дағдыларын қалыптастырады. Тілдескіш 

күнделікті  тілдесу  үшін  қажетті  тақырыптардан  тұрады.    Тақырыптардағы  құрылымы 

қарапайым  қолданыстағы  сұқбаттық  сөйлемдер      қолданушының  тілді  үйренуіне,  қалауын 

айтуына,  білгісі  келгенін  сұрай  алуына,  жөн  сұрауды  үйренуіне  негізделген,    күнделікті 

қарым-қатынасқа және сауда-саттық жасауға қажетті сөйлесу үлгілерін меңгеруге арналған. 

Тілдескіштегі  материалдар  осы  бағытта  ұсынылады.  Сәлемдесу,  көлік,  мейрамхана,  дүкен, 

қонақ үй, банк, дәріхана, ойын-сауық, жанұя, уақыт, ауа-райы сияқты және т.б. тақырыптарға 

қатысты    сұрау  үлгілері,  күнделікті  өмірдегі  алуан  түрлі  жағдайлардағы  қарым-қатынасты 

қамтитын сұқбаттық сөйлемдер, жөн сұрау үшін жиі қолданылатын сөздер қарастырылған.  

Қорытындылай келсек, қазіргі кездегі қоғам талабына сәйкес мобилді қолданбаларды 

қазақшаландыру  өзекті  болып  отыр.  Осы  мақсатпен  жасалған  тілдескіш  шетелде  демалуға, 

іс-сапарға  баратын  қазақ  азаматтары  мен  азаматшалары  үшін  және  шетелден  келетін 

адамдарға  стандартты  сұқбаттар  арқылы  бірін-бірі  түсінуге  мүмкіндік  береді.  Заманауи 

әзірлеу  технологиясын  қолданып  жасалған  iOS  платформасындағы  қазақ-орыс-ағылшын  

тілдескішін  туристер,    үш  тілді  үйренушілер,  iPhone  қолданушылары  үш  тілде    қатынасу  

құралы ретінде қолдануына болады. 

 

Әдебиеттер тізімі: 

 

1.  Назарбаев  Н.Ә.  «Қазақстан  халқының  әл-ауқатын  арттыру  –  мемлекеттік  саясаттың  басты 

мақсаты» / Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 

2008  жылғы  16  ақпан.Ел  Президентінің  Қазақстан  халқына  Жолдауы.  6  ақпан    2008  жыл. 

http://www.akorda.kz 

2. http://interactiv.kz/phrasebook 

3.https://itunes.apple.com/us/app/kz-kazakh-phrasebook-tilashar 

4.Махер Али, «Программирование для iPhone» - Москва, 2010.  

5.Марк  Далримпл,  Скотт  Кнастер  «Objective-C  2.0  и  программирование  для  Мас»  -  Санкт-

Петербург, 2009. 

 

 

 

 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

59 

 

ӘОЖ 004.42 

АНДАСОВА Б.З., ИСМАИЛОВА В.М. 

 

IOS-ҚА АРНАЛҒАН ҚАЗАҚ-ОРЫС-АҒЫЛШЫН  «АСТАНА-ГИД» МОБИЛДІ 

ҚОЛДАНБАСЫ 

 

(Л.Н. Гумилев атында5ы Еуразия ұлттық университеті, Астана,  Қазақстан) 

 

Жолкөрсеткіш  не  үшін  керек?  Әрбір  саяхатшының  өзімен  бірге  жолға  алып  жүретін 

заттар жиыны бар, қажет киімдерін, дәрі-дәрмектерін, CD-плеер, камера сияқты құралдарын, 

құжаттарын  алады.  Қалада  жүрген  саяхатшыға  назар  аударсақ,  оның  міндетті  түрде 

жолкөрсеткіш  құралы  болады.  Жолкөрсеткішті  қолданбайтын  саяхатшы  бола  ма?  Әрине, 

болады. Бірақ бұл жағдайда ол қаланың ең басты орындарын, көрікті жерлерді көре алмауы 

және саяқатқа көп ақша жұмсауы мүмкін. 

Қазіргі  уақытта  жолкөрсеткіш  елдің  немесе  қаланың  тарихын  және  мәдениетін 

сипаттайтын  қайнар  көз    болып  табылады.  Басқаша  айтқанда,  жолкөрсеткіш  «не  көруге 

болады?»  деген  сұраққа  жауап  беріп  қана  қоймай,  ақшаны  үнемдеуге  де  мүмкіндік  береді. 

Яғни  арзан  демалу  орнын  табуға,  көрікті  жерлерге  жету  үшін  қандай  көлікпен  жүруге 

болатынын таңдауға мүмкіндік береді. 

Жолкөрсеткішті  қалай  таңдайды?  Жиі  қолданылатын  жолкөрсеткіш  түрлеріне 

тоқталайық. 

Жолкөрсеткіштің бірінші түрі – бұл баспадан шыққан кітап түріндегі жолкөрсеткіш 

құрал.  Кітапта  елдің  көрікті  жерлері  суреттерімен  көрсетіледі.  Бірақ  кітап  түріндегі 

жолкөрсеткіштің  кемшілігі:  қажетті  техникалық  ақпаратты  таба  алмайсыз,  яғни,  бармақшы 

болған  орынның  (музей,  мекеме  т.б.)  жұмыс  істеу  кестесін  және  сол  орынға  жету  үшін 

қажетті көлік көрсетілмейді. 

Әлемде танымал екі жолкөрсеткіш кітабы бар, олар  – Rough Guide және Lonely Planet. 

Бұл  кітаптар  мың  шақты  беттен  тұрады,  қымбат  бағада  сатылады,  салмағы  үлкен  және  көп 

орынды алуы мүмкін [1].  

Жолкөрсеткіштің  екінші  түрі    –  интернеттегі  жолкөрсеткіш  сайттар.  Солардың  бір 

мысалына 

Астана 

қаласының 

көрікті 

жерлерін 

көрсететін 

http://www.orangesmile.com/destinations/astana/  сайты.  Бұл  сайтта  әлемнің  900  елі  туралы 

ақпарат бар. Бұл жолкөрсеткіш  мазмұны әртүрлі санаттарға бөлінген: 

- Асхана және мейрамханалар. 

- Дәстүр. 

- Мәдениет. 

- Ойын-сауық және демалу. 

- Саяхатшыға кеңес. 

- Ауа-райы. 

- Қонақ үйлер. 

- Автокөлік жалдау. 

Сонымен бірге,  интернетте осы сияқты басқа да жолкөрсеткіш сайттар кездеседі [2] . 

Жолкөрсеткіштің  үшінші  түрі    –  бұл  электронды  мобилді  қолданба.  Қазіргі  кезде 

кез-келген қаланың көрікті жерлерін, қонақ үй және т.б орындарын көрсететін жолкөрсеткіш 

мобилді  қолданбалар  бар.  Бұл  жолкөрсеткіштердің    басты  артықшылығы:  мұндай  мобилді 

қолданбаларды тегін жүктеп алуға болады. 

Электронды  түрдегі    мобилді  қолданбаларға  арналған  жолкөрсеткіштер  аса  жиі 

қолданысқа    кіре  бастады.  Орыс,  ағылшын  және  т.б.  тілдердің  әртүрлі  платформадағы 

мобилді  құрылғыларға  арналған  электронды  жолкөрсеткіш  баршылық.  Дегенмен  iOS-қа 

арналған  қазақ-орыс-ағылшын  тіліндегі  жолкөрсеткіш  жоқтын  қасы.  Сондықтан  да,    iOS 

«ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ»  V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 

 

 

60 

 

платформасындағы  қазақ-орыс-ағылшын  мобилді  жолкөрсеткішінің  қолданбасын  құру  

бүгінгі күні өзекті болып табылады.   

Статистикалық   деректерге  сүйенсек, әлем бойынша Apple өнімдері ең көп сатылады. 

Сондай-ақ  Қазақстан  басқа  мемлекеттермен  халықаралық  саяси,  мәдени,  экономикалық  

тығыз  байланыстарын  дамытуда,  бұл  ретте      тілдік    қатынастың    маңыздылығын  ескерсек, 

iOS  платформасына  негізделген    мобилді  қазақ-орыс-ағылшын  тіліндегі  «Астана-ГИД» 

мобильді  қолданбасын  әзірлеу  осындай  жолкөрсеткішке  деген  қажеттілікті,  сұранысты 

қанағаттандырмақ.  

Бұл    әзірленген  қазақ-орыс-ағылшын  тіліндегі  «Астана-ГИД»  мобилді  қолданбасы 

еліміздегі алдағы  өтетін  EXPO-2017  кезінде шетелдіктер мен  өзіміздің  азаматтарға  үлкен  

көмегі тиері  сөзсіз.  

Жолкөрсеткішті жасаған кезде оған қойылатын талаптар ескеріледі,  ең бастысы – бұл 

жолкөрсеткіштің 

қолданушының 

сөйлеу 

тілінде 

ақпараттық 

қажеттіліктерін 

қанағаттандырып қана қоймай,  сонымен қатар қолайлы болуы, интерфейсі сапалы  жасалуы 

тиіс.  Қажетті  объекттің  толық  анықтамасы, жұмыс  істеу  графигі  және  сәйкес  маршруттары 

болуы  тиіс.  Біздің    еліміз  үшін  осындай    мүмкіндіктері  бар,  қазақ  тіліндегі  интерфейсі  бар 

мобилді қолданбалар  жасау маңызды болып табылады.  

 «Астана-ГИД»  мобильді  қолданбасы  iOS  ортасында  Xcode  әзірлеу  құралдарымен 

Objective-C  тілінде  әзірленді.  Бұл  таңдалған  платформа  мен    заманауи    әзірлеу  ортасы, 

программалау тілінің  мүмкіндіктері зор.  

Apple  компаниясының  өнімдеріне  ғана  орнатылатын,  бастапқыда  iPod  touch  және 

iPhone құрылғыларына, кейіннен iPad және Apple TV құрылғыларына да арнап шығарылған 

iOS    –  бұл  америкалық  Apple  компаниясының    2007  жылы  шыққан  мобилді  операциялық 

жүйесі, 2010 жылдың 24 маусымына дейін iPhone OS деп аталған [4].   

Ал  Objective-C  программалау  тілі      объектті-бағытталған  интерфейсті  іске  асырады,  

iOS  (Cocoa  Touch),    Mac  OS  X  (Cocoa)  және  GNUstep  платформасында,    OpenStep-те  

қолданылады [5].  

Қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдерінде  жасалған  «Астана-ГИД»  мобилді  қолданбасы  

ЭКСПО-ға  келген  адамдар  және  демалуға  келген  саяхатшылар  үшін  Астана  қаласының 

саяхатшыларды    қызықтыратын  жерлері  туралы  ақпарат  беруге  арналған,  қаланың  тарихи 

жерлерін,  сауда  орталықтарын,  қонақ  үйлерін,  мұражайларын,  мейрамханаларының  толық 

жол көрсеткіш анықтамасы болып табылады. 

Зерттеу  барысында  анықтағанымыздай,  AppStore-де  iOS  үшін    қазақ-орыс-ағылшын 

тіліндегі тек  Астана қаласы әкімдігінің «Электронды ГИД»  (Электронный гид Астаны.By SI 

"Akim Central Office of Astana city")  қолданбасы ғана тұр [3].  

Ал,  әзірленген  «Астана-ГИД»  мобилді  қолданбасының  осыған    ұқсас  басқа  мобилді 

қолданбалардан басты айырмашылығы:  

 

жолкөрсеткіште  қолданушыға  жақын  жерлердегі  мейрамханалар  мен  ойын-

сауық орталықтары көрсетіледі.  

 

қолданба  тек  3  тілде  ақпарат  беріп  қана  қоймайды,  оның    интерфейсі  мен 

навигациясы  қолданушыға  қалалық  қонақ  үйлер  мен  көрікті  жерлерді  оңай  табуға 

көмектеседі.  

Қолданушыларға  қолайлы  болу  үшін  барлық  орындар  мейрамханалар,  қонақ  үйлер, 

ойын-сауық,  сауда  үйлер,  бизнес-орталықтар  деп  санаттарға  бөлінген.  Мобилді  жол 

көрсеткіш  көмегімен  саяхатшы  қажетті  объекттің  сипаттамасын  суреттерімен  көре  алады,  

бармақшы болған орынның толық мекен-жайы мен жұмыс істеу уақытын да біле алады. 

Қорытындылай айтсақ, қазіргі кездегі қоғам талабына сәйкес мобилді қолданбаларды 

қазақшаландыру  аса  қажет.  Осы  мақсатпен  қолданбаларды  әзірлеудің  заманауи  

құралдарымен  жасалған    үш  тілді  мобилді  жолкөрсеткіш  шетелден  демалуға,  іс-сапарға 

келген  шетел  азаматтарына,  сонымен  қатар  өзіміздің  азаматтарымызға  Астана  қаласының 

жүктеу/скачать 14,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: