КОМПЬЮТЕРНАЯ ГРАФИКА КАК ИНОВАЦИОННОЕ

65 
 
становится  достоянием  всего  человечества,  способствует  демократизации 
общественной  жизни,  созданию  «открытого  общества»,  фундаментальным 
ресурсом человеческой деятельности, главной ценностью социума.  
Информатизация современного общества привела к изменению характера 
профессиональной  деятельности  на  основе  внедрения  в  нее  инновационных 
информационных  технологий  (ИИТ),  в  связи  с  этим  изменился  подход  к 
подготовке  специалиста  в  разных  сферах  профессиональной  деятельности. 
Следует  отметить,  что  в  последнее  время  наблюдаются  определенные 
преобразования  и  в  сфере  художественного  образования,  связанные  как  с 
активной  интеграцией  ИИТ  в  сложившуюся  структуру  профессиональной 
деятельности дизайнера,  так  и  с появлением  новых  видов  изобразительного 
искусства как дизайн, обусловленных современным уровнем развития ИИТ. 
Изменения  в  структуре  профессиональной  деятельности  дизайнеров 
соответственно  влекут  за  собой  определенные  новые  требования  к  системе 
профессионального образования в области художественного образования.  
Поэтому  в  настоящий  момент  чрезвычайно  актуальны  поиски 
инновационных  путей  эффективного  решения  этих  проблем.  Все  более 
активное  проникновение  в  сферу  изобразительного  искусство  новых 
информационных  технологий,  появление  новых  его  отраслей  требует 
пересмотра состояния художественного образования. Особенно остро встает 
вопрос поиска новых концептуальных подходов к использованию ИКТ в этой 
сфере,  создания соответствующих  требованиям  нашего  времени  технологий 
преподавания  учебных  дисциплин,  новых  методов,  приемов  и  форм 
обучения. В этих условиях перед высшим профессиональным образованием 
по  специальности  «Дизайн»  остро  стоит  задача  подготовки  специалистов  к 
профессиональной деятельности с использованием ИКТ.  
Анализ  отечественной  и  зарубежной  литературы,  проведенный 
исследователями,  показывает  возможности  использования  НИТ  в 
профессиональном  образовании  при  соблюдении  следующих  условий: 
гуманизация общего профессионального образования и воспитания; создание 
новых  адекватных  технологий  обучения  для  развития  интеллектуальных  и 
творческих  способностей  студентов  и  творческого  труда  преподавателей; 
пересмотр  содержания  учебных  дисциплин  профессионального  образования 
в  соответствии  с  современным  уровнем  развития  науки  и  техники  в  их 
предметной  области  (Р.Ф.  Абдеев,  О.  И.  Агапова,  А.  В.  Боресков,  М.Ю. 
Бухаркина, B.C. Гершунский, В.В. Годин, Л. Г. Головко, Л.А. Залогова, А.И. 
Каптерев,  А.Ю.  Кравцова,  Н.В.  Макарова,  Е.И.  Машбиц,  A.B.  Могилев,  Н. 
Петрова, Е.С. Полат и др.). 

66 
 
Решение  перечисленных  выше  задач  невозможно  без  использования 
инновационных информационных технологий в образовании, среди которых 
в  настоящее  время  ведущую  роль  занимает  компьютерная  графика. 
Внедрение  компьютерной  графики  в  профессиональное  образование 
обусловлено,  с  одной  стороны,  потребностями  в  специалистах,  способных 
работать  в  условиях  информатизации  общества,  с  другой  стороны, 
внедрением  инновационных  технологий  в  образование  в  целом.  Общая 
проблема исследования состоит в необходимости разработки педагогических 
условий  для  использования  новых  информационных  технологий  в  сфере 
современного художественного образования.  
Уровень  качества  знаний  студентов  в  профессиональной  подготовке 
специалистов  при  использовании  компьютерной  графики  в  системе  новых 
информационных технологий повысится, если будут выполнены следующие 
условия:  
-  будут  разработаны  технологические  подходы  к  использованию 
современных  педагогических  технологий  компьютерной  графики  в 
профессиональной  подготовке  специалистов  и  обеспечена  их  реализация  в 
учебном процессе учреждений высшего профессионального образования;  
-  при  введении  в  учебный  процесс  компьютерной  графики  на  основе 
интеграции  дисциплин  общепрофессионального  цикла  будут  разработаны  и 
научно  обоснованы  цели,  структура  и  содержание  профессиональной 
подготовки  дизайнеров  в  учреждениях  высшего  профессионального 
образования;  
-  будет  разработана  и  реализована  модель  обучения,  которая  обеспечит 
активное включение студентов в процесс усвоения компьютерной графики в 
интеграции дисциплин общепрофессионального цикла по специальности.  
Анализ методологической основы исследования содержит:  
-  культурологические  и  психолого-педагогические  модели  системно-
технологического обеспечения процессов внедрения новых информационных 
технологий в систему современного образования (B.C. Лобанов, Е.С. Полат, 
А.И. Федоров и др.);  
-  целостный  системно-деятельностный  подход  к  типологизации  видов  и 
областей  дизайна  в  логике  технологического  развития  постиндустриальной 
эпохи  в  структуре  социальной  деятельности  человека  (О.И.  Генисаретский, 
Е.В. Жердев, К.А. Кондратьева, В. Ф. Сидоренко, Г.П. Щедровицкий и др.);  
-  историко-технологический  подход  к  изучению  основных  исторических 
этапов  формообразования  в  развитии  художественного  образования  и 
изучение  научно-методических  подходов  к  комплексному  применению 
компьютерной графики в профессиональной подготовке специалистов (Н.В. 

67 
 
Воронов,  К.  Кантор,  Л.Б.  Переверзев,  Н.  П.  Петрова,  В.И.  Пузанов,  В.  Ф. 
Сидоренко, А Х.Г. Тхагапсоев и др.);  
-  педагогические  концепции  базовой  культуры  и  творческого  развития 
личности  в  процессе  образования  профессионально  и  социально 
компетентных специалистов (И.А. Зимняя, Е.А. Климов, Н.Ф. Маслова, В.А. 
Сластенин, Е.П. Белозерцев, Э.В. Паничева, В.П. Кузовлев, A.A. Деркач, Н.К. 
Шабанов, E.H. Шиянов, В.Е. Медведев и другие).  
В 
процессе 
теоретического 
анализа 
культурологической, 
искусствоведческой, педагогической литературы по проблеме использования 
компьютерных  технологий  в  учебном  процессе;  изучения  директивных 
документов  Министерства  образования  РК  по  активизации  использования 
информационных  технологий  в  образовательных  учреждениях  разного  типа 
и  уровня  и  анализа  программ  Государственного  стандарта  высшего  
профессионального  образования    по  специальности  «Дизайн»;  изучения 
материалов  всемирной  сети  Интернет  по  проблеме  новых  информационных 
технологий  в  жизни  человека,  профессиональной  деятельности  и 
образовании;  анализа  программных  продуктов  компьютерной  графики, 
применяемых  в  профессиональной  деятельности  специалистов;  методов 
педагогического  моделирования  образовательных  программ  общего 
профессионального и специального циклов подготовки специалистов; метода 
педагогического  эксперимента;  и  анализа  результатов  диагностических 
методов:  включенное  наблюдение,  опросы  в  форме  анкетирования, 
тестирование,  анализ  результатов  творческой  деятельности  студентов  при 
изучении  компьютерной  графики;  статистико-математические  методы  (при 
обработке 
эмпирических 
данных) 
мы 
получили 
подтверждения 
обоснованности исследования.  
В заключении хочется отметить:  
- проводится анализ современного состояния проблемы художественного 
образования 
в  зарубежной 
и 
отечественной 
культурологической, 
искусствоведческой и педагогической литературе;  
-  выявляется  особенности  использования  компьютерной  графики  в 
профессиональной подготовке специалистов;  
-  разрабатывается  и  экспериментально  реализовывается  педагогическая 
модель  использования  компьютерной  графики  на  основе  интеграции 
дисциплин  общепрофессионального  блока  при  подготовке  специалистов  на 
основе 
Государственного 
образовательного 
стандарта 
высшего 
профессионального образования по специальности «Дизайн»;  

68 
 
-  разрабатывается  и  экспериментально  проверяется  на  практике 
инструментально-алгоритмические  способы  применения  компьютерной 
графики в системе инновационных компьютерных технологий.  
Практическая значимость исследования:  
-  разработаны  образовательные  (типовые  и  рабочие)  программы  по 
предмету  «Компьютерная  графика»  для  использования  в  учебном  процессе 
подготовки  специалистов,  являющиеся  доступными  для  внедрения  в 
учреждения высшего профессионального образования;  
-  внедрены  в  практику  технологические  карты,  раскрывающие 
инструментально-алгоритмические  способы  включения  компьютерной 
графики  в  профессиональную  подготовку  специалистов  на  основе 
интеграции общепрофессионального блока дисциплин;  
-  обоснованы  критерии  отбора  компьютерных  графических  редакторов с 
учетом  содержания  образовательных  программ  и  квалификационных 
требований подготовки специалистов.  
Достоверность  полученных  результатов  и  объективность  выводов 
исследования  обеспечиваются  методологической  основой  использования 
новых  компьютерных  технологий  в  образовательных  учреждениях  и 
инструментально-алгоритмических  способов  применения  компьютерной 
графики  в  процессе  профессиональной  подготовки  специалистов; 
сравнительно-сопоставительным  анализом  качественно-количественных 
данных  исследования  использования  компьютерной  графики  на  основе 
интеграции  дисциплин  общепрофессионального  блока;  личным  участием 
автора  в  опытно-экпериментальной  работе  в  качестве  преподавателя 
компьютерной  графики  и  воспроизводимостью  ее  результатов  в  условиях 
учебного 
заведения 
высшего  профессионального  образования 
по 
специальности «Дизайн». 
«Хабаршы» ғылыми журналы. Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ.№ 5 (72). Астана,  -2009 ж. 
БОЛАШАҚ  ДИЗАЙНЕРЛЕРДІҢ  
КЕСКІНДЕМЕ ПӘНІНЕН КӨРКЕМ ТҮЙСІНУІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
Қазіргі  кезеңдегі  қоғамның  дамуы  экономикадағы,  саясаттағы,  рухани 
және мәдени өмірдегі елеулі өзгерістерге тікелей байланысты.  Жаңа кезеңде 
білім  берудің  әлеуметтік  маңызы  өсіп  отыр.  Шығармашыл  тұлғаның 
қалыптасуына  білім  беру  жүйесінің  ұстанатын  басты  бағыты  елеулі  ықпал 
етеді.    Сондықтан  жоғары  оқу  орындарында  мамандар  даярлау  үрдісінде 
жаңаша әдістерді қолдану қажеттілігі туындайды.  
Замани  талаптарға  сай  мамандарды  даярлаудың  мақсаттарының  бірі 
ретінде көркем өнер заңдылықтарын және оларды кәсіби қызметінде қажетті 
деңгейде қолана алатын болашақ дизайнерлерді дайындау ісін қарастырамыз.   

69 
 
Осы  мақсатты  жүзеге  асыру  жолындағы  көркем  өнер  пәндерінің 
бастыларының  бірі  болып  саналатын  кескіндеме  пәнінің  болашақ 
дизайнерлерді тұлға ретінде қалыптастырудағы маңызы зор.  
Кескіндеме  пәнін  оқыту  барысында  дұрыс  шешімін  табуға  шартты 
мәселелердің  бірі  –  болашақ  дизайнердің  көркем  түйсіну  қаблеттілігін 
қалыптастыру болып табылады. 
Осы  мақсатты  орындау  жолындағы  жаңаша  инновациялық  көркем 
түйсіну  қаблеттілігін  қалыптастыру  әдістерін  оқу  үрдісінде  қолдану– 
студенттердің  түс  және  колорит  туралы  теориялық  білімдерін  толықтыра 
түсуге және тәжірибелік дағдыларын жетілдіруге септігін тигізеді. 
Көркем  түйсіну  қаблеттілігін  қалыптастыру  мәселелерін  шешуге 
теориялық  негіз  болған  проблемалық  (А.М.Матюшкин,  И.Я.Лернер, 
М.И.Махмутов)  және  контексттік  (А.А.Вербицкий)  оқыту,  сонымен  қатар 
көру  және  көркем  қабылдау  мәселелері  (Р.Арнхейм,  Н.Н.Волков, 
Л.С.Выготский, В.С.Кузин, А.Н.Леонтьев) болып табылады. 
Түс  пен  оның  қасиеттерін  қабылдау  ерекшеліктерін  қарастырған 
Н.Н.Волков,  И.Гёте,  А.С.Зайцев,  М.Миннарт,  И.Ньютон,  В.Оствальд  атты 
ғалымдардың еңбектері көркем түйсінудің түпкі негізін қалайды.  
Көркем  өнер  маманын  дайындаудың  замани  қалпына  В.С.Кузин, 
В.К.Лебедко,  С.П.Ломов,  Л.Г.Медведев,  Н.Я.Пучков,  А.А.Унковский, 
В.П.Зинченко,  Н.К.Шабанов,  Е.В.Шорохов,  А.П.Яшухиндердің  ғылыми 
еңбектеріндегі  басты  қағидаралға  сүйене  отырып  сараптау  жұмыстары 
жасалды. 
Ізденіс  жұмысы  барысында  қарастырылған  студенттердің  көркем 
қабылдауын дамытуды:   О.В.Новоселова, С.А.Писаренко, Ю.П.Шашковтың; 
колористік 
түйсіну: 
Е.В.Воронина, 
М.С.Золотых, 
Ю.В.Коробко, 
Д.М.Оверчуктың;  кескіндеме  пәнін  оқыту  үрдісінде  кәсіби  даярлауды: 
Д.А.Жуков, Г.М.Землякова, Ж.С.Кенесарина, Д.З.Колчина, Н.А.Косенконың, 
көркем 
өнерді 
оқыту 
мәселерін: 
Е.С.Асылханов, 
Б.К.Байжігітов, 
Т.Мусалимов,  С.Н.  Данилушкина,  К.И.  Құдабаеваның  еңбектерінің  ерекше 
маңызы бар.  
Ғылыми  және  әдістемелік  әдебиеттерді  сараптау  нәтижесі  болашақ 
дизайнерлердің  көркем  түйсіну  қаблеттілігін  қалыптарстыру  әдістерінің 
мәселесінің шешімін таппағандығын көрсетті. 
Болашақ  мамандардың  кәсіби  қаблеттерінің  қажетті  деңгейде 
қалыптаспауына  олардың көркем түйсіну қаблеттілігінің жеткіліксіз межеде 
болуы кері әсер етеді.   
Көркем  өнер  теориясын  терең  білмеу,  көркем  әдістерді  жете  меңгермеу 
салдарынан  болашақ  маманның  түстердің  үйлесімділік  заңдылықтарын 

70 
 
дұрыс  түсіне  алмауына,  түсті  көркем  өнер  құралы  ретінде  дизайн 
жобаларында орынды қолдана білмеуіне әкеп соқтырады.  
Бұл жағдай, әрине өз кезегінде, болашақ дизайнердің қызметінде сапалы 
нәтиже  шығаруына  кедергі  етері  түсінікті.  Сондықтан  бұл  мәселені 
кескіндеме пәнін оқыту барысында шешу қажет деп білеміз. 
Болашақ  дизайнерлердің  көркем  түйсіну  қаблеттіліктері  жоғары  оқу 
орынының  1-3  курстарында  кескіндеме  пәні  сабақтарында  тиімді  болады, 
егер: 

 
кескіндемедегі  түс  үйлесімділігі  заңдылықтарының  теориялық  негізін 
білуі  болашақ  дизайнердің  кәсіби  қаблеттілігін  қалыптастыру  үрдісіндегі 
басты қажеттілік ретінде қарастырылған жағдайда;   

 
көркем  түйсіну  қаблеттілігінің  қалыптасу  деңгейіне  негізделген 
зерделеу жұмыстары жасалса; 

 
болашақ 
дизайнерлердің 
көркем 
түйсіну 
қаблеттілігін 
қалыптастыратын жағдайлар анықталса және дәлелденсе. 
Болашақ  мамандардың  көркем  түйсіну  қаблеттілігін  қалыптастыратын 
теориялық негіздер төрт кезеңнен тұрады.  
Бірінші кезең көркем өнердің тарихи даму жолдарын қамтиды. Көптеген 
суретшілер түстің табиғи қасиеттерін, кеңістікті көркем жазықтықта көрсете 
білу және оларды бейнелеудің әдіс-тәсілдерін іздестірген.  
Бірте–бірте  натураны  бақылау  және  оны  бейнелеу  тәжірибелері 
жинақталды.  Түстердің  оптикалық  үйлесімділігі  зерттеліп,  кескіндемедегі 
колористикалық жүйелер туралы түсініктер қалыптаса бастаған.  
Соңғы  жүзжылдықта  кәсіби  көркем  оқытудағы  кескіндеме  теориясын 
түзу әрекеті жасалды.  
Көркем  өнерге  оқыту  териясы  мен  практикасына  қомақты  үлес  қосқан 
ғалым-әдіскерлер: 
П.П.Чистяков, 
Д.Н.Кардовский, 
В.А.Фаворский, 
Н.Н.Волков,  Н.Н.Ростовцев,  А.А.Унковский,  Г.Б.Смирнов,  Г.В.Беда, 
В.С.Кузин,  Е.В.Шорохов,  С.П.Ломов,  отандық  көркем  өнерге  оқытудың 
әдістемесіне  ат  салысқан  ғалымдар:  Е.С.Асылханов,  Б.К.Байжігітов, 
Т.К.Мусалимов,  С.Н.  Данилушкина,  оның  ішінде  кескіндемені  оқытудың 
әдістемелік  негізін  қарастырған  Р.М.Мизанбаев,  К.И.  Құдабаеваның 
еңбектерін атап өту керек. 
Екінші 
кезеңде 
болашақ 
дизайнерлердің 
көркем 
түйсіну 
қаблеттіліктерінің  психологиялық  ерекшеліктері  қарастырылуы  керек. 
Адамның  кез  келген  қызметіндегідей  көркем  өнерге  оқыту  үрдісі  жеке 
тұлғаның  сезіну,  қабылдау,  есте  сақтау,  елестету  және  ойлау  қасиеттерінің 
қажетті деңгейде қалыптасуын қажет етеді. 

71 
 
Көркем түйсіну барлық психикалық зерделеу үрдістеріне сүйене отырып, 
мынадай күрделі көпсатылы үрдіс ретінде елестетуге болады:  
 
Таблица 1. Бейнелеу процесіндегі көркем түйсіну 
 
Натуралық нысан 
 
Алғашқы перцептивтік бейне 
 
Натураны оқу-шығармашылық үрдісі тұрғысынан қабылдау 
 
Ойлау операциялары 
Сар
ап
та
у 
Зер
деле
у 
Жалп
ы
лау
  
А
йқы
нд
ау
 
Шынд
ы
қта
н 
 
бө
ле қ
ар
ау
 
Жүйелен
ді
ру
  
Сал
ы
ст
ы
ру
 
 
Екінші, апперцептивтік бейне, бейнелеудің нақты мақсатына 
бейімделген 
 
Натураның қасиеттерін нақтылы түйсіну және уақыт ағымындағы  
бейнелеу қызметі  
 
С
ұлбас
ын
 к
өру
 
П
роп
орц
ияс
ын
 
көру
 
Р
ең
ін
 к
өру
 
К
ең
істі
кт
і к
өру
 
Түстерді көру 
За
тт
ың
 тү
сін
 
көру
 
Түс
тік
 
ре
фл
ек
с-
та
рды к
өру
 
С
уық
-жылы
 
лықт
ы көру
 
Ауа
 
пе
рс
пе
к-
ти
вас
ы
н 
көру
 
Қ
ос
ым
ша
 
түс
  
кон
тра
с-
тылығ
ын
 
көру
 
 
Тұтас көркем түйсіну 
 
 
Сонымен,  натураны  бақылау  және  оны  бейнелеуде  қабылдау 
перцептивтік және апперцептивтік функция ретінде қабылданады. 
Тұтас көркем түйсіну дегеніміз – заттың сұлбасын, пропорциясын, реңін 
көру,  кеңістікті,  заттың  түсін,  түстік  рефлекстарды,  суықжылылықты,  ауа 
перспективасын, қосымша түс  контрастылығын көру болып табылады. 

72 
 
Кескіндемелік  көру  натураны  қабылдау  үрдісінен,  кескіндеме 
заңдылықтарын білуден, және көрген затты бейнелей білуден тұрады.  
Студенттің  жұмысының  негізінде  уақыт  ағымында  натура  туралы 
ақпараттардың жекелендірілген үрдістері, осы натуранының ойдағы бейнесін 
жасау  және  оны  көркем  бейне  ретінде  кескіндеме  құралдарымен  бейнелеу 
жатыр. 
Үшінші  кезеңде  дизайнерлердің  көркем  түйсінуін  қалыптастырудың 
әдістемелік  жүйесін  құрастыру  қажет.  Аталмыш  модель  көркем  түйсінудің 
төрт кезеңі негізінде қалыптасады. 
Әр  кезең  студенттің  көркем  түйсінуінің  белгілі–бір  қасиеттерін 
қалыптастыруға бағыталады және нақты мақсаттарды шешеді:  
бірінші  кезең  –  натураны  көркем  бейнелеу  үрдісіндегі  көркем  түйсінуді 
қалыптастыру;  
екінші  кезең  –  натураның  көркем  бейнесін  құрастыру  үрдісіндегі 
контрастылық  қатынастар  мен  үйлесімділіктерді  кескіндеме  құралдары 
туралы түсініктерді қалыптастыру;  
үшінші  кезең  –  бейнелеудің  кескіндеме  құралдарын  тарихи  саралау 
нәтижесі 
ретіндегі 
колористикалық 
жүйелер 
туралы 
түсініктерді 
қалыптастыру;  
төртінші  кезең  –  көркем  бейнені  жасаудағы  эмоциональдық  және 
мазмұндық аспектілер туралы түсінікті қалыптастыру. 
Болашақ дизайнерлердің көркем түйсінуін қалыптастырудың әр кезеңінің 
өзіне тән сипаты мен бағыты бар. 
Көркем  түйсінуін  қалыптастырудың  үрдісі  қолданыста  бар  оқыту 
әдістемелерін  сараптауға  ұйытқы  болды.  Осы  кезеңде  қолданылып  жүрген 
оқыту әдістеріне сараптама жұмыстары жасалды. Ізденіс жұмысы барысында 
студенттердің  көркем  түйсінуін  қалыптастырудың  салыстырмалы  түрдегі 
бірнеше жаңа әдістері ұсынылды. Аталмыш әдістер студенттердің натураны 
біртұтас  көркем  түйсінуін  қалыптастыруға  және  оны  кескіндеме 
жазықтығында  көркем  құралдармен  бере  білуіне:  бақылау  заңдылықтарын 
және  оқу  тапсырмаларын  бірте-бірте  күрделендіріп  отыру  әдісі;  қажетті 
кескідемелік  заңдылықтырды  және  бейнелеу  құралдарын  алдын  ала  іріктеп 
алу  әдісі;  колористік  жүйелерді  меңгерудегі  құрал  ретінде  шебер 
суретшілердің  тарихи  қалыптасқан  шығармаларын  сараптама  жасау  әдісі 
жатады. 
Төртінші 
кезеңде 
болашақ 
дизайнерлердің 
көркем 
түйсінуін 
қалыптастырудың  диагностикалық  деңгейі  мәселесі  қарастырылады. 
Студенттердің  көркем  түйсінуін  қалыптастырудың    параметрлері  мен 
критерилері анықталады. 

73 
 
Параметрлер ретінде ең маңызды төрт құрылым таңдап алынды: 
-  натураны талдай білуді  қалыптастыру; 
-  бейнелеу  машықтылығы  мен  дағдылары  (көркем  материалдар  мен 
техникалық әдістер); 
-  көркем  образ  жасау  құралы  ретінде  көркем  бейнелеу  заңдылықтары 
туралы түсінікті қалыптастыру; 
- кәсіби білім мен дағдыларды қалыптастыру. 
Оқу  үрдісінде  кескіндеме  пәні  сабақтары  іс  жүзінде  тексерістен  өткен 
әдістемелер негізінде құрастырылады: 
Сабақтарды  дәстүрлі  және  жаңаша  технологиялар  енгізілген  әдістеме 
қолданып; 
Теориялық  түсініктеме  беру  кезінде  қысқаша  сұраунама  қолданып  және 
сабақтың  практикалық  бөлімінің  мақсаттарын  айқындайтын  әдістеме 
қолданып; 
Натураны  бақылауды  студенттердің  талдауға  белсенді  қатыстыру 
әдістемесін қолданып; 
Тапсырманы іс жүзінде орындау. Кескіндемелік нобайды орындау үрдісі 
алдыға қойылған айқын мақсатқа негізделген әдістемені қолданып; 
Оқытушының  қойылымды  орындаудың  кескіндемелік  әдістерін  іс 
жүзінде үлгі ретінде көрсетіп орындау әдістемесін қолданып; 
Тапсырманы  студенттің  орындауы  кезінде  әр  студентпен  жекелеген 
жұмыс жасау әдістемесін қолданып; 
Жұмыс  біткеннен  кейін  әр  жұмысқа  жекешеленген  талдау  және 
салыстырмалы талдау қолдану әдістемесін қолданып. 
Жоғарыда  аталған  әдістемелерді  қолдануды  талдау  қорытындысын 
саралау мынадай нәтижелерді көрсетті: 
кескіндеме  заңдылықтарын  жекешелендіріп  оқып  үйрену  үрдісінде 
студенттердің 
оларды 
ажырата 
білетіні 
және 
дұрыс 
қолдануға 
тырысатындығы байқалды; 
оқу  мақсаттарын  бірте  -  бірте  қосуды  қолдану  әдісі  студенттердің 
заңдылықтарды  бірінен  соң  бірін  меңгеруіне  және  оларды  қосқан  сайын 
бейнелердің құрылымының қаншалықты өзгеретінін бақылауды; 
оқу жұмысының орындалғанын түйсіну қабілетінің қалыптасқандығын; 
орындалған жұмыстардың сапасы мен көркем деңгейін бағалай білуі және 
алған білімі мен дағдысын басқа студенттермен бөлісуге даярлығы. 
келешекте 
шығармашылық 
жұмыс 
жасауға 
деген 
ынтасының 
қалыптасуы. 
Екінші  кезең  қортындылары  студенттердің  алған  білімдері  мен 
түсініктері мыналарға негізделген: 

74 
 
кескіндеме 
саласындағы 
оқып 
үйрену 
үрдісі 
салыстыруға 
негізделгендігіне; 
кескіндемелік нобайдағы колористикалық алғашы сипаттар тек белгілі бір 
көркем  заңдылықтардың  жиынтығы  үйлесімділік  құралы  ретінде  қолданған 
жағдайда түзелетіндігіне; 
көркем  өнер  тілі  құралдарының  өзара  әрекет  етуі  мен  әсер  етуі  күрделі 
құбылыс  екендігін  түсінуі    және  натуралық  қойылымның  ерекшелігіне 
байланысты болатындығына. 
Сонымен  қатар,  екінші  кезең  нәтижесі  болып  студенттердің  кескіндеме 
орындау  дағдылары  мен  әдістерін  меңгеру,  кәсіби  қаблеттіліктерін 
қалыптастыру,  бейберекет  құрастырылған  оқу  қойлымдарына  деген  қарсы 
пікірін  білдіру,  натуралық  қойлымдарды  өз  бетінше  құрастыра  білу 
қаблеттіліктерінің қалыптасқандығы байқалады. 
Үшінші  кезеңде  болашақ  дизайнердің  кескіндеме  пәні  сабақтарында 
төменгідегідей қасиеттерінің қалыптасқандығы байқалады: 
оқу үрдісіне белсенді қатысуға денген құштарлық пен қаблеттілік; 
колорите және колористикалық жүйелер туралы түсінік; 
бейнелеу  өнеріндегі  көркем  заңдылықтардың  ашылуы  және  дамуы 
туралы түсінік; 
әрбір  көркем  заңдылықты  жете  түсініп,  олардың  қасиеттері  мен 
қажеттіліктерін  ажырата  білу,  олардың    әртүрлі  колористикалық  жүйелерде 
алатын орыны мен маңызын түсіну; 
көркем түйсінудің біртұтастығы; 
көркем  образдың  кескіндеме  заңдылықтары  мен  құралдарымен  тығыз 
байланыста болатын күрделі көп сатылы құбылыс ретінде түсіну;  
теоретикалық  тұрғыда  бейнелеу  өнері  тілінің  компоненттерін  еркін 
меңгеру; 
натуралық 
қойылымды 
талдай 
білу, 
қажетті 
кескіндемелік 
заңдылықтарды және бейнелеу құралдарын таңдай білу; 
бейнелеудің техникалық әдістерін меңгеру, заттың көлемін көрсете білу; 
кескіндеме заңдылықтарын еркін қолдана білуі; 
кескіндеме шығармасының қандай колористикалық системаға жататынын 
ажырата білу; 
кез  келген  автордың  жұмысын  егжей-тегжейлі  талдай  білуі,  оның  қай 
дәуірге жататынын білуі. 
Қорытып  айтсақ,  тәжірибе  нәтижесінде  болашақ  дизайнерлердің  көркем 
түйсінуін  қалыптастырудағы  ұсынылған  әдістемелік  жүйенің  ұтымдылығы 
дәлелденді.      Аталған  әдістемелік  жүйені  таблица  түрінде  былай  көрсетуге 
болады: 

75 
 
Таблица 2. Болашақ дизайнерлердің көркем түйсінуін қалыптастырудағы 
ұсынылған әдістемелік жүйе 
1 кезең 
2 кезең 
3 кезең 
4 кезең 
Көркем түйсінудің қалыптастырудың кезеңдері 
Натураны 
сараптау негізінде 
көркем 
заңдылықты 
түйсінуді 
қалыптастыру 
 
Натураның 
көркем бейнесін 
құрастыру 
үрдісіндегі 
контрастылық 
қатынастар мен 
үйлесімділіктерді 
кескіндеме 
құралдары туралы 
түсініктерді 
қалыптастыру 
Бейнелеудің 
кескіндеме 
құралдарын тарихи 
саралау нәтижесі 
ретіндегі 
колористикалық 
жүйелер туралы 
түсініктерді 
қалыптастыру  
Көркем 
бейнені жасаудағы 
эмоциональдық 
және мазмұндық 
аспектілер туралы 
түсінікті 
қалыптастыру  
Көркем түйсінудің қалыптастырудың кезеңдерінің мақсаттары 
1. кескіндеме 
саласындағы оқып 
үйрену үрдісі 
салыстыруға 
негізделген; 
2. 
кескіндемелік 
нобайдағы 
колористикалық 
алғашы сипаттар 
тек белгілі бір 
көркем 
заңдылықтардың 
жиынтығы 
үйлесімділік 
құралы ретінде 
қолданған 
жағдайда 
түзелетіндік; 
3. көркем өнер 
тілі құралдарының 
өзара әрекет етуі 
мен әсер етуі 
күрделі құбылыс 
екендігін түсінуі  
және натуралық 
қойылымның 
ерекшелігіне 
байланысты 
болатындығы. 
4. кескіндеме 
заңдылықтарын 
жекешелендіріп 
оқып үйрену 
үрдісінде 
студенттердің 
оларды ажырата 
білетіні және дұрыс 
қолдануға 
тырысатындығы 
байқалуы. 
1.  оқу 
мақсаттарын бірте - 
бірте қосуды қолдану 
әдісі студенттердің 
заңдылықтарды 
бірінен соң бірін 
меңгеруіне және 
оларды қосқан сайын 
бейнелердің 
құрылымының 
қаншалықты 
өзгеретінін 
бақылауы; 
2. оқу 
жұмысының 
орындалғанын 
түйсіну қабілетінің 
қалыптасқандығы; 
3. орындалған 
жұмыстардың сапасы 
мен көркем деңгейін 
бағалай білуі және 
алған білімі мен 
дағдысын басқа 
студенттермен 
бөлісуге даярлығы.  
4. оқу үрдісіне 
белсенді қатысуға 
денген құштарлық 
пен қаблеттілік; 
5.келешекте 
шығармашылық 
жұмыс жасауға деген 
ынтасының 
қалыптасуы. 
 
1. колорит  және 
колористикалық 
жүйелер туралы 
түсінік; 
2. бейнелеу 
өнеріндегі көркем 
заңдылықтардың 
ашылуы және дамуы 
туралы түсінік; 
3. әрбір көркем 
заңдылықты жете 
түсініп, олардың 
қасиеттері мен 
қажеттіліктерін 
ажырата білу, 
олардың  әртүрлі 
колористикалық 
жүйелерде алатын 
орыны мен маңызын 
түсіну; 
4. натуралық 
қойылымды талдай 
білу, қажетті 
кескіндемелік 
заңдылықтарды және 
бейнелеу құралдарын 
таңдай білу; 
5. көркем 
түйсінудің 
біртұтастығының 
қалыптасуы; 
6.кескіндеме 
заңдылықтарын 
еркін қолдана білуі. 
 
 
1. көркем 
образдың 
кескіндеме 
заңдылықтары мен 
құралдарымен 
тығыз байланыста 
болатын күрделі 
көп сатылы 
құбылыс ретінде 
түсіну;  
2. 
теоретикалық 
тұрғыда бейнелеу 
өнері тілінің 
компоненттерін 
еркін меңгеру; 
3. бейнелеудің 
техникалық 
әдістерін меңгеру, 
заттың көлемін 
көрсете білу; 
4. кескіндеме 
шығармасының 
қандай 
колористикалық 
системаға 
жататынын 
ажырата білу; 
5. кез келген 
автордың 
жұмысын егжей-
тегжейлі талдай 
білуі, оның қай 
дәуірге жататынын 
білуі. 
 

76 
 
Көркем түйсінудің қалыптастырудың әдістемелері 
1.Сабақтарды 
дәстүрлі және 
жаңаша 
технологиялар 
енгізілген әдістеме 
2.Теориялық 
түсініктеме беру 
кезінде қысқаша 
сұраунама 
қолданып және 
сабақтың 
практикалық 
бөлімінің 
мақсаттарын 
айқындайтын 
әдістеме  
1.Натураны 
бақылауды 
студенттердің 
талдауға белсенді 
қатыстыру әдістемесі 
2.Тапсырманы іс 
жүзінде 
орындауәдістемесі 
1.Кескіндемелік 
нобайды орындау 
үрдісі алдыға 
қойылған айқын 
мақсатқа негізделген 
әдістеме  
2. Оқытушының 
қойылымды 
орындаудың 
кескіндемелік 
әдістерін іс жүзінде 
үлгі ретінде көрсетіп 
орындау әдістемесі 
 
1.Тапсырманы 
студенттің 
орындауы кезінде 
әр студентпен 
жекелеген жұмыс 
жасау әдістемесі; 
2.Жұмыс 
біткеннен кейін әр 
жұмысқа 
жекешеленген 
талдау және 
салыстырмалы 
талдау қолдану 
әдістемесі. 
 
Көркем түйсінудің біртұтастығы 
 
Көркем  түйсінуді  қалыптастыру  мәселесінің  теориялық  ізденісі  мен  іс 
жүзінде тексерістен өткен әдістемелік жүйесі мынадай тұжырымдар жасауға 
негіз болады: 
Көркем  түйсіну  натураны  қабылдау  үрдісі  негізінде  қалыптасады, 
кескіндеме  заңдылықтарын  білгенде,  зерделенген  ойды  іс  жүзінде 
орындаудың дағдысын меңгергенде. 
Оның  негізінде  натура  туралы  ақпараттарды  уақыт  ағымына  сай 
жекелендірілген үрдіс ретінде қолдану, осы натураның ойдан туған образын  
жасау және біртұтас көркем образды кескіндеме құралдары арқылы орындау 
жатыр.  Көркем  түйсіну  негізінде  натураны  қабылдаудың  белгілі  бір 
аспектілері,  яғни  натураның  өзіне  тән  қасиеттерін  жекешелендіріп  қарау 
жатыр.  Бұл  қасиеттер:  пропорциялар,  кеңістік,  пластика,  рең  және  түс,  -
көркем қызметтің әр түрінде басымдылығымен ерекшеленіп отырады. 
Кескіндемеде 
натураның 
түсінілетін 
барлық 
қасиеттері 
көзге 
көрінгенімен  түс  көркем  өнердің  осы  түріндегі  ең  басты  құбылыс  ретінде 
қаралады.  
Кескіндемелік  түйсінуді  қалыптастыру  төрт  кезеңнен  құралған  жүйеде 
өтетін  үрдіс  болып  табылады.  Барлық  кезеңдер  өзіне  тән  мақсаттары  мен 
міндеттері  бар  құрылымдардан  тұрады.  Олар  өз  кезегінде  жалпы 
дидактикалық және өзіне тән көркем қағидалар негізінде құралады.  
Оқу  материалын  толық  меңгеру  үшін  басты  мақсатқа  жетуге  қажетті 
дәстүрлі  әдістерге  қосымша  өзінше  ерекшеліктері  бар  әдістер  ретінде 
қолданылады.  
Әр  кезең  түбінде  кескіндемелік  түйсік  қалыптастыруға  бағытталған 
орындауға міндетті тапсырмалар жүйесін қамтиды.  

77 
 
Іс  жүзінде  қолдану  жұмыстарын  қорытындылай  келе,  мынадай 
тұжырымдар  жасауға  болады:  біз  ұсынған  көркем  түйсінуді  қалыптастыру 
жүйесі  тиімді,  әрі  кескіндеме  пәнінің  оқу  үрдісін  одан  әрі  жандандыруға 
мүмкіншілік тудырады.  
Студент  белсенді  түрде  натураны  сараптауға  қатысып,  кескіндемелік 
бейнелерді  көркем  бейнелеу  әдістері  мен  тәсілдерін  жетік  меңгереді, 
бейнелеу  заңдылықтарын  жекешелендірілген  түрде  меңгеріп,  олардың 
кескіндемелік  нобайдағы  бір-бірімен  әрекет  етуін  тәсілдерін  ұғынады, 
көркем  образды  көп  сатылы  күрдлі  құбылыс  ретінде  қабылдап,  кескіндеме 
заңдылықтары  мен  көркем  өнер  құралдарының  өз  ара  әрекетенуімен 
жанасатын түсінеді.  
Кескіндеме  пәнін  оқыту  үрдісінде  студенттердің  кәсіби  білімдері  мен 
шеберліктері белсенді түрде қалыптасады. 
Ісденіс жұмысының соңында қорытынылар жасалды: 
Дизайнерлердің 
көркем 
түйсіну 
қаблеттіліктерінің 
қалыптасуы 
үрдістерінің түпкі себептері ашылды.  
Болашақ  дизайнерлердің  кәсіби  білімдері  мен  дағдыларының  дамуына 
кескіндемелік көркем заңдылықтар мен құралдарды жете меңгеруі арқасында 
жетуге болатындығы дәлелденді.   
Болашақ 
дизайнерлердің 
көркем 
түйсіну 
қаблеттіліктерінің 
қалыптасуының диагностикалық деңгейлері құрастырылды. 
Көркем түйсінуді қалыптастырудың алғы шарттары анықталды: белсенді 
түрде  натураны  мақсатқа  жету  тұрғысынан  сараптау,  көркем  бейне 
заңдылықтарын  бірізділік  пен  біржүйелілікпен  меңгеру,  нобайдағы  көркем 
образды жасау құралдарын терең оқып үйренужәне оларды алатын мамандық 
тұрғысынан қарастыра білу. 
Көркем  кескіндемелік  түйсінудің  қалыптасуының  оқу  тапсырмасының 
мазмұндық деңгейіне тәуелділігі анықталды. 
Қорыта  келе  айтарымыз,  болашақ  дизайнерлердің  көркем  түйсіну 
қаблеттіліктерінің 
қалыптасуының 
құрамында 
кәсіби 
даярлықты 
жандандыратын  айқындалған  кезеңдері,  мақсаттары  мен  міндеттері  бар, 
қайта  қарастырылған  мазмұны  бар,  оқу  тапсырмаларының  жаңаша 
қағидалары  қолданылған,    педагогикалық  технологиялары,  формалары, 
әдістері мен әдістемелік тәсілдері бар әдістемелік жүйесі теориялық тұрғыда 
негізделініп,  құрастырылды,  іс  жүзінде  тексеріліп,  дәлелденді.  Жоғары  оқу 
орындарында  дизайн  саласында  қызмет  ететін  мамандарды  кәсіби  даярлау 
үрдісінде осы еңбектің қорытындысы өз орынын табады деп сенеміз. 
Қолданылған әдебиеттер тізімі 

78 
 
1.
 
Унковский  А.А.  Изобразительное  искусство.  Учебное-методическое 
пособие. -М.: «Просвещение», 1985. -285 с. 
2.
 
Шорохов  Е.В.  Композиция.    Учебное  пособие.  -  М.:  «Просвещение», 
1985. -117 с. 
3.
 
Беда Г.Б. Живопись и ее изобразительные средства. Учебное пособие.-
М.: «Просвещение», 1977. -187 с. 
4.
 
Стариченко  Д.Е.  Этапы  формирования  живописного  восприятия  у 
студентов  в  процессе  обучения  живописи.  //  Материалы  Международной 
научно-практической  конференции  «Развитие  личности:  опыт,  проблемы, 
перспективы» – Белгород: Изд-во БелГУ, 2003. С.287 – 290.  
 
Научный журнал «Вестник». ЕНУ им.Н.Гумилева. № 2 (75).–Астана, 2010. 

жүктеу/скачать 3,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: