қалпында қолдану әдеби норманы бұзғандық емес, әсіресе көркем мәтінде, кейіпкер тілінде ұшырасып отыратыны стильдік уәжділіктен туындайтыны белгілі. Жазушы қайсыбір кейіпкерлерінің тілдік портретін жасап, даралау үшін ара-тұра бөгде тілдік эле- менттерді қолданып, варваризмдерді эсте- тикалық қызметке жегеді, яғни көркем шығарманың құрылыс материалы ретінде пайдаланады
Шеттілдік
сөздердің өзіндік қолданылу мақсаты, стильдік ерекшеліктері
болу керек
Сафуан Шаймерденов - Кім берген? Заказ берген кім? – деп сұрады. - Пернер – деді Баянды. - Екі жүз штукке заказ берді. Сорок пет штук готоуа!.. Хорошай железі, каменной железі!
s
v
v
«Автобус іші пассажирлерге толы»;
«Рынокта шетелден әкелінген «иномарка» машиналар өте көп»
(Газеттен)
?
5. Қарапайым сөздердің стильдік қолданысы Қарапайым сөздер деп ауызекі сөйлеу тіліне тән, жалпыхалыққа түсінікті әрі әдеби нормаға жат- пайтын, басым көпшілігі тұрпайы болып келетін экспрессивтік-эмоционалдық реңкі бар сөздерді, сөз тіркестерін, грамматикалық тұлғаларды айтамыз.
Қарапайым элементтер әдеби тіл үлгілерінде қолданылады, көбінесе стильдік қызмет атқарады
Базар жоқ – «сөз жоқ»; - Базар жоқ – «сөз жоқ»;
- Қиял, қума, «қумаң бар екен» – «жындылық», «ақымақ»;
- «Шатырымды тайдырма» – ашуыма тиме,
- Бастан кетті – ессіз ғашық болды немесе мас болып қалды;
- Қазын қуу – болмайтын әңгіме айтып кету
- Қораға кіру – қиын жағдайға тап болу немесе түрмеге қамалу
«Барсам, жоқ екен. Айтып едім, келем деді. Келмегені – келгені ғой. Келмесе, келер еді»
«Оянған өлке»
Ғабит Мүсірепов
?
Қорытынды Бірқатар зерттеулерде көркем стильде стилистикалық «жүктемесі» бар элементтер оқырман назарының белсенділігін арттырудың тәсілі ретінде қарастырылды. Көркем әдебиет тіліне жат болғанымен, уәжді қолданыстар деп танылып, стилистикалық норманы құрайды. Өйткені, көркем шығарма стилінің басты қызметі, В. Виноградов айтқандай, эстетикалық ықпал ету. Осындай «басты» қызметтің үдесінен шыға алса, ондай стильдің коммуникативтік сапасы жоғары деп танылады. Пайдаланылған әдебиеттер - М.Қ.Қанабекова. Қазақ тілі стилистикасының негіздері: оқу құралы/ Қанабекова М.Қ. – Алматы: «Қыздар университеті» баспасы, 2013. – 258 бет.
- Сыздық Р. Сөз құдіреті А., 2005. 37-б
Достарыңызбен бөлісу: |
