Бекишев Қ., Танабаева Б. А. Шығарылған химия есептері

6 
ω(Mg) =
A
r
(Mg)
M
r
(MgO)
∙ 100% =
24
40
∙ 100% = 60%
ω(O) =
A
r
(O)
M
r
(MgO)
∙ 100% =
16
40
∙ 100% = 40%
 
Жауабы: 
ω(Mg) = 60%, ω(O) = 40%. 
б) CO
2
 
M
r 
(CO
2
) = A
r 
(С) + 2 · A
r 
(О) = 12 + 2 · 16 = 44 
ω(С) =
A
r
(С)
M
r
(СО
2
)
∙ 100% =
12
44
∙ 100% = 27,27%
ω(O) =
2 · A
r
(O)
M
r
(СО
2
)
∙ 100% =
2 · 16
44
∙ 100% = 72,72%
 
Жауабы: 
ω(С) = 27,27%, ω(O) = 72,72%.
 
 
в) Al
2
O
3
 
M
r 
(Al
2
O
3
) = 2 · A
r 
(Al) + 3 · A
r 
(О) = 2 · 27 + 3 · 16 = 102 
ω(Al) =
2 · A
r
(Al)
M
r
(Al
2
O
3
)
∙ 100% =
2 · 27
102
∙ 100% = 52,94%
ω(O) =
3 · A
r
(O)
M
r
(Al
2
O
3
)
∙ 100% =
3 · 16
102
∙ 100% = 47,06%
Жауабы:
ω(Al) = 52,94%, ω(O) = 47,06%. 
г) KMnO
4
 
M
r 
(KMnO
4
) = A
r 
(К) + A
r 
(Mn) + 4 · A
r 
(О) = 39 + 55 + 4 · 16 = 158 
ω(K) =
A
r
(K)
M
r
(KMnО
4
)
∙ 100% =
39
158
∙ 100% = 24,68%
ω(Mn) =
A
r
(Mn)
M
r
(KMnО
4
)
∙ 100% =
55
158
∙ 100% = 34,81%
ω(O) =
4 · A
r
(O)
M
r
(KMnО
4
)
∙ 100% =
4 · 16
158
∙ 100% = 40,51%
 
Жауабы: 
ω(К) = 24,68%, ω(Mn) = 34,81%, ω(O) = 40,51%.
 

7 
2.
Берілген заттар жұбының: а) темір сульфиді FeS мен пирит FeS
2
; б) 
магнетит Fe
3
O
4 
пен қызыл теміртас Fe
2
O
3
әрқайсысынан 1 тоннадан 
алса, қай қосылыста темірдің үлесі көп болады (элементтердің 
салыстырмалы атомдық массаларын пайдаланып есептеңіздер)? 
Шешуі:
Жалпы қосылыстардың құрамына кіретін элементтердің массалық үлестерін 
олардың формулалары бойынша анықтауға болады. Сонда да болса берілген 
есепті қараастырайық! 
а) FeS мен FeS
2 
M
r 
(FeS) = A
r
(Fe) + A
r
(S) = 56 + 32 = 88 
Химиялық формула бойынша пропорция құрамыз: 
Егер 88 г FeS құрамында 56 г Fe болса, 
Онда 10
6
г FeS құрамында х г Fe болады. Бұдан: х = 636363,63 г.
Әдетте мұндай пропорцияны қысқаша схемаға ауыстырады: 
88 г FeS - 56 г Fe, 
10
6
г FeS - х г Fe. Бұдан: х = 636363,63 г. 
ω
1
(Fe) =
m(Fe)
m(FeS)
∙ 100% =
636363,63 г
10
6
г
∙ 100% = 63,64%
M
r 
(FeS
2
) = A
r 
(Fe) + 2 · A
r 
(S) = 56 + 2 · 32 = 120 
120 г FeS
2
- 56 г Fe, 
10
6
г FeS
2
- у г Fe. Бұдан: у = 466666,66 г
ω
2
(Fe) =
m(Fe)
m(FeS
2
)
∙ 100% =
466666,66 г
10
6
г
∙ 100% = 46,66%
 
Жауабы: 
ω
1
> ω
2
. 
б) Fe
3
О
4
пен Fe
2
О
3 
 
M
r 
(Fe
3
О
4
) = 3 ·A
r 
(Fe) + 4 · A
r 
(О) = 168 + 64 = 232 
232 г Fe
3
О
4 
- 168 г Fe, 
10
6
г Fe
3
О
4
- х г Fe. Бұдан: х = 724137,93 г. 
ω
1
(Fe) =
m(Fe)
m(Fe
3
О
4
)
∙ 100% =
724137,93 г 
10
6
г
∙ 100% = 72,413%

8 
M
r 
(Fe
2
О
3
) = 2 · A
r 
(Fe) + 3 · A
r 
(О) = 112 + 48 = 160 
160 г Fe
2
О
3 
- 112 г Fе, 
10
6
г Fe
2
О
3
- у г Fe. Бұдан: у = 700000 г. 
ω
2
(Fe) =
m(Fe)
m(Fe
2
О
3
)
∙ 100% =
700000 г
10
6
г
∙ 100% = 70%
 
Жауабы: 
ω
1 
> ω
2
. 
 
3.
Күкірт оттекте жанғанда түзілетін қосылыстың массасы бастапқы 
күкірт массасынан 2 есе көп. Зат молекуласы құрамында күкірттің бір 
атомы бар екенін біле отырып, қосылыстың химиялық формуласын 
табыңыздар. 
Шешуі:
2xS + yO
2
= 2S
x
O
y 
M
r
(S
x
O
y
)
M
r
(S)
= 2 ⟹
M
r 
(S
x
O
y
) = 2 ∙ M(S) = 2 ∙ 32 = 64 
32x + 16y = 64 
Есептің шарты бойынша: х = 1. 
Онда: 32 + 16у = 64 
16у = 64 – 32 = 32 
⟹
у = 2 Демек, SO
2
 
Жауабы: 
SO
2
 
§14. Зат құрамының тұрақтылық заңы 
 
5. 
Ыдыста 1 г кремний мен 1 г оттек бар. Олар өзара әрекеттескен соң 
қандай заттар қанша мөлшерде түзіледі? 
Шешуі:
1 г 1 г x г 
Si + O
2
= SiO
2
28 32 60 
г/моль г/моль г/моль 
ν(Si) =
m(Si)
M(Si)
=
1 г
28 г/моль 
= 0,0357 моль
ν(О
2
) =
m(О
2
)
M(О
2
)
=
1 г
32 г/моль 
= 0,03125 моль
ν(Si) > ν(O
2
), 

9 
Оттектің зат мөлшері кремнийдің зат мөлшерінен кем болғандықтан ол 
реакцияға толық түседі, ал, кремний артылып қалады. Сондықтан 
есептеуді оттек бойынша жүргіземіз. 
Реакция теңдеуі бойынша: ν(SiO
2
) = 0,03125 моль. 
Артылған кремнийдің мөлшері: 
0,0357 − 0,03125 = 0,00445 моль.
 
 
Жауабы: 
ν(SiO
2
) = 0,03125 моль, ν(O
2
) = 0,00445 моль 
 
6.
Берілген қосылыстарды құрайтын элементтердің массалық 
қатынастарын табыңыздар: а) СаО; б) BCl
3
; в) Mg
3
P
2
; г) CaC
2
. 
Шешуі:
Әр элементтің атом санын оның салыстырмалы атомдық массасына 
көбейтіп, массаларының қатынастарын табамыз. Қажет болғанда 
қысқартамыз: 
а) СаО 
m(Ca) : m(O) = A
r
(Ca) : A
r
(O) = 40 : 16 = 5 : 2 
б) BCl
3 
m(B) : m(Cl) = A
r
(B) : 3 · A
r
(Cl) = 11 : 106,5 
в) Mg
3
P
2 
m(Mg) : m(P) = 3 · A
r
(Mg) : 2 · A
r
(P) = 72 : 62 = 36 : 31 
г) CaC
2 
m(Ca) : m(C) = A
r
(Ca) : 2 · A
r
(C) = 40 : 24 = 5 : 3 
 
7.
Қосылыста мырыштың 1 атомына күкірттің 1 атомы сай келетіні 
белгілі. Массасы 9,75 г таза зат алу үшін олардың әрқайсысынан неше 
грамм алу керек? 
Шешуі:
Есептің шарты бойынша мырыштың 1 атомына күкірттің 1 атомы сай 
келетін болса, онда қосылыстың формуласы – ZnS болғаны. 
х г у г 9,75 г 
Zn + S = ZnS 
65 32 97 
г/моль г/моль г/моль 
ν(ZnS) =
m(ZnS)
M(ZnS)
=
9,75 г
97 г/моль
= 0,1 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(ZnS) = ν(Zn) = ν(S) = 0,1 моль 
Олай болса: m(Zn) = ν(Zn) · M(Zn) = 0,1 моль · 65 г/моль = 6,5 г 

10 
m(S) = ν(S) · M(S) = 0,1 моль · 32 г/моль = 3,2 г 
Жауабы: 
m(Zn) = 6,5 г; m(S) = 3,2 г. 
 
9.
Бір ыдысқа 1 г кальций, екіншісіне 1 г магний салынған. Екеуіне де 
0,5 г оттек жіберілген. Екі жабық ыдыстағы түзілген заттарды, олардың 
массаларын және артылып қалған заттардың массаларын табыңыздар. 
Шешуі: 
1-ыдыс 
Алдымен химиялық реакция теңдеуін жазамыз:
1 г 0,5 г х г 
2Са + O
2
= 2СаO 
40 32 56 
г/моль г/моль г/моль 
Сосын кальций мен оттектің зат мөлшерлерін анықтаймыз:
 
ν(Са) =
m(Са)
M(Са)
=
1 г
40 г/моль 
= 0,025 моль
ν(O
2
) =
m(O
2
)
M(O
2
)
=
0,5 г
32 г/моль 
= 0,015625 моль

0,016 моль. 
Химиялық реакция теңдеуінен 2 моль кальций атомдары мен 1 моль 
оттек молекулалары әрекеттесетіні көрініп тұр. Сондықтан олардың 
мөлшерлерін мольдік факторды ескере отырып салыстыру керек: 

(Сa)
2
: 

(O
2 
)
1
Табылған мәндерін орындарына қойсақ: 
0,025
2

0,016
1
Сондықтан есептеуді кальций бойынша жүргізуіміз керек. 
Есептің шарты бойынша: ν(Са) = ν(СаO), ал оның массасы:
m(СаO) = ν(СаO) · M(СаO) = 0,025 моль · 56 г/моль = 1,4 г 
ν 
артық 
(O
2
) = ν(O
2
) – ν(Са) = 0,016 моль – 0,0125 моль = 0,0035 моль 
Оның массасы:
m
артық 
(O
2
) = ν
артық
(O
2
) · М(O
2
) = 0,0035 моль · 32 г/моль = 0,112 г 
 
2-ыдыс. 
Жоғарыда есептегеніміздей жолмен шығарамыз:

11 
1 г 0,5 г х г 
2Mg + O
2
= 2MgO 
24 г/моль 32 г/моль 40 г/моль 
ν(Mg) =
m(Mg)
M(Mg)
=
1 г
24 г/моль 
= 0,042 моль
ν(O
2
) =
m(O
2
)
M(O
2
)
=
0,5 г
32 г/моль 
= 0,015625 моль

0,016 моль. 

(Mg)
2
: 

(O
2 
)
1
Табылған мәндерін орындарына қойсақ: 
0,042
2

0,016
1
Сондықтан есептеуді оттек бойынша жүргізуіміз керек. 
Химиялық формула бойынша пропорция құрамыз: 
Егер 1 моль O
2 
- 2 моль MgO түзілсе, 
Онда 0,016 моль O
2
- х моль MgO түзіледі. Бұдан: х = 0,032 моль.
m(MgO) = ν(MgO) · M(MgO) = 0,032 моль · 40 г/моль = 1,28 г 
ν
артық
(Mg) = ν(MgO) – ν(O
2
) = 0,032 моль – 0,016 моль = 0,016 моль 
Оның массасы:
m
артық
(Mg) = ν
артық
(Mg) · М(Mg) = 0,016 моль · 24 г/моль = 0,384 г 

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: