§33. Қышқылдар. Құрамы, алу жолдары

25 
§34. Қышқылдардың химиялық қасиеттері 
 
8. 
Зат мөлшері
 
0,1 моль алюминий тұз қышқылымен әрекеттескенде, 
нәтижесінде бөлінетін сутектің мөлшері қанша болады? Қанша грамм 
алюминий хлориді түзіледі?
 
Шешуі: 
0,1 моль х г у моль 
2Al + 6HCl = 2AlCl
3 
+ H
2
↑ 
2 моль 133,5 г/моль 1 моль 
 
ν(Al) = ν(AlCl
3
) = 0,1 моль 
Оның массасы: 
m(AlCl
3
) = ν(AlCl
3
) · М(AlCl
3
) = 0,1 моль · 133,5 г/моль = 13,35 г 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
2 моль Al - 1 моль H
2
, 
0,1 моль Al - х моль H
2
. Бұдан: х = 0,05 моль. 
 
Жауабы: 
ν(H
2
) = 0,05 моль; m(AlCl
3
) = 13,35 г. 
 
9. 
Массасы 6,2 г натрий оксиді қанша грамм күкірт қышқылымен 
қалдықсыз әрекеттеседі?
 
Шешуі:
6,2 г х г
 
Na
2
O + H
2
SO
4
= Na
2
SO
4
+ H
2
O 
62 г/моль 98 г/моль 
ν(Na
2
O) =
m(Na
2
O)
M(Na
2
O)
=
6,2 г
62 г/моль 
= 0,1 моль
ν(Na
2
O) = ν(H
2
SO
4
) = 0,1 моль 
m(H
2
SO
4
) = ν(H
2
SO
4
) · M(H
2
SO
4
) = 0,1 моль · 98 г/моль = 9,8 г 
 
Жауабы: 
m(H
2
SO
4
) = 9,8 г. 
 
 
§35. Тұздар. Құрамы және химиялық қасиеттері 
 
8. 
Массасы 1,6 г мыс (II) оксидін толық еріту үшін 10%-дық күкірт 
қышқылының (тығыздығы 1,066 г/см
3
) қандай көлемі қажет екенін 
есептеңіздер.
 

26 
Шешуі:
1,6 г х г
CuO + H
2
SO
4
= CuSO
4
+ H
2
O 
80 г/моль 98 г/моль 
ν(CuO) =
m(CuO)
M(CuO)
=
1,6 г
80 г/моль 
= 0,02 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(CuO) = ν(H
2
SO
4
) = 0,02 моль 
m(H
2
SO
4
) = ν(H
2
SO
4
) · M(H
2
SO
4
) = 0,02 моль · 98 г/моль = 1,96 г 
Пропорция құрамыз: 
1,96 г - 10%, 
х г - 100%. Бұдан: х = 19,6 г. 
Оның көлемі: 
V =
m
ρ
=
19,6 г
1,066 г/см
3
= 18,3 см
3
Жауабы: 
V(H
2
SO
4
) = 18,3 cм
3
. 
IV тарау. Су. Ерітінділер. Негіздер 
§38. Ерітініділердің концентрациясы.
Еріген заттардың массалық үлесі 
 
2. 
Орман ағаштарын зарарсыздандыруға жұмсалатын мыс (II) сульфаты 
CuSO
4
ерітіндісін дайындау үшін 14 кг CuSO
4
және 156 кг су жұмсалды. 
Дайындалған ерітіндідегі еріген заттың массалық үлесі қандай? 
Шешуі: 
m(ерітінді) = m(CuSO
4
) + m(су) = 14 кг + 156 кг = 170 кг 
ω(CuSO
4
) =
m(CuSO
4
)
m(ерітінді)
· 100% =
14 кг
170 кг
· 100% = 8,24%
 
Жауабы: 
ω(CuSO
4
) = 8,24%. 
 
3.
Еріген заттың массалық үлесі 20% 500 г ерітінді даярлау үшін қанша 
грамм тұз және қанша грамм су қажет?
Шешуі: 
m(ер.зат) = m(ерітінді) · ω(ер.зат) = 500 г · 0,2 = 100 г 
m(еріткіш) 
= 
m(ерітінді) – m(ер.зат) = 500 г – 100 г = 400 г 

27 
Жауабы: 
m(ер.зат) = 100 г, m(еріткіш) 
= 
400 г. 
4. 
Ас тұзының 0,9%-дық ерітіндісі физиологиялық ерітінді деп аталады 
және ол медицинада қолданылады.
 
Дәріханада 500 г 0,9%-дық ерітінді 
дайындау үшін массалары қандай ас тұзы және су қажет? 
 
Шешуі: 
m(ер.зат) = m(ерітінді) · ω(ер.зат) = 500 г · 0,009 = 4,5 г 
 
m(еріткіш) 
= 
m(ерітінді) – m(ер.зат) = 500 г – 4,5 г = 495,5 г 
 
Жауабы: 
m(ер.зат) = 4,5 г, m(еріткіш) 
= 
495,5 г. 
 
5.
Жарақатты зарарсыздандыру үшін йодтық спирттегі 10%-дық 
ерітіндісі қолданылады. 200 г йод ерітіндісін дайындау үшін қанша 
грамм йод және спирт қажет. 
Шешуі:
m(ер.зат) = m(ерітінді) · ω(ер.зат) = 200 г · 0,1 = 20 г 
 
m(еріткіш) 
= 
m(ерітінді) – m(ер.зат) = 200 г – 20 г = 180 г 
 
Жауабы: 
m(ер.зат) = 20 г, m(еріткіш) 
= 
180 г. 
 
6.
Массасы 500 г 10%-дық күкірт қышқылының (H
2
SO
4
) ерітіндісі 
берілген. Егер ерітіндіге 0,5 л су қоссақ, онда ерітіндінің молярлық 
концентрациясы қандай болады? 
Шешуі: 
Күкірт қышқылының көлемін анықтаймыз: 
Массалық үлесі 10% күкірт қышқылының тығыздығы 1,12 г/мл. 
 
V(H
2
SO
4
) =
m(H
2
SO
4
)
ρ(H
2
SO
4
)
=
500 г
1,12 г/мл
= 446,43 мл
m(еріген зат) = 500 г · 0,1 = 50 г 
ν(H
2
SO
4
) =
m(H
2
SO
4
)
M(H
2
SO
4
)
=
50 г
98 г/моль
= 0,51 моль
V(ерітінді) = 446,43 мл + 500 мл = 946,43 мл = 0,9463 л 
С
М
=
ν
V
=
0,51 моль
0,94643 л
= 0,54 моль/л
 
Жауабы: 
С
М
= 0,54 моль/л. 

28 
§39. Судың құрамы және физикалық қасиеттері 
 
2. 
Эвдиометрде 1 мл сутек және 6 мл оттектен тұратын қоспа жарылған. 
Жарылыстан кейін қандай газ қалды және оның көлемі қанша?
 
Шешуі: 
2H
2
+ 
O
2
→ 
2H
2
O 
Бастапқы 
1 мл 
6 мл 
- 
Әрекеттескені 
1 мл 
0,5 мл 
- 
Қалғаны 
- 
5,5 мл 
Жауабы: 
оттек газы қалды, V(O
2
) = 5,5 мл. 
 
4. 
Көлемі 18 см
3 
судың массасы қандай?
 
Шешуі: 
Есептің шартында судың тығыздығы берілмеген. Сондықтан оны 

= 1 
г/мл деп аламыз. 1 см
3
= 1 мл екенін ескерсек, V(Н
2
O) = 18 мл. 
 
m(H
2
O) = V(H
2
O) ∙ 

(H
2
O) = 18 г ∙ 1 г /мл = 18 г 
 
Жауабы: 
m(H
2
O) = 18 г. 
 
5. 
Массасы
 
72 г су айрылғанда түзілетін сутек пен оттектің массаларын 
табыңыздар.
 
Шешуі:
72 г х г у г
 
2H
2
O = 2Н
2
↑ + О
2
↑ 
18 г/моль 2 г/моль 16 г/моль
 
ν(Н
2
О) =
m(Н
2
О)
M(Н
2
О)
=
72 г
18 г/моль
= 4 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(H
2
O) = ν(H
2
) = 4 моль 
Оның массасы: m(H
2
) = ν(H
2
) ∙ M(H
2
) = 4 моль ∙ 2 г/моль = 8 г 
Түзілген оттектің мөлшерін реакция теңдеуі бойынша пропорция 
құрып, есептейміз: 
2 моль H
2
O - 1 моль О
2
, 
4 моль H
2
O - х моль О
2
. Бұдан: х = 2 моль. 
Оның массасы: m(О
2
) = ν(О
2
) ∙ M(О
2
) = 2 моль ∙ 32 г/моль = 64 г 
 
Жауабы: 
m(H
2
) = 8 г, m(О
2
) = 64 г. 

29 
§42. Негіздер, олардың құрамы және жіктелуі 
 
5. 
Массасы 50 г 16%-дық сілті ерітіндісін дайындау үшін қанша грамм 
сілті алу керек? 
Шешуі: 
m(ер.зат) = m(ер-ді) ∙ ω(ер.зат) = 50 г ∙ 0,16 = 8 г 
Жауабы: 
m(ер.зат) = 8 г. 
 
6.
Массасы 78 г калий сумен әрекеттескенде калий гидроксидінің 
қандай массасы және қанша мөлшері түзіледі? 
Шешуі:
78 г х г
2К + 2Н
2
О = 2КОН + Н
2
↑ 
39 г/моль 56 г/моль 
ν(К) =
m(К)
M(К)
=
78 г
39 г/моль
= 2 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(К) = ν(КОН) = 2 моль 
Оның массасы: m(КОН) = ν(КОН) ∙ M(КОН) = 2моль ∙ 56 г/моль = 112 г 
Жауабы: 
m(КОН) = 112 г; ν(КОН) = 2 моль. 
 
§45. Оксидтердің химиялық қасиеттері, қолданылуы 
 
7. 
Массасы 7,4 г кальций гидроксиді қанша грамм фосфор қышқылымен 
әрекеттеседі?
 
Шешуі: 
7,4 г х г
3Са(ОН)
2
+ 2Н
3
РО
4 
= Ca
3
(PO
4
)
2 
+ 6H
2
O 
74 г/моль 98 г/моль 
ν(Ca(OH)
2
) =
m(Ca(OH)
2
)
M(Ca(OH)
2
)
=
7,4 г
74 г/моль
= 0,1 моль
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
3 моль Са(ОН)
2 
- 2 моль Н
3
РО
4 
0,1моль Са(ОН)
2 
- х моль Н
3
РО
4
.
Бұдан: х = 0,066 моль. 
m(Н
3
РО
4
) = ν(Н
3
РО
4
) ∙ M(Н
3
РО
4
) = 0,066 моль ∙ 98 г/моль = 6,53 г 
Жауабы: 
m(Н
3
РО
4
) = 6,53 г. 

30 
8.
Массасы 10 г кальций карбонатын айырғанда қанша көлем (қ.ж.) 
көміртек (IV) оксиді алынады? Осы газды кальций гидроксиді ерітіндісі 
арқылы өткізгенде қанша грамм тұз тұнбаға түседі? 
Шешуі: 
10 г х л 
СаСО
3
= СаО + СО
2
↑ 
100 г/моль 22,4 л/моль 
ν(CaСO
3
) =
m(CaСO
3
)
M(CaСO
3
)
=
10 г
100 г/моль
= 0,1 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(СаСО
3
) = ν(СО
2
) = 0,1 моль 
V(СО
2
) = ν(СО
2
) ∙ V
M 
= 0,1моль ∙ 22,4 л/моль = 2,24 л 
СО
2 
+ Са(ОН)
2 
= СаСО
3
↓ + Н
2
О 
ν(СО
2
) = ν(СаСО
3
)
m(СаСО
3
) = ν(СаСО
3
) ∙ M(СаСО
3
) = 0,1 моль ∙ 100 г/моль = 10 г 
Жауабы: 
V(СО
2
) = 2,24 л; m(СаСО
3
) = 10 г. 

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: