Белдесу түрлерінің тарихы, техникаларын негізі

Жаттығу барысында кейбір техникалық әдістерді, орындауда шәкірттер қателіктер жіберері хақ. Сондықтан да, жаттығу шеберлікті шыңдау кезеңі тек жаңа әдістерді ғана үйренуімен шектелмей, өткен жаттығуларда меңгерілген әдіс-айлалардағы сәтсіздікке алып келетінқателіктерді түзетуге арнауы өмір талабы, жаттығу мазмұны болуы міндетті. Тәжрибелі жаттықтырушыға тән педагогикалық шеберлік үнемі өткен жаттығуларға талдау жасай отырып қателіктерге жол бермеу әдістемесінің жаңа көздерін қарастыруға арналады. Белдесуге деген құштарлық жақсы меңгерілген әдіс-айладан ғана туындап отыратын құбылыс. Сондықтан да әдіс-айланы толық меңгертпей тұрып жарыс жолына шығуға шәкірттерді асықтырмау бапкер әдептілігі болып саналыды.

Халқымызда – «Буынсыз жерге пышақсалма-жүзін қайтарасын» деген нұсқа бар. Егер сіз бабына келмеген, белдесу шеберлігі әлі де піспеген жасты додаға салып алғашқы сәтсіздігі мен бетін қайтарсаңыз, оның жанын жаралағаныңыз болып саналады. Мұндай психологиялық күйзеліс, шәкірттің жігерін қайтарып, оның бойына біткен қаілетіне нұқсан келтіреді. «Аииың-шабысы бабында» деген емес пе? Сол сияқты -әрбір жаңа бастаған балуанға –демей-ақ чимпиондық тәжді киесің деп жеңіл олжаға ойын үйрету үлкен қателік. Үлкен спортшы болу үшін талай тер төгіліп, талай шапан жыртыларын дәйім ескерту қажет.

Болашақта дене шынықтыру педагогикасының негізінде дене шынықтыру тарихы, дене тәрбиесінің психофизиологиясы биомеханика және басқа да арнаулы теориялық пәндеі материалдарын біріктіретін тұтас бірыңғай оқу пәнінің құрылымын күтуге болады. Ал олай болған жағдайда бір немесе өзіне педагоикалық қағидаларды жан-жақты сипаттау мүмкіншілігі пайда болады. Практикалык, жұмыста, кез келген педагогикалық жағдайға; қайта-қайта өзгеріске ұшырап жататындығы белгілі. Осындай кездерде болашақ маманнан қойылып отырған проблеманы шешу жолында қалыптасқан шешімдерді дәл білуді қажет етіп қана коймай, жаңа әдістерді тұрақты іздестіруді талап етеді. Одан бөтеден педагогикалық міндеттерді шешуде мүғалімнің тапқан жаңа әдістері өзге мұғалімдерінің де игілігіне айналуы керек, ол үшін алынған нәтижелер талдаудан өткізіліп, есепке алынуы керек. Осы талаптар мына жағдайда ғана жүзеге асуы мүмкін: егер мүғалім дене тәрбиесінің педагогикалық ізденістерінің методологиясымен таныс болған жағдайда: - педагогикалык, зерттеулерді жүргізу алдында болатын дайындық жұмыс жүйелерімен таныс болған жағдайда: - сұрыптау, өңдеу, талдау және педагогикалық зерттеу жүргізу жүйесімен қаруланған болса ғана зерттеу жүұмыстары іске аспақ.

Оқу пәнінің мазмұны мен құрылымы екі себеппен біртіндеп өзгеріске ұшырайды: жаңа ғылми деректердің пайда болуы және жоғары оқу орнын бітірушілердің негізгі кәсіптік қызметінің байланысты мамандану. Бұл орайда нақтылы екі бағытты атағанымыз жөн: 1) пәннің әлеуметгік мәселелерінің кеңею және дене тәрбиесі теориясынын дене шынықтыру теориясына айналуы: 2) пәннің педагогикалык аспектісінің кеңеюі және дене тәрбиесінің теориясы мен әдісінің дене шынықтыру педагогккасына айналуы: Екі бағытта бір-біріне карама-қарс емес, кажетті жағдайларда бірін-бірі біріккен түрде толықтырылып отыруы мүмкін. Қазіргі кезенде оқу материалы кеңейту оқу сағатгарының көлеміне байланысты шектелуі мүмкін.

Оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың эксперименттік әдісі педагогикалық процеске әсерінің тиімділігін зерттеу үшін жана педагогикалық факторды (құрал, оқыту әдісі т.б.) енгізуді қарастырады.

Бақылау әдісі, онда эксперименттік әдіспен алынған нәтижелерді салыстыру үшін бұрыннан қалыптасқан оқу-тәрбие жұмысының мазмұны мен формасының критерий ретінде сақталуға тиісті.

Жеке өзіндік әдісте педагог оку-тәрбие жұмысын зерітеушілердің ешбір араласынсыз өзінің жеке жослары йойынша жүргізген жағдайды білдіреді. Ақпарат хабарды жинақтау әдісі әртүрлі болуы мүмкін.Оның жәрдемімен оқыту және тәрбие жұмысын жүргізу барысында, оған дейінде және одан кейінде педагогикалық процестің нәтижелігі жөнінде хабарлар алуға болады. Жоғарыда келтірілген бірнеше әдістерді қолданудың белгілі бір жүйесі ретінде педагогикалық эксперимеитті жөне педагогикалық бақылауды атағанымыз жөн. Педагогикалық экспериментке оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың міндетті экспериментальды әдісі, кей жағдайларда-бақылау әдісі, информация жинақтау өдісі және математикалық еселтеу әдістері жатады. Өткен хабарларды, педагогикалық құбылысты алу әдісі жоғарыдағы әдістердің алдында жүреді. Ал педагогикалық бакылауға ұйымдастырудың жеке өзіңдік әдісі, бір немесе бірнеше нақты информация жинақтау әдісі, кейде математикалық есептеуде енеді. Зерттеу әдістерін таңдау ғылыми жүмыстың алдындағы қойылатын міндеттеріне байланысты. Дене тәрбиесінің кейбір мәселелерін шешу педагогакалық әдістермен бірге психологиялық және биологиялық талдауларды, сонымен бірге физиологиялық әдістерді (мысалы, сабақта оқушының таным белсенділігін зеррттеу кезінде, дене жаттығуларының техникасын зерттегенде дене қабілеттілігінің даму тәсіддерін жасау кезінде) комплексті пайдалануды талап етеді. Зерттелетін педагогикалық процесті сипатгайтын сандык және сапалық талдаудан өткізілуге тиісті. Сапалық талдау дегеніміз алынған нәтиженің сөздік педагогикалық бағасын, ал сандық талдау бір немесе бірнеше педагогикалық процестердің тиімділігінің дәрежесін айқындау және олардың арасындағы кейбір байланысты анықтау ушін математикалық есептерді қамтиды. Зерттеу нәтижесі әдеби-графикалық өңдеумен және оның педагогикалық практикаға енгізумен аяқталады.

Еркін күрес тактикасы мен техникасы. .Егер бұл жоғарыдағы күрес өнеріне тән ерекшеліктерді балуандар арнайы жаттығу барысында дұрыс меңгерген болса, кілем үстінде өткізілетін жекпе-жек бәсекелерде балуанның мерейінің үстем боларына күмән жоқ. Мысалы, қарсыласының еркін қимыл жасауына кедергі келтіру үшін, оған әлденеше рет тәсіл қолдануды ниет еткен болып, қарсыласын ретсіз алаңдатып өзі ойлаған нағыз күрес тәсілін пайдаланып жеңіске жетеді. Еркін күрес ережесіне сәйкес жалған тәсіл жасайтындай бола тұрып, оған қарама-қарсы бағыттағы қимыл арқылы қарсыласын аса қауіпті жағдайға немесе қарсыласының өзі жақсы меңгерген әдіс айласына қарама-қарсы тәсілді кедергеі етіп пайдалану тактикасы т.б. сияқты. Ал жұлқылап-сілкілеу арқылы кілем үстінде тең басып тұрып қалпынан тайдыру үшін шалт қимыл мен аяқына өту, иғынан итеріп қалу немесе қолтықтасу кезеңінде ту сыртынан өтіп қос аяқтай шалу арқылы қарсыласын етпетінен түсіру амалдарын пайдаланады. Бұл әдіс айлаларды жаттығу барысында толық меңгерген балуан аз ғана күш жұмсай жеңіске оңай жетіп отырады. Кілем үстіне шығу мен белсенді күрес қимылына өту арқылы қарсыласына да белсенділік көрсетуге жағдай жасау нағыз күрес өнерін меңгерген балуанға тән қасиеттердің бірі. Мұндай балуандар тарапынан байқалатын жақсы бастаманы төрешілер алқасы бағалап, олардың белдесулерін барлық жағдай туғызады және мұндай жекпе-жек уақыт мөлшерінен ерте аяқталып нәтиже беруінің таза жеңісі арқылы қорытындыланады. Қарсыласын жекпе-жек күш сынасуға шақыру кезінде әрбір балуан өз қимылын қарсыласынан ерте бастауға ұмтылуы міндетті.

Жаттығу барысында күрес тактикасына бағышталған арнайы сабақтарды бапкерлер тарапынан жүйелілікпен алдын-ала жоспарлануының ерекше педагогикалық мәні бар. Себебі, қазіргі күрес өнері тек қана қара күштің нәтижесі ғана емес: Бұл арнайы бағдарлама арқылы ұзақ мерзімге жалғасатын жаттығу процесінің нәтижесі болып табылады. Яғни, түлкідей айлакер, арыстандай айбатты, пілдей шыдамдылықты көріпкел сәуегейлікті талап ететін күрделі өнер жиынтығы сондықтан да кілем үстіне шығып өнер көрсету мен қарапайым жаттығу арасындағы үйлесімділікті жатығушыларға дер кезінде ескертіп отыру күрес барысын балуандарды-ң өз іс-әрекетін басқара алуға жағдай жасайды.

Мақтылы «Дене жаттағуы» деген түсінікке осы оқулықтың 3

«Дене жаттығулары» деген түсінік адам қозғалысы мен жаңылыс іс-қимылы туралы түсінікпен байланысты. Ал қозғалыс дегеніміз адам организмінің моторлы функция есебінде, дененің және онын бөлшектерінің өзгеруі деп ұққанымыз дұрыс.

Әрбір козғалыс үш белгіменен сипатталады: 1) ол әруақыгга мынанын функциясы болады: 2) ол адамның өмірлік қызметі бойыша қалыптасады: 3) қозғалысқа үйрету үйренушінің еркіне бағыну дәрежесін арттырады. Еркін қозғалыс әр уақытга сапалы түрде, ал адамға түтастай тұлға есебінде әсер етеді.

Жеке қозғалыстар кимыл элементтері болып табылады, Қозғалыстың өзара арасындағы байланысты қимыл жүзеге асырылады. Мысалы, аяқтың, қолдың, кеуденің, бастың қолалысының белгілі бір жүйесі оқушыға секіру түрікде қимыл жасауға мүмкіншілік береді, сондай қозғалыстармен, қимылды орындау және керісінше бір және сондай кимыл

Сонымен, дене жаттығулары бір жағынан нақты қимыл қабілетіне (бұл жағдайларда „Мен жаңа жатгығуды үйрендім дейді), екінші жағынан көп рет қайталанатын процесс (мысалы,дене жаттығулары күшті арттырады) есебінде қарастырылады.

Сонымен қатар дене жаттығулары бірнеше тән белгілерімен айқындалады. олар:

1. Дене жаттығулары арқылы педагогикалық міндеттер (теңеп

2. 
   Дене жаттығулары дене тәрбиесінің заңдылықтарымен байламысты, ал еңбек қимылы өндірістік заңдылықтарымен байланысты орындалады. Дене жаттығуларының еңбек және тұрмыстық қимылмен сыртқы ұқсастығы бірін екіншісімен алмастыруға негіз бола алмайды. Оның себебі дене жаттығуларының ұзақтығы, жиілігі сонымен қатар орындау әдісі үшін шұғылданушының организміне тиімді әсер ету бір жағынан, екінші жағынан ең жоғары нәтиже көрсетуге мүмкіндік беретін заңдылыктарына ғана бағынады.
   
3. 
   Тек кана дене жатгығуларының жүйесі адамның арасында қасиеттері мен дене мүшелерінің тиімді қатынаста дамуына мүмкіншікіл жасайды.