Б.Ғ. НҰҒман, А. А. Абдрахманова
жүктеу/скачать 1,48 Mb. Pdf көрінісі
|
| зороастризмнің
негізін салды. Зороастризм батыс және шығыс өркениеттерінің негізгі діндері болатын иудаизм, буддизм, христиан, исламға бірқатар әсерін тигізді. Арий тегінің Спитама руынан болатын Заратуштра Ұлы Даладағы Еділдің шығысына қарай б.д.д. 1500-1200 жылдар аралығында, басқа деректерде б.д.д. І мыңжылдықтың басында немесе б.д.д. VІІІ-VІ ғасырлар аралығында өмір сүрген. Авестаға жүгінсек Қазақстанның ұлан-ғайыр далаларында « жүйрік мінген турлар» ғ ұмыр кешіпті. Турлар парсы деректерінде сақтар деп аталады, бұл сөз «еңсегей бойлы еркектер» дегенді білдіреді. Антика авторларының шығармаларында олар «скифтер» деген атпен мәлім болды. Б.д.д. VІІ-І ғғ. Орталық Қазақстанды Тасмола мәдениетінің тайпалары - исседондар, Батыс және Солтүстік Қазақстанда – б.д.д. VII-V ғасырдағы савроматтар мен б.д.д. IV-ІІ ғасырдағы сарматтар, Шығыс Қазақстанды - аримаспылар, Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанды - тиграхауда сақтары, Арал маңын - массагет сақтары қоныстанды. Сақ дәуіріндегі қоғамдық тіршілігінде халық жиналысы маңызды рөл атқарды. Оған ер азаматтар қатысқан. Ер адамдардың орны ру-тайпасының деңгейіне қарай анықталып отырды. Қоғамдық құрылымы: Үй басы, Ру басы, Тайпа басы, Ел басы (патша) болып жіктелді. Сақтардың этникалық процестерге қатысқаны айқын, олар қазақ, қырғыз, өзбек, қарақалпақ, тәжік, сондай-ақ Ауғанстанның, Иранның, Үндістанның және Қытайдың кейбір халықтарының этногенезі болып табылады. Сақтар – қазақ тайпаларының көне ата-бабалары. Есіктегі қорғанынан табылған күміс тостағанның сыртқы жағына 26 таңбалы екі жолға жазылған аса құнды алфавитті руника жазуы табылды. Бұл жазуды оқыған белгілі түрік танушы, филология ғылымының докторы, профессор Алтай Аманжолов былай көшірді: «Аға, саңа очук! Без, чок! Букун ічре азук!..». Бұл былай қазақшаланды: Аға, саған (бұл) ошақ! Бөтен (жат ел адамы), тізеңді бүк! Халықтың қарыны тоқ (болғай)! Сонымен Есік, Шілікті қорғандары, Түгіскен мен Ұйғарақ кесенелері, сақтардың Шірік-рабат пен Баланды қалалары секілді сақ мәдениетінің көрнекті ескерткіштерін археологтардың ашуы тағы бір кедергіден өтуге мүмкіндік берді. Табылған жазбалардың, көрнекті өнер туындыларының жәдігерлеріне сүйене отырып, біздің дәуірімізге дейінгі І-мыңжылдықтың ортасында Қазақстан аумағында пайда болған көне сақ мәдениетін әлемдік тұрғыда озық өркениеттердің бірі есебінде санап, дүниежүзілік тарихқа өз ықпалын елеулі түрде тигізді деп айтуға болады. Б.д.д. ІІ ғасырда Қазақстан аумағын мекен еткен тайпалар ерте мемлекеттік билік құрылымын қалыптастырды. Бұлардың этникалық тарихы Орталық Азияны сол кезге дейін үстемдік құрған сақ тайпаларымен тығыз байланысты болған Үйсіндер мен Қаңлылар. Тиграхауд сақтардың жерін мұра еткен жүктеу/скачать 1,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|