Бүгінгі таңда қоғам мүддесіне лайықты, жан-жақты жетілген
жүктеу/скачать 1,4 Mb. Pdf көрінісі
|
Дүйсенова, Ж.Қ., Нығметова, Қ.Н. Балалар психологиясы (2)
| білгенде, оған алдына мақсат қоя отырып тырысқан жағдай ғана
мұндай тапсырмаларды орындау еңбек болып шығады. Балабақшаның жағдайында балаларға берілетін еңбек тапсырмаларының түрлері біршама сан алуан. Бұған үлкендердің әр түрлі тапсырмаларын орындау, кезекшінің міндеттерін атқару, бөлме өсімдіктері мен жануарларын күту, балабақша учаскесінде жұмыс істеу, қағаздан, картоннан, ағаштан, шүберектен т. б. ойыншықтар дайындау жатады. Балалардың жұмысын үлкендер тиісінше ұйымдастырып және бағыттап отырған жағдайларда ғана бұл тапсырмалар балалар үшін еңбек тапсырмаларының мәніне ие болады, еңбек іс-әрекеттерінің жәрдемі арқылы орындала бастайды. Еңбек тапсырмаларын орындау жағдайларын ұйымдастыруға мыналар кіреді: 1) балаларды жұмыстың қажетті тәсілдеріне үйрету; 2) олардың тиісті дағдысы мен іскерлігін қалыптастыру (жекелеп алғанда құралдар мен материалдарды ұстап тұра білу іскерлігі); 3) жұмыстың мәнін, өзге адамдар үшін оның маңызын егжей-тегжейлі түсіндіру; 4) балалардың өз іс-әрекеттерін жоспарлауы мен үйлестіруіне жәрдемдесу. Еңбек тапсырмаларын бірлесе орындау кезінде балалардың біріктіру формасының ерекше мәні бар. Жұмысқа мектеп жасына дейінгі бірнеше бала немесе тіпті балабақшаның бүкіл бір тобы қатыса тұрса да, әр бала өзінше бөлек әрекеттен, олар ие болған нәтижелерді басқа балалардың қолы жеткен нәтижелерден тыс қарастыру және бағалау жағдайлары жиі байқалады. Өзге бір жағдайларда балалардың әрқайсысы өз жұмысын өзгелермен қатыспай жеке орындайды, ал оны балаға бірден ортақ жұмыстың бөлігі ретінде бергендіктен жеке баланың еңбек нәтижесін топтың қолы жеткен нәтижесі ретінде бағалайды. Ортақ тапсырма өзара байланысты бірнеше жеке тапсырмаларға бөлінсе, балаларды біріктірудің осындай формалары олардың еңбек іс-әрекеттерінің бастамаларын қалыптастыру үшін неғұрлым тиімді болады. Алдыңғы бала (немесе балалар тобы) ортақ тапсырманың өзіне қатысты бөлігін орындамайынша, келесі бала іске кірісе алмайды және бір бала орындаған жұмыстың нәтижесі келесі бала жұмысының сапасы мен жалпы нәтиже үшін шешуші мәнге ие болады. Айталық, балалар ойыншық текшелерді жуып жатыр. Екі бала оларды жуып, біреуі шайқап, екеуі сүртіп, біреуі жиыстырып тұр. Егер балалардың алғашқы екеуі өз жұмыстарын жаман атқарса, үшінші бала олардың жұмысын қосымша істеп тындырады (дұрысына келгенде, ол текшелерді қайтадан жуады да, өзгелердің қолын байлайды) немесе 167 текшелерді лас күйінде қалдырады. Келесі кезеңдегі іс-әрекет алдыңғы кезеңдегі балалар тапсырманы орындағанына байланысты болады. Балалар бірлесуінің мұндай түрі, олардың өз іс-әрекеттерінің бірлесу сипатын сезінуге жеке істерді ортақ істің буыны ретінде қарастыруды, құрдастарының және өз ісінің нәтижелеріне белгілі талаптар қоюды үйренуге жағдай жасайды. Балаларды еңбек үстінде біріктіру олардың жақсы жоспарлауды үйренуіне септігін тигізеді, барлық жұмыс үдерісін тетелес буындарға ажырата білу іскерлігін қалыптастырады. Осының бәрі еңбек тапсырмасын біртіндеп ұжымдық еңбек іс-әрекетіне айналдырады. Балаларды біріктірудің алғашқы шарты ойын үстінде болатынына көз жеткізгенбіз. Алайда еңбек тапсырмаларын орындау ойынға қарағанда біршама ерекше. Мұнда қатысушылар арасындағы қарым- қатынас міндетті түрін белгіленген нәтиже, белгілі сапалы өнім алуға, яғни еңбек іс-әрекеттеріне тән және ойында болмайтын шарттардың қажеттігімен реттеле бастайды. Еңбек тапсырмаларын бірлесе орындаудың күрделі формалары және олармен байланысты еңбек іс-әрекетін игерудегі еңбек іс- әрекетінің бастапқы формалары мектепке дейінгі естияр шақта-ақ мүмкіндік алады. Сонымен бірге осы жаста таза еңбек тапсырмаларын орындау тиімділігі ойын іс-әрекетіне енгізілген тапсырмалардың орындау тиімділігінен төмен болады. Балаларға белгілі тапсырманы тікелей еңбек тапсырмасы ретінде беріп, ал шеберхана ойыны барысында балалар жұмысшылар рөлінде болғанда балалардың іс- әрекеті үлкендердің шынайы еңбегіне неғұрлым көбірек ұқсады. Әйтсе де балалардың еңбек іс-әрекеттері шынында да жоғары нәтиже бергендігі емес, осы іс-әрекеттерді балалардың өздері еңбек істері ретінде түсіне білгендігі маңызды ғой. Еңбек іс-әрекеттерін түсіне білудің өзі психикалық дамудың өзіне тән ерекшелігін анықтайды және балаларды қоғамның саналы мүшесі ретіндегі болашақ өмірге даярлайды. жүктеу/скачать 1,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|