Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

Бижан Ж. Қ. 
*
арқылы ғана  қутылып шыға аламыз.  Ол үшін біздің экономикалық 
тәуелсіздігіміз  керек.  Бұрынғыдай  тек қана  базарымыз  біреу ғана 
болмауы  керек,  қаржы  жағынан  нығайтқымыз  келсе,  біз  бірнеше 
базарда бірдей  қарым-қатынас жасай  апатын жағдайымыз  болуы 
керек.  Бұрынғыдай  қол  жайып  отыра  алмаймыз.  Енді  қол  жайсаң 
да  ешкім  ештеңе  бермейді.  Қаржы  табудың  басқа  көздеріне 
орапуымыз  керек.  Сондықтан,  реформаны  бүгін-ертең жасаймыз 
деп  ысырып  сапғаннан  қорлықган  басқа  ештеңе  көре  алмаймыз. 
Муны  ел  аралағанда  қарапайым  адамдардың  өздерінен  естідік. 
Бүгін-ертеңцік сапғырттық психологиясы  бізге запалдыкган  басқа
ештеңе бермейді.
Егер ауылдарымызжекешелендіруді бұдан бірнешежьіп бүрын 
бастап кеткенде, онда олар қазіргідей қымбатшылыққа ушырамай 
тұрғанда  жаңа  экономикалық  қатынастар жасап  алған  болар  еді. 
Қазір барлық дүние қымбаттады. Қолдағы бар техникалардың бәрі 
тозды,  дәулет  шашылды.  Кейінгі  қысталаң  шақгардың  түсында 
көптеген  жауапсыздықтар  орын  алды,  соның  салдарынан  кейбір 
пысықайлар  пайда  көрді  де  жаңа  экономикалық  қатынастарға 
көшкісі келетін, өзінің іскерлігін, экономикапық бастама танытқысы 
келетін қалың бұқараның қолына ештеңе тимейді.
қаита қалпына
Кадрде
келтіруге
нәтиже  шықпайды.  Өйткені,  Қазақстанның
Қазір Одақ жоқ.  Қаржыны
Қазақстанның
Қазақстанның
қатынасы болмады, өнеркәсіп ауыл шаруашылығына көмектеспеді, 
ауыл шаруашылығы табыстарының көзі қазақстандықтарға  пайда 
бермеді. Сонда нені қалпына келтіреміз.
Егін  орағы  кезінде  астық тасымапдау  жұмысы  да  қиындықта 
жүргізілді. 
Көптеген 
облыстардың 
егістіктері 
мен 
астық 
қоймаларының  аралық  қашықтығы  500-600  шақырым  болды. 
Олардың  аралығын  жалғайтын  тас  жолдар  жоқ.  Екіншіден, 
олардың  бойында  елді  мекендер  болмады.  Жұрт  дәстүрлі  елді 
мекендерінен  ешқайда  кетпеді,  орталыкгардан  шалғай  болса  да
Қазір
қажет,

с
Ой толқыны (I бөлім)
төселуі тиіс. Алайда, таяу уақытта буған  қаржы табу оңай болмай 
тұр.
Ауыз  су  проблемасы  да  қыруар  қаржыны  қажет  етеді.  Ертіс- 
Қарағанды  каналының  бойында  туратын  елді  мекендердің  өзі 
таза  ауыз  суына  зәру  екендігін  білемін.  Осындай  экономикапық 
тапшылықган  шығудың  басты  бағыты  жаңа  экономикалық 
қатынастардың  басты  жолы  Қазақстанның  экономикалық  қарым- 
қатынастары бір арнаға тоғыстырылуы тиіс.  Ол үшін Қазақстан өзі 
шығаратын  шикі  затын  өз  жерімізде  пайдаланып,  өзі  шығаратын 
буйымның  қызығын  көруіміз  керек.  Оның  сыртынан  артылатын 
өнімдерді  халықаралық  нарыққа  шығарып,  экономикамызды 
модернизациялау арқылы замандандырудың жолына шығу керек. 
Реформа жолынан тайсақтанудан халық та,  қоғам да,  болашақ та 
утылады деп ойлаймын.
Ж.Б.  Сіз  тәуелсіздік,  экономикалық жаңа  инновациялық 
қатынастар  жайында  айтқанда,  халқымыздың  ғасырлар 
бойы 
бодандықта 
болу 
салдарынан 
психологиялық 
тежелудің  халық  санасына  кері  эсері  жайында  тиянақты 
ой  айттыңыз. 
Осыган  орай  ұлттық  сана  туралы 
пайымдасаңыз.
Әбіш  Кекілбаев:  Тәуелсіздік  туғырын  экономикалық  негізде
бекіту  упттық  сананың  қоғамдық  санамен  уласуына  тікелей 
қатысты.  Қоғамдық  сананың  үлкен  түрақты  арнасы  -   улттық 
сана.  Өйткені,  адамзат  әлі  біртұтас  қоғамға  айналып  біткен  жоқ. 
Болашақ соған апып баруы мүмкін. Сол бағытта бәріміз еңбек етіп 
жатырмыз.  Бірақ,  бағытқа,  үлкен  ортақ  мақсатқа  жетегін  жолдар 
әлі  бөлек-бөлек.  Осы  ретте жаңа  саяси-экономикалық өзгерістер 
жағдайында отырған хапқымыз өз сүрлеуін қалай табады деген ой 
мені қатты толғандырады.  Бұл ретте мынаны ескеру керек.
Біздің  басты  мақсатымыздың  бірі  -   ата-баба  жүріп  өткен 
жолды  қатты  қадірлеу.  Бірақ,  ол  жолдың  замануи  бағыттарына 
аса  зер  салуды  қадағалау  жөн  болады.  Сондай-ақ,  кешеге 
дейін  жүріп  келген  жолдағы  жақсылықгы  умытпағанымыз  абзал, 
жамандықтарды  естен  шығаруға  болмайды.  Бірақ,  бул  жолға  да 
түсе апмаймыз.  Өйткені,  бул жолды бүкіл адамзат мансуқгамаса, 
ол  жолға  қайта  түсіп  жатқан  ел  жоқ.  Сондықтан,  осындай 
жолдарды  әр  жан  иесі,  әр  отбасы  өзінің әулетін  өзі  жинактайтын 
жауапкершіпікті  мойнына  алып жатқан  кезде,  әрі  өз тағдырын өзі

______ Бижан Ж. Қ.___________ __
рбелігілеп,  жауапкершілік алу  кезінде әрбір халық,  әрбір ұлт өзінің  *  
тарихи болашағын қамтамасыз ету жауапкершілігін өзінің мойнына 
алмай  болмайды.  Бұл  рөттө  Қазақстанның  көп  үлтты  қауымы, 
оның  ішінде  негізгі  ұйытқы  болып  есептелетін  қазақ халқы,  өзінің 
тарихи жаңа міндеттерін жаңаша  пайымдауы өміршең болашаққа 
жеткізеді.  Ол үшін жаңа  үпттық сананы  орныкгырудың амалдары 
қарастырылады. Бүл үлттық сананың бөлгілі мөлшврін жаңа айтып
отырған тарихи дәстүріміз  қалыптастырады,  сол тарихи дамудың 
үстінде  аузымыз  күйген  ащы  тәжірибеміз  қалыптастырады,  оның 
сыртында  біздің  басқа  жүрттан  кем  болғымыз  келмейтін,  солар 
қатарлы дами алуға деген сеніміміз бен сол жолдағы жаңа рухани 
ізденістеріміз қалыптастырады.  Қысқасы, басқа адамзаттан белек 
түра аламыз деп айта алмаймыз. Қалған адамзат езініңболашағын
ету
үтылмаймыз
Кадрде  бейне  сюжет:  Сіз  айтып  отырған  болашағымызды 
адамзат  құныдылықгарымен  сапыстырып,  дамудың  тепе-теңдік 
деңгейіне  жетуде  қоғамның  жаңа  инновациялық  бағытының 
еміршеңцігін  керсетуде  жеке  түлғаны  қапыптастырудың  алатын 
орын  ерекше  екендігі  айқын  керінеді.  Бүл  ретте  дамудың 
сатыларынан  еткен  еркениетті  елдер  тәжірибесін  зерделеудің 
еміршеңдігі  аңғарылады.  Осы  орайда  қазақстандықтар  Елбасы 
Н.  0.  Назарбаевтың  Еуразия  Одағын  қүру  женіндегі  идеясының 
мәні  бар  екендігіне  ерекше  назар  аудара  бастады.  Алайда,  бүл 
жаңа  идеяны  бұрынғы  Кеңес Одағына  қайта  оралудың бірден  бір 
дүрыс жолы деп ойлайтындар ез әрекеттерін жасауға бет апды.
Кадрде  жүргізуші:  Бүл  түста  КСРО  Министрлер  Кабинетінің 
соңғы 
терағасы 
Н. 
Рыжков 
бастаған 
бүрынғы 
кеңестік
Алматыға  келіп,  осы  мақсатта
жүртшылыққа
жүр
Еуразия одағының негізгі идеясы жайында ез пікіріңізді айтсаңыз.
Кадрде  Әбіш  Кекілбаев:  Меніңше,  дүниежүзінің  кіші  де 
үлкен  мемлекеттері де езгеден оқшау дами алмайды.  Біріншіден, 
үлкен  мемлекеттің  қолында  үлкен  де  жетілдірілген  техникалар 
мен жаңа технологиялар,  қаржы  ресурсатры  мол.  Бірақ,  олардың 
қолында  табиғи  ресурстар  аз  немесе  жоқ.  Барын  сарқып  апған 
мемлекеттер  де  бар.  Екіншіден,  осының  бәрі  бір  қолға  тоғысқан

у
  бірде-бір  мемлекет  жоқ.  Ал  табиғи  ресурстары  бай  аймақ  -  
Ц 
сіз  бен  біз  айтып  отырған  Еуразия  аймағы.  Бул  аймақтағы 
мемлекеттердің  бүкіл  табиғи  байлықтары  соңғы  XX  ғасырдың 
әртүрлі  ысырапты  жолдарымен  игерілгенімен  ол  түгел  таусылып 
біткен жоқ.  Бірақ,  бұл  елдердің ойдағыдай  өрге  басып  кетуі үшін 
ол  осы заманғы  экономикалық қатынастарды заманауи талаптар 
деңгейінде ұйымдастыра білуге жетудің амалдары қажет. Мінекей, 
Кеңес  Одағының тарап  кетуінің тарихи  себебі  осы  мәселелердің 
кешеуілдеп қалуынан деп есептеймін.
Сондықтан,  кешеуілдеп  қапған  мемлекеттер  енді  өз  бетімен 
әрқайсысы  жеке  күн  көріп  кете  алмайды.  Мәселен,  осыдан  он 
жыл  бұрын да  мемлекет жеке дара  кун  кере  алады деген  әңгіме 
айтылған жоқ.  Бірақ,  длар ездеріне басқа дүниемен  ықпалдасып, 
ынтымақтасып  қана ел  қатарына  қосылған,  дамыған.  Сондықтан, 
дүниежүзі  елдерінің  бір-бірімен  ықпалдасудың,  ьінтымақтасудың 
жолдары  бар.  Ол жолдар  барлығында,  біріншіден,  экономикалық 
қатынастар  арқылы  ыңғайласу.  Екіншіден,  әрбір  тәуелсіз  елдің 
ұстанып отырған саяси, қүқықгық, қалыптар мен нормапары қалған 
дүниелердің пайдапанып келе жатқан саяси,  қүқықтық қалыптары 
мен нормаларын кебірек ұқсас болуы керек. Сонда ғана олармен 
ықпалдаса  апады.  Мінекей,  осындай  ықпалдастықтың  бүкіл 
дүниежүзілік,  планетапық  ықпалдастықтың  болуы  әбден  мүмкін 
дегенді  бүкіл  адамзаттың  ізгіліктік ақыл  ойы  соңғы  екі  жыл  бойы 
айтып келеді.
Әлемдік  империя  емес,  түбінде  әлемдік  ықпалдастық  бізді 
құтқарады. Ол құтқарған кезде бір мемлекегке айналып кетпейміз, 
әрбір  мемлекет  өзінің тәуелсіздігін,  қоғам  езінің  мүддесін  қорғай 
отыра  жұртпен  ықпалдасуды  ерікті  жолмен,  теңдік  жолмен 
ықпапдасады.  Олай  десек,  Н.  Ә.  Назарбаевтың  ядролық 
қаруды  иеленуден  бас  тартуы  адамзат  құндылығы  мен  ұлттық 
қүндылыктың негіздеріне сүйеніп жасаған шешім болып саналады. 
Сонда  ғана  адамзат  әлемдік  соғыстардан,  қақгығыстардан, 
отрашылдықтардан  құтылады.  Сондықтан,  оған  жан-жақты 
жетілмей  тұрып,  дүниеде  тыныштық  болмайды  деген  мәселені
айтып келе жагыр.
Екінші  дүниежүзілік  соғыс,  сосын  соңғы  империализм  мен 
социализм  арасындағы  қырғи  қабақтыктың  сапдарынан  өзара 
ынтымактықга адалдықтың болмауы туралы ойдың дүрыстығына
Ой толқыны (I бөлім)

Бижан Ж. Қ.
көз жеткізіліп отыр. Енді қазіргі ықпалдасуға пейілсіз, қазіргі біреуді 
кешегісіне, бұрынғы күніне итермелеуші кісіні ықпалдасуға қызмет 
ететін кісі деп айта алмаймын.  Сондықган,  кешегі Кеңес Одағына 
қайта оралу халықгық, улттықдамуды қаламайтындар деп білемін. 
Бурынғы одақтың халықтары дербес ел бола алмайды, дүниежүзі 
елдерімен  ықпалдастық  жасай  алмайды  бытырап  кетеді  дейтін 
пікірлер ақылға сыймайтын қубылыс болар еді.
Олар бурынғы кеңестік тоталитарлық жолмен біріге алмайды. 
Ол  мүмкіндіктің  жолы  тәуелсіздік  қудіреті  арқылы  кесілді. 
Екіншіден,  кешегі  Кеңес  Одағына  патшалық  Ресейдің тұсындағы 
үдеріспен де біріге алмайды. Оған енді кіші халық та үлкен халық 
та көнбейді. Ондайға қулқы жоқ. Сондай-ақ,  Ресей де бүкіл жарты 
дүниені асырай аламын дейтін пиғылдан  қутылатын уақыт келеді. 
Өйткені,  ол  Шығыс  Еуропаны  қолынан  келмейтіндігінен  ұстай 
алмады,  айырылып  қалды.  Сондықтан,  осы  бағыттар  Ресейдің 
үлкен  саясатының  арнасы  бола  апмайды.  Бірақ,  Қазақстан 
өзінің шекарасының ұлан байтақ бөлігін  иеленіп  қапды.  Осындай 
байтақ өңірдің ресурстарын ұқыпты пайдалану барысында саяси- 
экономикалық  үдерісте  біз  Ресеймен  бүрынғы  қалыптасқан 
ортақтастық қалыпты жағдаймен санаспай отыра апмаймыз.
Олай  болса,  Қазақстан  өзінің  сыртқы  саясатында  Ресеймен 
бұрынғыша 
үлкен 
ықпалдастықты 
ескереді. 
Сол 
сияқты 
шығысындағы  миллиардтан астам халқы  бар  Қытайдың не  істеп, 
не  қойып  жатқанын  елемей  де  отыра  алмаймыз.  Олар  біздің
елдер  болып  санапады
республикаларға
дәстүрлі
оған  біз  үлкен  мән  береміз.  Оның  сыртында  үлкен  дүние  бар 
екенін білеміз.  Бұл үлкен дүнемен де қарым-қатынас орнатуымыз 
керек.  Сол жол  арқылы да үлкен дүниемен тығыз  қарым-қатынас 
жасаудың  мүмкіндігі  кеңейеді.  Қалған  дүниемен,  үлкен  әлемдік 
интеграцияға  үмтылып  келе  жатқан  жолдағы  ізденістеріміздің
теңірепміздеп  елдерменен
түрмен
Қазіргі  таңда  оның  атын  федерация  деп,  конфедерация
Жаңа
,  дүниежүзінің 
тәуелсіздіктен

Ой толқыны (I бөлім) 
~Ул}>
бас  тартқан  емес.  Франция,  Италия,  Испания,  Германия, 
Ц 
кішкентай  Люксембург,  Шведтер  Еуропалық  бірлестіктен  бас 
тартып  отырған  жоқ.  Өйткені,  сол  үлкеннің,  кішінің  де  мүддесін 
қурмепгей  отырып,  бәрінің де базары  аралас,  бәрінің де  капитал 
арапасып,  ықпалдасып  кетуіне,  бәрінің  шекара  дейтінінің 
шекгелуін азайтып, оның орнына үлттың мүддесіне саяси жолмен 
қорғай  білу  мемлекеттің  егемендігін  саяси  бағыт  арқылы  керек 
жерінде  бірлесіп  қорғана  білуге,  бірге  ықпалдаса  білу үшін  жаңа 
одақ қүруға пейілді болды,  одақ құрылды.
Ал  бүл  одақ  неге  Балтықган  арғы  жерде  қүрылады,  неге 
Еуропадан  бері  келмеуі  керек  немесе  Еуропамен  кәдімгі  қоян- 
қолтық бірге болып жатқан бір қүрылық есепте Азияға неге келмеуі 
керек.  Егер  қасыңда  оған  қарама-қарсы  ықпалдастық  жүріп 
жататын  бола  қалса,~Ёуропа  мәңгі  бақи  қауіпсіз  болатынына  кім
сенеді.
дүниежүзілік
жүйе
қалмай, шығысқа қарай тараса, оныңішінде, әлгі саяси күрестердің 
үлкен  арнасына  айналып  отырған  бүрынғы  Кеңестер  Одағының 
республикаларына  тараса,  онда  дүниежүзінде  бейбітшіліктің 
жағдайы  бүрынғыдан да дүрысырақ болар еді.  Сонда  әртарапты 
қауіп  азаяр еді.  Бүл  идея -  қауіп  азаяр еді деген жолдан  шыққан 
нәрсе. Осығанбайланысты Н.Э. Назарбаевөзініңбайыптамасында 
мұныңтекқана дәлелдемесін келтіріп қоймай, оны қандай жүйелер 
жағдайындажүзеге асыруға болатынын көрсетеді. Мұндай бастама 
ықпалдастыктың не үшін керек екендігін жұрттың бәрі біледі.
Осы  ықпалдастықгы  қалай  қүру  керек  дейтін  жерде  әртүрлі 
саяси  саудапар  жүріп  жатыр,  соны  пайдаланып  біреулер  кешегі 
Кеңес  Одағын  қаппына  келтіруге  пайдапанғысы  келеді.  Екінші 
біреуі бүрын патшалық Ресейді қалпына келтіру үшін ат қүйрығын 
үзісіп кететін басқа бір ықпалдастықган, екінші бір ықпалдастықтан 
аулақтанайын  десе,  бірақ,  онымен  ат  қүйрығын  үзісейін  деп 
отырған  кісі  жоқ. 
Сондықтан,  мүндай  жаңа  ықпалдастықтан 
құтылудың  жолы  дүниежүзі  үсына  бастаған  жаңа  үдеріске  шығу 
болып саналады. Экономикалық, техникалық және инновациялық 
қажегтілік осы заманғы болса неге саясат замануи болмасқа.  Бүл 
идея бүгін бірден жүзеге асып кете қоймайды. Өйткені, Еуроодақгық 
мәдениет 50 жыл бойыталқыланып, біртіндеп қалыптасты. Мүндай
Әлемдегі

Бижан Ж. Қ.
жүйеге келтіруі мүмкін. Ьірақ, оіз мұндаи идеяны жарты 
ы  талқалаудан  зиян  шегеміз.  Оны  бір  жылдан,  екі 
тезірек талқылап, іс жүзінө асыруымыз қажет.
Режиссері Үмітжан Сөдуова
Операторы  Төлеген Ахметов
Алматы.  1994 ж.
мемлекетаралық
әлеуметтікжәне экономикалық итеграцияның пөрмені бұл идеяның
өміршеңдігін
Казахстан
түрде

ЭКОНОМИКАЛЫҚ РЕФОРМАНЫҢ 
АЛҒАШҚЫ БАСПАЛДАҚТАРЫ 
(проблемалық сұхбат)
Кадрде 
жүргізуші. 
Өнеркәсіптің 
құлдырауына 
1996 
жылы  тосқауыл  қойылады.  Шикізат  пен  ауыр  өнеркәсіпке 
реформа жасау аяқталды.  Сондай-ақ,  жеңіл  өнеркәсіп пен ауыл 
шаруашылыгына  және  машина  жасау  өнеркәсібіне  көмек  беру 
жөніндегі 1997 жылдан бастап багдарлама белгіленеді.  Осындай 
реформаларды  жүзеге  асыруда  депутаттардың  қызметімен 
танысу  мақсатында  1995  жылдың  22  қаңтарында  Сенат  пен 
Мәжілістің  отырыстарына  қатысқан  едік.  Отырыстың  күн 
тәртібіндегі мәселөлердің ретін белгілеуде депутаттар алыс- 
жақын  шетелдер  арасында  табысқа  қосарланган  салықты 
салдырмау және сапық телеуден жалтаруға жол бермеу туралы 
конвенцияларды  бекіту  женіндегі  ҚР  Заң  жобаларын  бірінші 
қарауга  келісті.  Осы  мәселе  бойынша  ҚР  Парламент
 
және 
Мәжіліс 
сессияларында қаралган мәселелерге назар аудардық.
ҚР  Мемлекеттік  салық  комитеті  төрагасының  орын-
басары 
Бауыржан 
Жаңабекулы 
Аймақовке 
жолығып, 
салықтың инвестиция тартуга ықпалы туралы сұрадық.
Б.Ж. 
Қаралған  конвенциялардың  ішінде  мемлекеттің  салық 
төлеу жөніндегі Заңдарына қарағанда салықставкаларытөмендеу. 
Сол жағынан  алғанда жақсы жағдайлар жасау  мақсатында  он-он 
бес жылдар ішінде Қазақстанға кіріс беретін инвестициялар керек. 
Соған  осы  конвенциялар  үлкен  көмек  болады.  Бүгінгі  сессия да 
алыс-жақын  шетелдермен  бес  конвенция  бекітілді.  Бүл  тұста 
салыкгың дивиденд  (латынша dividendum -  бөліске түсемін) түрі 
бар екендігін еске салайын. Дививнденд салығы -  акционерлерге 
акциясының  қүны  мен  мелшеріне  сәйкес  акционерлік  қоғам 
пайдасынан  жыл  сайын төленетін  табыс  көзі.  Ал  дивидендтерді 
төлеу тәсілі салық салуды ықшамдау мақсатында тиімді емес деп 
саналады.  Сондай-ақ,  займдік  келісім-шарт  бойынша  пайыздар
төлөу тәсілі инвестициялық қызмет атқаратын шетел компаниясын
қүру  кезінде табысты  белуге  қолайлы.  Роялти -  интеллектуалды 
меншікті  (бағдарламалар,  тауар  белгісі  және  т.б.)  қолданғаны 
үшін  теленегін  сапықгың түрі  (п.п.37  п.1  ст.  264  НК).  Осыларды
65

Бижан Ж. Қ.
3
азайтқан  кезде  инвестиция  мил 
іюікэді
.  w w
қосымша қун салықтары  көбейеді. Осыдан мемлекетке көп пайда
түседі
салық пайызы жоғары
қандай?
Б.Ж. 
1993-1994  ж.  бұл  бағытта  көп  жұмыстар  жасалды. 
Жаңа  салық  кодексі  қабылданды.  Салықтың  бұрынғы  45-46  түрі 
азайтылып,  12-13 салықтүрі қалды. Таяу жәнө алыс шетелдердің 
салық  көлемімен  салыстырғанда  Қазақстанда  салық  көлемі 
көп  емес.  Қазір  елімізде  экономикалық  жағдайлар  қиындау. 
Кәсіпорындардың  әздөрінің  бірі-біріне  берөшөктері  бар.  Соның 
салдарынан  ендіріс  орындары  мемлекетке  қарыздар  болып 
қалады.  Сондыкган,  ендірістер  инвестицияға  ете  мұқтаж.  1997 
жылы осы мәселеге кеп кеңіл белінеді. Кәсіпорындар арасындағы 
есеп  айырысуға  басты  назар  аударамыз.  Салықты  жасырып 
қалу  сияқгы  зиянды  әрекеттерді  тоқтататудың  шараларын 
ойластырамыз. 
Осыған  байланысты  салықтар  белгіленген
мелшерде бюджетке түседі.
***
Ж.Б. 
Оразәлі  Сәбденұлы,  сіз,  Парламенттің  Мәжіліс 
депутаты,  әрі  экономика  ғылымдарының  докторы  рөтіндө 
бүгінгі сессияда қаралган мәселелерге қандай бага берер едіңіз?
О.С. 
Бүгінгі 
сессияда 
Канадамен, 
Нидерландымен 
Өзбекстанмен 
екі 
жақты 
келісім-шарт 
конвенцияларын 
депуттартар  қолдады,  мәжіліс  бекітті.  Бұл  конвенция  екі  елдер 
арасындағы қосалқы салықты болдырмауға және салық телеуден 
жаптармауды 
қамтамасыз 
егу 
мәселелеріне 
байланысты 
жасалғандығы  айтылды.  Депутаттар  бұларды  бекітті.  Тек  қана 
Өзбекстанмен 
аралықтағы 
конвенцияны 
бекітер 
алдында 
Өзбекстан  мемлекетінің  1996  жылдың  27  қаңтар  айынан  бастап
ОңтүстікҚазақстаннан баратынжүккеліктерінжәнежеңіл келіктерді
еткізбей жатқаны сез болды. Оның себебі де белгісіз. Ертең халық 
депутаттары  облысқа  барғанда  сұрайды  ғой.  Біздің  малымызды 
да еткізбей жатыр деп. Кешегі Қырғызстанда бекітілген Қазақстан, 
Әзбекстан  және  Қырғызстан  мемлекеттерінің  Президенттері 
іглп  і^пмғян  мянгіпік  яостык  шаоты  ла  6aD.  Осыларды  Үкіметтің

О Й   ТО ЛҚЫ НЫ   (I  б ө л ім )
иазарына  алуын  сұрадық.  Бірақ,  бұл  конвенцияны  да  бекіттік. 
Осындай  ескертпелерді  депутаттар  ерекшелеп  айтты.  Солай 
болса  да  екі  ел  арасындағы  достық  қарым-қатынас  шарты  еске 
алынып, депутаттар қолдап дауыс берді. Бірақ, бул ескертпелерді 
Өзбекстан  мемлекетінің  билік  органдарына  жеткізудің  қажеттігі 
айтылды. Мәселелер тиянақты қорытындыланды деп санаймын.
ҚР Парламенті -  елдің заңын шығару қызметін жүзеге асыра- 
тын ең жоғарғы өкілдіюі орган.  1995 ж. 30 тамызда бүкілхапықтық 
референдуммен  қабылданған  ҚР  Конституциясына  сәйкес 
Парламент екі рет (1995 ж. және 1999 ж.) сайланды.
Режиссері Үмітжан Сәдуова 
Операторы Төлеген Ахметов
1995 ж.

ПАРЛАМЕНТ: 
СЕНАТ ЖӘНЕ МӘЖІЛІС 
(ақпараттық сұхбат)
Кадрден тыс жұргізуші:  ҚР кос палаталы Парламентінін бір 
жылдық жұмыс мерзімінде  қаралған мәселелерді талқылay және 
бекіту  барысындағы  пікір  алмасудың  нәтижесінде  Парламент 
мүшелерінің  Парламенттік  қызметтерінің  алғашқы  тәжірибелерін 
Павлодар  студиясының  эфирі  арқылы  сайлаушылар  назарына 
ұсыну ойымызға келді. Сол мақсатпен Сенаттың төрағасы Өмірбек 
Байгелді (1995-1999) және  Мәжіліс төрағасы  Марат Тұрдыбекүлы 
Оспановтан  (1995-1999)  сұхбат  беруін  өтінген  едік.  Олар  біздің
үсынысымызды  қабыл апды.
Өмірбек  Байгелдіұлы,  ҚР-ның  заң  шығару  қызметін  жүзеге
асыратын  Республиканың ең жоғары  өкілді  органы  — Парламент
Сенатының  бір  жылдық  қызметі  кезіндегі  өркениетті  елдердегі
Сенаттық  қызметтің  деңгейіне  жетуге  баспалдақ  болатын
мәселелерге тоқгалсаңыз.
Ө.Б.  Мен  заң  шығарушы  органның  өкілі  қос  палаталы
болуын  дұрыс  деп  ойлап  жүруші  едім.  Тәуелсіздік  алған  қазақ 
елінің  тыныштығына  қызмет  істеу  үшін,  қабылданатын  Заңдар 
бірнеше  рет тапқаланудан  өткені  дүрыстыққа  жеткізеді-  Халыққа 
қүрғақ  сөзден  әділетті  дайындапып,  береке  беретін  Заң  керек. 
Осы  кезқараста  сараптағанда  қос  палаталық  Парламент  өзін- 
езі  ақтады  деп  есептеймін.  Бір  жылдық  жүмысымызға  тапдау 
жасағанда қызметіміз негізінен ешбір айғақсыз, шатақсыз қоғамдық 
экономикалық,  әлеуметтік және  саяси  дамуын  қамтамасыз  етуге 
лайықты,  біліктілік  деңгейіндегі  пікір  таластардың  нәтижесінде 
әлеуетті, әділетті Заңдар жарық көрді. Осы нәтижені ҚР Президенті
Н. Ә. Назарбаев жақсы бағапады.
Жоғары  палата  Сенат  деп  аталды.  Бүл  атау  көп  елдің 
тәжірибесінде  бар.  Сенаторлар  Сенаттың  өзіндік  жүйесіне 
бейімделіп, теселді.  Бір жыл ішінде Сенат жүмыс істейтін елдерге 
барып,  Парламенттерінің  жүмыс  тәжірибелерімен  танысып 
үйрендік,  олардың  Сенаторпарын  бізге  шақырып,  тәжірибе 
аламастық.  Барлық  мүмкіншілікті  пайдаланып,  машықтанып 
келеміз. Әрине, АҚШ, Франция, Англия сияқты еркениетті елдердің

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: