Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015
жүктеу/скачать 30,18 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- (^лС* ______________ Бижан Ж. Қ.______________ 4 $
- Бижан Ж. Қ. j ҮРПАҒЫНА ҮЛАСҚАН ДАРХАН ПЕЙІЛ
- О й т о л қ ы н ы ( е с т е л ік т е р )
Р ҚАНАТТЫ ҚАНАТБЕК А Канатбек Кайырбайүлының шырайлы жүзінен ішкі дүниесіндегі үдайы қозғалыстың сүйкімді әсері айнапасына: «Әрі кетпе, бері кел!», - деп шақырып түратындай еді. Қазақгың «әй!...», - деп айтатын қаратпа сөзін Қанатбектей әсерлі айтқан адамды мен әзірше кездестіре қойған жоқпын. Біреулердің «әйі...» кәдімгідей зілсіз айтпағанның өзінде естіген қүлаққа түрпідей тиіп, адамды кірпідей жиырылтып, өңін теріс қаратады. Канатбектің «Әйінде...» жүрекке жылы тиетін, қан тамырыңды иітетін, ешқандай сазгер жазбаған, нотасын тек қана өзі санасына сапып қойған сырлы саз бар. Неге әй, деп тұр?! - деп ойлауға мүрша берместен оның сырнай саз «Әйі...» өзіңді баурап алады. Еріксіз оған ықыласыңцы ұсынасың. Әңгімеңжарасады! Қозғапысдегенде алдымен көзіңмен көріп жүрген сыртқы сапырылыс ойыңа келеді ғой. Қанатбекгің «ӘйИ...» жан-жағыңа секунд сайын қарасаңца ішкі қозғалысыңның әсері болмаса сырттағыны да тани алмайсың дегенді ұғындырады. Ақыл - өмірге қулшыныстың шексіздігі және тәтті, тартымды жан дүниеңнің екпіні деген ұлағатты танымды жүртты бәрі біледі. Бірақ, осы айтылған күйінде іс-әрекет жасау - екінің біріне бүйырмаған ақиқат. Қанатбектің тегінен біткен ақылдылығы сөйлеген сезінде, істеген ісінде бірқалыпты, әсерлі керінеді. Сезі мен ісін бір-бірінен алшақгатпай қабыстырып түратын адам Қанатбектей болар деген сөзді тапайлар айтып жүр. Ол кісіге әзіл айтып отырып, енеге көрсете апады. Қазақы әзілдің мұндай әдісін Қанатбектен басқа адам қолдана алмайды. Бұл - сезімге үзбей бақылай апудың жемісі. Сезім кеңіл-күйге қуанышпен де жиіркенішпен де түрткі болатынын ескерсек сенгеніңнің бәрі жақсылыққа жеткізе бермейтіні байқапады. Кәкең жақсылық пен жиіркеніштің шекарасы кернекі белгіленіп қойылғандай адамгершілікке нұқсан келетін артық қадам жасамайды. Әлем халықтарының бәрі адамгершілік өлшемін аңдайтын алтын орта осы шығар деп ойлаймын. Дұрысы осы! Бір өкініштісі Кәкеңмен осы тақырып бойынша сырласа алмағаным. Кейбіреулер әзіл айтамын деп адамды мұқатып, жіберген қателігін қайтапап, адамды ұзақ уақыт сары уайымға орап қояды ғой, ал оныңәзілін арнаған адамның бойындағы жақсы әдеггері данапардың парасат әлемімен салыстыратын әдепті (^лС* ______________ Бижан Ж. Қ.______________ 4 $ Ой толқыны (естеліктер) марапаттау, ә з іл і реніштің іргесін сөгіп, қиялдан қиял тудырып, адамды елжіретіп те, ісінің дурыстығына күмәндандырып та қоятын күйге түсіреді. Әзіп тақырыбының идеясын түсінгендер қызыға тыңдаушыға айнапады, менің білгенімнен білмегенім көп екен-ау деген ойға кенеледі. Қанатбектің мұндай пайымы маған Блез Паскапдың: «Ақыл адамға пайымдайтын ештеңе қалмағанын сезген сәтте, өзінің танымынан басқаны білмейтіні әлі кеп екен деген ойға тоқталғанда келеді», - деген сөзін ойыма түсіреді. Канатбекгің өзгелерден тағы бір ерекшелігі - қарапайым тіршілікте үлкенмен де, кішімен де сөйлескенде дауыс әуенінің біркелкілігі және іркілгсіей үйлесімді ой таба білуі. Баланың ойынан шығатындай іс-әрекет жасап, әркім өз кәсібін дәріптеп, соған баулу ежелден келе жатқан қайтарымы бар дәстүр ғой. Мен де бүрынғылар дәстүрінде жастарды журнал истік дағдыға кезінде
таңдаған сауалдар өзін де қуантатындығын бірден сездіретін байсалды адам іздегенде мүдіріссіз Канатбекті таңцадым. Осы ойымды оған телефон арқылы жеткізіп едім, ол қолма-қол келісті. Хабардың айдарын «Сүрайын деп едім», - деп алдық дедім. - Эй, не сурайсыңдар, - деді ол әдеттегі сазды үнімен. - Сіздің бала күніңізде динетанымдық кезқарастарыңызға алғаш эсер еткен қүбылысты, - деймін, бір тың ой тапқандай жадырап. Бәрекелді-ай! - деген сүйкімді дауысқа риза болдым. Өзінің бүрынғы жүрекке жылы Әйіне... жалғасқан «Бәрекелді-ай!» нәзік сазға үласты. Жолымыз болады дел қоямын жанымдағы хабар жүргізуге қүлшынып жүрген 14 жасар Болат Сейітовке. Ол үндемеді. Канатбек атаң сияқты ақжарқын, тапқыр сөйлеуге жет дедім оған. Болат үнсіз жымиды. Үндемей түрсың ғой Болат деп едім, ол жарасымды балалық аңғалдығын көрсетіп: «Жарайды!», — деп мені жадырата түсті. Хабардың айдарын «Бәрекелді» деп өзгертуіміз керек — дедім мен зерек, әрі сергек Болатқа қарап. Ол өзіне тән мінезді үндемеуімен келісімін білдірді. Сүхбат «Бәрекелді!» болып бағдарламаға енгенде керермен елеңетуі мүмкін дел қоямын, жерденжегі қоянталқандай. Павлодар облыстық теледидарында балаларға арналған «Бәрекелді»
Бижан Ж. К 1 кезекті хабарының алғашқы саны осылай эфирден жарық көрді. Келісілген уақытта, белгіленген жерге дер кезінде келдік. Тез келдіңдер ғой, сенің тиянақтылығың бұрынғыдан да тиянақгалды ғой, Болаттың алдында әсерленгің келген екен ғой, — дел әдеттегі жарасымды өзілін айтты. Болат бауырымның не сурайтынын болжадым, бала кезімізде бәріміз жазда жауын неге жауады, булт неге козғалады, қар қайдан келді? - деп әке- шешемізден қайта-қайта сұрай беретінбіз. Болаттың сауалы да табиғат туралы болар, - деп көзінің қиығымен Болатқа қарады. Кәке! Сіздің болжампаздығыңызға ешкім күмән келтіре алмайды, - дел мен де оған ризалығымды білдірдім. Канатбек Қайырбайұлы сухбат берген соң: «Болат қапқам, өмірлік бағытың дурыс. Бүгінгі білгенің ертеңгі жақсылыққа бастау, бірақ, қазіргі білгеніңді ертеңгімен сапыстырмасаң сапасын айыра алмайсың, жоққа шығаруды жоққа шығару деген дүниетаным Заңын бүрынғылар айтқан, сол тегін айтылмаған болар, салыстыру арқылы керек пен керексізді табасың. Мен нені біле аламын, тағы да не істеуім керек, сенім не береді, адам деген атты қалай байытамын?», - деген сауалдар кекірегіңце жүрсін дел, ойланып қа л д ы. ...Оның жүзінен бұрын-соңды көрмеген толғаныс байқалды. Жастық шағы, ата-ана, үлағатты үлкендер айтқан ойлар сезімін қозғаған болар деп оның сәтті шағына бөгет болмай, келденең сауалдар қоймай, сәл үнсіздікген соң ризалығымды білдіріп, жөнімізге кеттік. Канатбек айтқан дүниетанымдық ойлардан арыла алмай қасымдағы Болатқа Канатбек атаңның айтқандарын үмытып қалған жоқсың ба? - деп сүрадым. - Өсіп келе жатқан бала өсемін дел жүрсе ұмытыла қоятын сөз емес, - деді бағанағы үндемей жүрген Болат. - Па, шіркін! Үлкен адамның сөзін айтып, мені ұялттың ғой, - дедім ұялған тек түрмайдыға басып. Таңертең тұрғанда мектепке барамын, сабақ тыңдаймын, үстаздар мен үлкендердің айтқандарын ұмытпау үшін оны қалай пысықтаймын дейтін ойларда жүрген бала мүндай сөздерді үмытпайды, дағдысына айнапады екен, - деп күнделікті әдетіне шолу жасады. 448 f > Өзін-өзі тануда, жалпы қабылдауда, қоршаған ортаны тануда 1 нақтылы үғымғы жетелейтін тәлімнен хабары бары екендігіне риза болып, жарайсың! - деп мен де оны шабыттандырып қойдым. Қазақ «Тамшыдан теңіз болады», - деп тегін айтпаған ғой. Қанатбек атаң айтқандай пайымды азамат бол деп ойымды жалғастырдым. Қазіргі кезде қанатты Канатбек пен жас ерімнің сол ете сәтті кездесулері ойыма ауық-ауық келіп тұрады. Канатбек Болатқа ез емірінің айқын іздерін айтқан шақта біраз үндемей ойланып түрғаны сол кезде аурудың алқымынан ала бастаған кезі болар-ау мүмкін деп еске аламын. Канатбек Қайырбайұлы қауымға берерін қайда жүрсе де іркілмей ұсынатын мейірімділігімен, пайымдылығымен, замандастарының арасында биік керінетін нар түлғалар қатарында жүрді. Канатбектің: «Математиканы толық игеру негізінде білгендеріңнен шапағатты ой қорыту арқылы ақылға және нағыз шындықты кере білуге жеткенде ғана мен сендерге риза боламын», - дейтін сезін шәкірттерінің айтып жүргенін жиі естиміз. Оның емірге қүштарлығынан, айтқан сездерінен, істеген істерінен сананың бастапқы сыйы әділеттілік деген үғымға қызмет еткенін көретінбіз. Ол адамның еркіндігіне ерекше ден қоятын еді. Кәкең адам айнапасымен, ортасымен керікті деген үстаным иесі болатын. Канатбектің осындай рухани байлығы, кеңіл жомарттығы замандастарына өмірлік демеу, рухани сүйеніш болып, отбасын, балалары мен немерелерін, шәкірттерін қазір де қанаттандырып жүр. Біз сондықтан, Кәкеңді Қанатты Канатбек деп сүйсіне еске аламыз.
Өйткені, Канатбектің бойында Конфуций: айтқандай ізгілікке, рақымшылдыққа бастайтын: байсапдылық, кеңіл жомарттығы, адапдық, жігерлілік, мейірімділік сияқты адамгершілікті танытатын бес қасиет бар еді. Канатбек емірінде ғылымын таппай баптанбаған, шеберлігін шыңдамай шаттанбаған, Абай есиетіне берік азамат еді. Өнегесі еміршең азамат, қанатты Канатбекті еске алғанда оның осындай емір ернектері оймызға оралады. 449
Бижан Ж. Қ. j ҮРПАҒЫНА ҮЛАСҚАН ДАРХАН ПЕЙІЛ Адам бойындағы парасаттың айналасына ақыл-кеңес қандай екен? - депен жұмбақ көкжиегі болып көрінетін шағы жүмбақтың сұлбасын ғана бірөу ілгері, біреу кейін аңғарып, нақтылыққа жетуді үдайы іздеуден заттың, құбылыстың, тұтас дүниенің бүгінгі көрінгөні ертең әзіне басқаша бөйнөленуін танумен пайымдапа ма екен?... Әйтеуір, білгір, алғыр, зерек деген адамдардың ездері бүгінгі ойдан туған түйін сөзін ертеңінде қайта жүйелеп, тізбектейді. Бүлай ой қорыту кезінде адам өзінің әрекеттеріндегі асығыстықгы өзгешелеп, соңғы пайымына қарап бағамдаудың амапдарын аңдайды. Алайда, бүгінгі қажеттілікке жарамдыны ертең тауып аламын деген ойды қайталай берсең, ол жосықсыз дағдыға айналып, сенің танымдық ісіңце осалдыққа соқтырады. Бүгінгіні ертең бағамдаймын ғой дейтін алдамшы сенімнің шырамуында қапасың. Зымыран уақытқа ілесе апмайсың. Сонда нақгылыкгы қалай айқындауға болады?—деген сауал үнемі алдыңнан шығады. Бірақ, дананың да шаланың да ой серігі бар екендігі емір ақиқаты. Айырмашыпығы дана дүние қүбылысын барынша мұқият аңғарады, деп түйін жасайды. Шала ойлаушы дананың сезін жете зерделеуге бірде шамасы келіп, енді бірде шарасыз қалып даналық дәмін татқанға дейін бірталай кедергілерге душар болады. Мүның себебін іздеу кезінде шым-шытырық қүбылыстардың арасында адасып та қалады. Сонымен қамшының сабындай қысқа емірінің қалай етіп кеткенін білмейді. Демек, ізденіске әркім-ақжүгінеді. Дуалы ауыздан шыққан ұшқыр ойларды қалай есте сақтауға болады? - деген сауапға жауап іздеу - әр адамның азаматтық парызы. «Байдың баласы шауып-шауып есін жиядының» кебін кимей, жүре-жүре қазақтың: «Тең қүрбыңнан кем қалма!», - дейтін тәрбие сезінің астарын айқара білудің нәтижесі зор [119, 3-5]. Өміртануды түсінуде кешігіп қалмай, арғы тектен қүйылған данапықтың қүдіретін қолма-қол аңғарудың пайдасы үшан теңіз. Таным езгерісіне дүрыс ұғым жасау барысында адам аласапыран ойларға
кезігеді. Әулиелердің, даналардың керіпкелдігін сезу жан дүниеңді сезімге туғызатын О й т о л қ ы н ы ( е с т е л ік т е р ) езімнің нақтылығы дүниені бағамдай білу деңгейіңнің жан- п алады. Ішкі дүниеңді әрлендіретін данапар біздің өңірде де болды, болашақга да болады. Мәселен, Исабек ишан әулеттерінен дарыған пайымдауға түрткі күштерді жан-тәнімен сезетін дарынды түлғалар болған. Біздің өңірдің ірі тұлғапары да, қапың қауымы да олардың әулиелік қасиеттерінің адамзат қүндылықтарымен пара-пар болғандығының куәсі болып келеді. Дарындылықтың мәңгілікке бастау болатыны да осындай рухани байлықтың нәтижесі болар. Исабек ишанның да, Жандарбек қожаның да түла бойларында әл-Фараби айтқандай сезімтал күш пен ойлаушы күштің арасындағы қиялдағыш күштің дәнекерлігі басым болғандығы аңғарылады. Олар сезіну күшінің әсерімен көрген, байқаған құбылыстарының бәрін нақтылап отырған. Соның нәтижесінде ойлаушы күш талпыну күшін толастатпауға ықпал жасау негізінде сезіну қабілетін жетілдіруге мүмкіндік алған деп түсінеміз. Ойлау қабілетін жетілдіретін осындай әрекетшіл күштердің нәтижесінде есте сақтау қабілеті жетілуімен бірге, толассыз ой қорыту үдерісі жүреді. Осылардың негізінде дүние өзгерістерін сезіну түрлері берік сақталып, қабылданған қүбылыстар үйлестіріліп, оларды түсіндіру-модельдендіру бастапады. Қабылданған дүниелер әл-Фараби нүсқағандай екі түрлі жолмен: не оны сол қалпында аңғарылады дамыту теориясы болып саналады. Блез Паскальдің: «Ақыл — ойлаудың барлық әрекеттері түсініктен асып түсетін шексіз заттар мен қубылыстар бар екендігін түйіндеуге мүмкіндік бергенде даналық көрініс береді», — деген ой түйіні осы теорияның дүрыстығын дәлелдейді. Сонымен қатар, ежелгі гректердің пайымдауында ақыл-парасат — ол интуициялық байқағыштықтан; деректерді байланыстыруда қатып қалған қалыпта шекгелмеуден; шыгырман өзгерістерден өзіндік ой-түйін жасай білуден; қоршаған ортаны танудан; одан өзінің кім екендігін, парасат дәрежесінің деңгейін аңдаудан туындайтын қасиет деген түжырым бар [121, 9-11]. Біз білетін Жандарбек қожада дарындылықтың осыңцай даму кезеңдері болды. Жәкеңнің кездескен адамының дүниетанымдық кезқарасын бірден аңғаратын қабілеті бар еді- Атаның ой үтқырлығына, ішкі дүниесінен шығатын сез түйінінің дәлдігіне,
Іг r өткі
Бижан Ж. Қ. өткірлігіне зер салғанда қасында отырған тыңцаушысы оның ойын түсінуге ынта-ықыласы артып, қажетсіну мотивациялық компонент! қүрылады
Ал Жандарбек атаның көп мағыналы сөзінің мазмұнын айшықтап, өмірден бағамдай алмай жүргенін тыңдаушысының аңдауға, үйренуге үмтылу барысындағы ой дербестігі арқылы танымдық жүйесін қүрайтын мазмүндық компонент қалыптасады. Осыдан кейін Жандарбек атаныңқасындағы адамныңөз істеріндегі ағаттық пен аңғапдықтың салдарын бағамдауы нәтижесінде бағалау, нәтижелеу компоненті топтасады. Сезіну мен танымды түрақтандырудың осындай үш компененті Жандарбек атамен кездескен адамның бойындағы ізгілік сезімін кемелдендіреді. Жаппы адамның қажетсінуі қоғамдық қарым-қатынастардың езгерістері (тарихи, әлеумегтік, мәдени) негізінде түрліше болып отырады. Осыған сәйкес шынайы шындықты да статистикалық тұрғыда анықтауға тура келеді. Бұрынғы Коммунистік партияның Кеңестік халық идеясын орнықтыру барысында шынайы шындық түсінігініңмәні бірде айқын болып, енді бірде көмескіленді. Мәселен, «Дін - апиын», - деген атеистік бағыт осылай болды. Соның салдарынан діннің дүниетанымдықсипаты түсіндірілмей, адамдар әділеттілікті, шапағатты, даналықты кеңестік дәуір ыңғайында қабылдады. Әділеттілік пен даналыққа қатысты үғымдар үстемдік қүрып түрған қоғамдық қатынасты қүрушылардың ой-түйіндері шеңберінде айтылды. Жандарбек ата өз интуициясымен осының бәрін сезетін. Ол езінің қасындағы ықыласты адамның түйсіну компоненттерін түзілген қалпында сезуге пәрмен беріп, оған оң ықпал жасай алатын. Жандарбек қожа айтты дейтін эр адам өміріне серік, өсу жолдарына нүсқау болған аталы сөздердің үмытылмай жүргені - парасаттылықтың айқын көрінісі. Қазақстан тәуелсіздігінің алғашқы жылдарында облыстық теледидардан елдік, теңцік, ынтымақтық тақырыптары бойынша «Көзқарас» айдарында менің жасаған саяси-экономикалық шолуларымды Жандарбек ата үзбей тыңцап жүретіндігіне көзім жетті. Бірде туған ауылым Шұғаға бара жатып, алдымен Жандарбек атаға сәлем беруге барғанымда, ол қуана қарсы алып, амандықтан соң: «Жүмасейт, сен жөн сейлейсің», - дегенде, мен оған таңырқай көз тоқтатып, қараған едім. Сонда
te C * Ой толқыны (естеліктер) атамыз: «Сенің эфирге дайындаған хабарларыңның бәрін көз жазбай көріп отырамын, ел мен жердің тәуелсіздігінө не жетсін, айтқаның орынды», - деген еді. Мұны үлағатты ұғым деп түсіндім. Ой тереңінен, мелдір сезімнен туған үлағат шығар деп ұдайы жадымда сақтап жүрмін. Атаның менің жүмысыма берген бағасы деңгейінен темендемеуге белді бекем буып келемін. Осыдан екі жыл бұрын, 2009 жылы жаз айында Жандарбек қожа тірі
кезіндегідей: жайдары, кісіге қарағанда әдемі жымиысымен адамды баурап алатын кейіпінде түсіме кірді. Менен апыс та жақын да емес, еңі, жүзі айқын керінетін қашықтықта турып,
менің бойымдағы әулиелік таяуда немерелерімнің біріне қонады, - деді. Мен мұны Жакеңді білетін қалың бүқараға берген аяны болар деп қабылдадым. Бірақ, осылай болды деп ешкімге тіс жарып айтпадым. Мүның себебі, осы күні екінің бірі түсінде аян апғыш болғандар кебейіп кетті деп жүрер деген қаңқу сезден сақтану болды. Мен Павлодар қапасындағы Дарынды балаларға арнапған №10 лицей-мектепке немерем Шырайды апарып жүргенде осы мекгепке Гүләйім атты қызын әкеліп жүретін Сағидолла Жандарбекүлын жиі керемін. Осы түсті кергеннен бері үш аптадай уақыт еткенімен, оған ештеңе айтпадым. Бірақ, оны керген сайын айтайыншы дейтін ой мені үнемі оған бүрылып қарауға мәжбүр етіп жүрді. Сонымен ойым әбден пісіп жетіпді ғой деймін, бір күні амандық-саулық сұрасқан соң аянды баяндадым. Сағидолланың адамды тыңдап, зейін қою дағдысы Жандарбек қожаның бейнесін кез алдыма алып келді. Сел үнсіздіктен соң, сабырлы қалпында (жүзінен шынайылық белігісі андыздап тұрды): «Сіздің ойлаған ойларыңыз, алдыңызға қойған мақсаттарыңыз орындапады», - деді. Түсімнің бірден осылай жорылуына іштей таңдансам да сабырлы қалыпта рахметімді айттым. Әрине, түс жорудың маған арналғанына іштей ризалығым шексіз болды. Алайда, бұл жоруды да екі-үш күн еткеннен кейін зайыбым Айтжамапға айттым. Ол қуанып, Сағидоллаға ризалығын сырттай білдірді. Менің қуанғанымның езіндік себебі бар. «Білім мазмұнына халықтық педагогика қүндылықтарын енгізудің педагогикалық шарттары (050504 — Бакалавриат — журналистика жоғары білім мамандығы бойынша білім беру) тақырыбы бойынша диссертация жазып бітірген кезімде керген түсім еңімде қуанышқа үласар деген шырағы болар. Құдайға шүкір шығармашылықга ілгөрілеу і тізбегі бар. Оған мен үнемі тәубе деп қоямын іштей. Кейде қуанышымды достарыма да білдіріп жүремін. Дегенмен Сағидолланың маған арнаған тіпегі бірқатар уақыт мені қатты ойландырды. Жорылған түстің арғы бағытын зерделеу, оны түсіну және түсіндірудің бірнөше баламапары ой елегінен өткізілді. Көп ойдың бір түйіні — Сағидолланың бойында Исабек ишанның, Жандарбек қожаның түла бойларыңдағы ата- тектерінен дарыған қадір-қасиеттерінің киелігін сезіну, бағапау және пайымдау сияқгы қүціреттіліктерді жүйелеу қабілеті бар болар деп топшыпадым. Бүл — оның санасындағы Исабөк ишан, Жандарбек қожа сияқгы даралар өздері емір сүрген ортаның кемелді болуы үшін жақсылықты баршаға бірдей арнаған екен деген үғымның — айқын керінісі. Біртуар дарындардың қарапайымдылығында оп-оңай керіне қоймайтын, зерделесең де дүниетанымдық деңгеймен ғана сезілегін ақыл-парасаттың белгілері болатындығына кез жеткіздім. Мүны
деп бағаладым. Сағидолланың ой-түйінен оның тұлғалық дүниетанымдық езегі - дүниетанымдық кезқарас пен сенімінің беріктігі байқапды. Бүл - философиялық та, педагогикапықта қағида. Осы екеуі адамныңтеориялықойлауының, аса жоғары интеллектуальді сезімнің тууына, саналы мақсат қойылған ерік күшіне байланысты дамиды. Кезқарас - ол адамның нағыз шын идеяларды, теорияпық түжырымдар мен түспапдарды сапа түрінде қабылдауы. Сол кезқарас негізінде адам табиғат және қоғам қүбылыстарын түсініп, тәртіп, қарым-қатынас бағытында қызмет етегіндігін тарихшылар, әлеуметтанушылар тарихнама негізінде дәлелдеп келеді. Бүл - үздіксіз үдеріс. Сенім - кезқарастардың анағүрлым толысқан жоғары сапасы. Сенім білім ретінде объективті шындықтың субъективті керінісі, адамдардың дербес үжымдасып, ақыл қосып меңгеруінің нәтижесі болып саналатындығы философиялықта, педагогикалықта қағида және емір тәжірибесінің нөтижесі [122, 46-48]. Біздің кепшілігіміз кішкентей адамдарымыз, біздің ойларымыз да үсақ деп ойлау дүрыс емес деген ойға тоқталдым. Өмірдің түрақгылық, дұрыстық негіздерін асықпай пайымдаудың пайдасы зор. Өмірде кене мен озған дәуірді салыстара отырып, ескеретін мәселелерді іріктеп, тиянақтап отырудың жені белек болар. 1
жүктеу/скачать 30,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|