Білім беру бағдарламасы: 6В05203 Рекреациялық география және туризм Қабылдаған: Сагынбаева А. Б. Астана, 2022 ж. Астана
жүктеу/скачать 0,79 Mb. Pdf көрінісі
|
| Атлант мұхиты. Көлемі жөнінде екінші орында. Ауданы – 93 млн км². Солтүстік және
Оңтүстік Американың шығысынан бастап Еуразия мен Африканың батысына және Антарктидаға дейін барады. Оның солтүстіктен оңтүстікке дейінгі ұзындығы Тынық мұхиттың ұзындығымен бірдей, бірақ ені едәуір тар. Атлант мұхитын ежелгі гректер Африканың солтүстік-батысындағы Атлас (Атлант) тауына байланысты атаған. Ол шығысында Еуропа мен Африканың, батысында Солтүстік және Оңтүстік Американың, оңтүстігінде Антарктиданың аралығында орналасқан. Мұхит солтүстіктен оңтүстікке қарай 15 мың км шамасында екі жарты шарға созыла орналасқан. Ені басқа бөліктеріне қарағанда экватор маңында 2830 км-ге дейін тарылады. Орташа тереңдігі – 3597 м. Мұхиттың түбі Орта Атлант суасты жотасымен бөлінген. Терең шұңғымалар арал доғаларын айнала орналасқан (ең терең жері Пуэрто-Рико шұңғымасы – 8742 м) олар бір-бірінен су астындағы үстірттермен, қыраттармен, жоталармен бөлінген. 3-фото
Үнді мұхиты. Көлемі жағынан Тынық және Атлант мұхитынан кіші. Ауданы (75 млн км²) Оңтүстік жарты шардың едәуір бөлігін алып жатыр. Орташа тереңдігі – 3711 м, ең терең жері 7729 м (Зонд шұңғымасы). Үнді мұхиты төрт материкті жалғастырады. География ғалымы Үнді мұхиты жөнінде мәліметтерді Васко да Гаманың жүзген уақытынан (1497 – 1499 ж.ж) бері жинай бастаған. XVIII ғасырдың соңында ағылшынның теңізде жүзушісі Джеймс Кук бұл мұхиттың тереңдігін алғаш рет өлшеген. Ең алдымен дүниежүзілік мұхиттың қалыптасуы қарастырылуы керек. Жер планетасындағы судың көп бөлігі вулкандық белсенділік пен айналмалы күштің арқасында жер қыртысының ішкі бөлігінен пайда болғандығы анықталды. Планетаның пайда болуының басында тек су буы болғандықтан, бұл негізінен планетаның температурасының жоғары болуына байланысты, ол судың сұйық болуына жол бермейді. Уақыт өте келе Жер атмосферасына күн сайын біз білетін мұхиттарды қалыптастыру үшін қол жеткізілді. Сонымен қатар, жауын-шашын пайда болды және бұл ойпаттар мен бассейндерге жинала бастаған сұйық судың көп мөлшерін әкелді. Таулы жерді қорғаған өзендер де дами бастады. Плата тектоникасының қозғалуымен материктер бөлініп, қозғала бастады, әр түрлі құрлық пен теңіз шекаралары пайда болды. Осылайша олардан бастап Үнді мұхиты қалыптасты материктердің барлық шеттері мен Африка, Океания және Азия ағымдарын бөлді. 4-фото |