Келесі қышқылдарды қышқылдығының артуы бойынша орналастырыңыз және салыстырыңыз. Үшхлорсірке, сірке, құмырсқа, монохлорсірке қышқылдары. Жауабын түсіндіріңіз.
Келесі реакцияларды аяқтап жазыңыз және түзілген өнімдерді атаңыздар
CH3C(O)CH3
Н2С=О + Н2О
CH3СН2CH=О + 2СН3ОН
Н2С=О + CH3CH=О
Н2С=О + [Ag(NH3)2]OH
CH3SH + CH3COOH
CH3COOH + NH3
CH3COOH + CH3COOH
НООС СН2 СООН
Келесі схема бойынша реакцияларды жазыңыз:
Өнімдерді атаңыз.
Видеодәрістерлі қарап шығу (https://www.youtube.com/watch?v=yHB4NHB8jfU ) және сабаққа дайындалуға арналған сұрақтарға жауап беру
ОСӨЖ-ді бақылау:кеңес беру кезеңінде кері байланыс түрінде
СӨЖ үшін тапсырмалар: Ацилдеу, гидролиз және конденсация реакцияларына анықтама беріңіз (жауап үш тілде (қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде) беріледі). Осы реакциялардың биологиялық рөлін түсіндіріңіз. Мысалдар келтіріңіз.
СӨЖ-ді бақылау: сұрақтар тақырып бойынша білімді ағымдағы бағалау, аралық бақылау тапсырмаларына енгізілген.
№11 сабақ
Аминқышқылдары. α-аминқышқылдарының биологиялық маңызды қасиеттері. Пептидтер. Нәруыз молекулаларының құрылымы және қасиеттері. Биополимер ерітінділері.
Сабақтың қорытындысы бойынша студент қабілетті болады:
- аминқышқылдарының химиялық қасиеттерін гетерофункционалды қосылыстар ретінде талдай білуге;
-ақуыз молекуласын, аминқышқылдарын ажыру және талдау үшін сапалық реакцияларды қолдана білуге;
- биополимер ерітінділерінің қасиеттерін сипаттай білуге;
- ақуыз ерітінділерінің тұрақтылығының бұзылуымен жүретін үрдістерді сипаттай білуге;
- ақуыздың изоэлектрлік нүктесін және ақуыз қоспаларын бөлу үшін электрофорез әдісінің шарттарын қолдана білуге.
Әдебиеттер, соның ішінде электрондық ресурстар Негізгі: 1. Мырзакожа Д.А. Химия бойынша нұсқаулық. Оқулық.-Алматы, «Medet group», 2021.–467-498 б.
2. Тюкавкина Н.А. Биоорганикалық химия [Мәтін]: Оқулық / Н.А. Тюкавкина, Ю.И. Бауков, С.Э. Зурабян; Қазақ тіліне аударған және жауапты ред.проф. Т.С.Сейтембетов.- Москва: ГЭОТАР-МЕДИА, 2014.- 231-253, 345-353 б.
Қосымша әдебиеттер: 3. Тюкавкина, Н.А. Биоорганическая химия [Текст]: Учебник / Н.А. Тюкавкина, Ю.И. Бауков, С.Э. Зурабян.- Москва: ГЭОТАР-Медиа, 2020.- С. 226-250, 342-351.
Электрондық ресурстар: 1. Химия кафедрасының дәрістері https://www.youtube.com/channel/UCLWHAMhQU25OnnIjbSy3Baw?view_as=subscriber
Сабаққа дайындалу үшін сұрақтар: Оптикалық изомерия. Асимметриялық көміртегі атомы. Оптикалық активтілік. Бір немесе бірнеше хиральды орталықтары бар стереоизомерлер. D және L қатары. Табиғи L-қатары аминқышқылдары.
α-аминқышқылдарының жіктелуі: 1) полярлы (ионогенді және ионогенді емес) және полярсыз; 2) қышқылдық, негіздік және бейтарап; 3) алмастырылатын және алмастырылмайтын.
Тірі ағзадағы 20 α-аминқышқылдарының құрылысы мен номенклатурасы.
Аминқышқылдарының гетерофукционалды қосылыстар ретіндегі химиялық қасиеттері.
-СООНтобы бойынша реакциялар; -SH тобы бойынша реакциялар; -NH2 тобы бойынша реакциялар; -ОН тобы бойынша реакциялар. Пептидтердің түзілуі. Номенклатурасы. Пептид тобының электрондық және кеңістіктік құрылысы. Пептидтердің қышқылдық және сілтілік гидролизі. Глутатион γ-Глу-Цис-Гли трипептиді. Маңызы.
Аминқышқылдарының радикалдарының кеңістікте бүйірімен жақындасуы нәтижесінде түзілетін байланыс түрлері: гидрофобты, иондық, сутектік, дисульфидтік.
Тірі ағзаның биополимерлері. Ақуыздардың адам өміріндегі маңызы. Қанның онкотикалық қысымы және оның биологиялық маңызы. Полиамфолиттер- ақуыздар. Ақуыздың изоэлектрлік нүктесі және оны анықтау тәсілдері. рН–тың қандай мәнінде ақуыз қабысқан қышқыл және қабысқан негіз секілді болады? Электрофорез пептидтер мен ақуыздарды бөлу әдісі ретінде. Ақуыз молекуласының зарядын қалай анықтауға болады?
Ақуыздар денатурациясы. Денатурациямен қоса жүретін процестер;денатурацияға әсер ететін физикалық және химиялық факторлар; Физиология және медицина тәжірибесіндегі денатурация процесінің маңызы.