Білім беру бағдарламасы: Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі

«Есеп» терминін остенсивті (кӛрсету арқылы) түрде енгізу және математикалық жатгығудың ерекше 

түрі ретіндегі есеп жӛнінде түсінік калыптастыру;  

есептің мәнді белгілерін шығармашылықты қоса түрлі тапсырмаларда түрлендіре беру;  

есепті  шығарудың  жалпы  тәсілдеріне  жаттықтыру,  ол  бірнеше  іс-әрекет  түрлерін  қамтиды,  атап 

айтсақ:  есептің  мәтінін  оқу,  есептің  шешуін  іздестіру,  яғни  есепті  шешу  жоспарын  құру;  шешу  жоспарын 

жүзеге асыру, яғни есептің шешуін жазу, жауапты анықтау және есептің шешуін тексеру;  

арифметикалык  амалдар мен қатынастар енгізу ретіне сәйксс есептің түрлерін енгізу;  

есепті  шығаруға  уйрету  барысында  басшылыққа  алынатын  мәселе  кӛрнекіліктің  нақты  түрінен 

абстрактілі түріне кӛшуді жүзеге асыру болып табылады; оны жүзеге асыру үшін дамыта оқытуға себепші 

болатың  кӛрнекіліктерді  тӛмеңдегідей  ретпен  қолдану  ұсынылады:  нақты  заттық  иллюстрация;  схемалық 

иллюстраиия;  оқушының  түсінігі,  белгілі  қорытындының  үлгілері;  есепті  кысқаша  жазу;  жалпы 

анықтамаларга сілтеме жасау; есеп мотіні (сӛз және сӛз тіркестерінің мағынасы);  

есептің  жаңа  түрлерін,  сондай-ақ  есепті  шығарудың  жаңа  тәсілдерін,  мысалы,  есепті  әр  түрлі 

арифметикалық  және  алгебралык  тәсілдермен  шешу  қажеттігін  енгізуді  негіздеу;  есепті  қарастыру 

барысында  түрлі  іс-әрекет  түрлерін  кіріктіру:  есептерді  кұрастыру,  шешу,  түрлендіру  және  ӛзара  кері 

есептер.  

Бізді  қоршаған  ортада  сандармен  байланысты  кӛптеген  нақты  ӛмірдегі  жағдаяттар  туындайды  және 

олармен арифметикалық амалдар қолдану талап етіледі — бұл — есеп.  

Есеп - бір жағдаяттың қандай да бір құрамдас бӛлігінің сандық сипаттамасын беруді карапайым тілде 

сипаттау, оның бӛліктері арасында  ксйбір байланыстардың  немесе  осы қатынас түрлсрінің болуын немесе 

болмауы тағайындау - бұл арнайы ерекше математикалық жаттығу.  

Кез келген есеп екі бӛліктен: шарты мен қорытындыдан тұрады.  

Шарты - есептің бір бӛлігі, мұнда объект пен оны сипаттайтын кейбір шамалар, шамалардың белгілі 

және белгісіз мәндері, шамалар арасындағы қатынастар туралы мәліметтер беріледі, яғни шартында сандар 

(берілгсн деректер және ізделінді) және сәйкес арифметикалық амалдар таңдауды анықтайтын берілген және 

ізделінді сандар арасындағы байланыс камтылады.  

Қорытынды, яғни сұрақ — есептің талабы — бұл ізделінді не болатынын кӛрсету. 

 Есепті  шығару  —  бұл  есептің  шартындағы  берілгсн  деректер  мен  ізделінді  шама  арасындағы 

байланысты  ашу,  ненің  негізінде  таңдау,  соған  сәйкес  арифметикалық  амалдар  орындау  және  есептің 

сұрағына  жауап  беру,  яғни  есептің  нақты  мазмұнынан  математикалық  модельге  (ӛрнек,  теңдеу)  кӛшуді 

жүзеге асыру — жағдаятты цифрлар мен таңбалар тілінде сипаттау, яғни табиғи тілден математикалық тілге 

ауысу.  

Мәселен, 1) Мектептін алдына 12 қайың және 8 емен отырғызылды. Мектептін алдына барлығы неше 

ағаш  отырғызылды?  —  бұл  есеп.  Есептің  сұрағы  берілген,  жиындардың  (қайыңдар  мен  емендер)  бірігу 

санын табуды талап етеді, ал бірігу қосу амалына сәйкес келетіндіктен, есеп қосумен шығарылады:  

12+8 = 20(а.) - бұл шешуі.  

Жауабы: 20 ағаш.  

2)  «Машина  6  сағатта  720  км  жол  журді.  Машина  кандай  жылдамдыкпен  жүрген?»  Есепте 

жылдамдыкты  табу  талап  етіледі,  жылдамдык,  уақыт,  қашықтық  арасындағы  байланыс  жӛніндегі  білімді 

қолданамыз, яғни Ж=Қ:У, демек, есеп бӛлу амалымен шығарылады:  

720 : 6 = 120 (км/сағ).   

Жауабы: 120км/сағ.  

3)  «Сарада  25  марка,  ал  Дәуреннің  маркасы  2  есе  артық.  Дәуреннің  маркасы  нешеу?»  Есепті  шешу 

үшін  «2  есе  артык»  сӛз  тіркесінің  магынасын  білу  керек:  соншадан  2  рет,  ендеше,  есеп  кӛбейтумен 

шығарылады:  

25 • 2=50 (м).  

Жауабы: 50 марка.  

Ӛз  кезегінде  есептің  түрлерін  анықтайтын  берілген  дерек  пен  ізделінді  шама  арасындагы  түрлі 

байланыстармсн  накты  ӛмірлік  жағдаяттан  арифметикалык  операцияларға  кӛшу  әр  түрлі  есептерде 

аныкталады.  

Есептерді саралау (амал сандарына карай):  

1. Жай — бір амалмен шығарылатын есеп.  

2. Құрама — ӛзара байланысты екі немесе одан да кӛп амалмен шығарылатын есеп.  

2. Есептің міндеттері  

1.    Білімділік:  оқушыларда  толыққанды  математикалық  ұғымдарды  қалыптастыру,  бағдарлама 

анықтап берген жаңа теориялық білімдсрді мсңгерту:  

а) ор арифметикалық амалдың мән-мағынасын ашу;  

ә)  амал  атаулары  мен  нәтижелері  арасындағы  байланысты  кӛрсету:  амалдың  белгісіз  компонентін 

табу;  

б)  арифметикалык  амалдар  қасиеттсрі  және  ережелерін  ашу  (терімділік,  үлестірімділік,  қосындыны 

санга бӛлу ережелері және т. б.);  

в) қатынастың мәнін ашу, яғни  «кем (артық)»,  «есе кем (артық)»,  «нешеуі кем (артық)?»,  «неше есе 

кем (артық)?» ұғымдарын қалыптастыру;                                                   

г)    Ж,  У,  Қ  (жылдамдық,  уақыт,  кашықтық);  Б.  С.  Қ.  (бағасы,  саны,  құны);  бір  заттың  массасы, 

заттардың саны, жалпы массасы шамалары арасындағы байланысты кӛрсету;  

2. Тәрбиелік және дамытушылық:  

 а)  алынған  теориялық  білімді  тәжірибеде  қолдану,  ӛйткені  есептер  тиімді  практикалық 

жаттығулардың бір түрі болып табылады;  

ә) теорияның практикамен, окытудың ӛмірмен байланысын корсету: алынған заттын кұнын есептеу. 

пәтерді жӛндеуге жұмсалатын сырдың мӛлшерін есептеу. сабакка кешікпеу үшін уақытты аныктау. т. б.;  

б)  ғылымилыкты  қалыптастыру:  есепті  шешу  барысында  кӛптеген  математикалық  үғымдардың 

тамыры накты ӛмірден, адамдар тәжірибесінен алынатынына оқушылардың кӛздері жетеді;  

в). есептің танымдық рӛлі оларды шешу барысында оқушылар адам ӛмірінің, жануарлар тіршілігінің, 

ғылым мен техниканың маңызды мәліметтерімен танысуында, яғни оқушы кӛзқарасының кеңеюінде;  

г) есептің тәрбиелік мәні мұғалім есепті шешу барысында табиғатка, бір-біріне қамқорлыкпен қарау, 

үлкеңдердің  еңбсгін  құрметтеу  туралы  әңгіме  жүргізсе,  есеп  шартында  этнографиялық  материал 

қолданылса,  оқушылар  ӛз  халқының  ӛмірі,  салты  мсн  дәстүрі  туралы  мәлімет  алады,  ӛз  Отанын  сүюгс 

үйренеді;  

ғ) есепті шешу барысында оқушылардың ақыл-ойы дамилы, ӛйткені логикалык ойлау, талдау (анализ) 

және  жинактау  (синтез),  нактылау  және  абстрактілеу,.салыстыру  және  жалпылау  сиякты  ойлау 

операцияларын орындау, сондай-ақ оқушылардын тілін дамыту талап етіледі;  

д)  есеп  кұрастыру  ойлау  қабілетін  дамыту  мен  кіші  жастағы  оқушылардың  шығармашылық 

потенциалын белсендіруде маңызды болып табылады.  

 

 

жүктеу/скачать 1,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: