Ядроның массасы мен байланыс энергиясы

66 
ядродағы нуклондардың 
байланыс энергиясын
сипаттайды. Байланыс 
энергиясы 
.
бай
W
– ядроның оны құрайтын нуклондарға ыдыратуға кететін
минимал энергия. Ол ядроның беріктігін сипаттайтын негізгі шамалардың бірі. 
Ядроның байланыс энергиясын біле отырып, кез келген ыдырау және 
ядролардың өзара түрлену процестері үшін энергетикалық шығыстарды 
есептеуге болады 
(
)




.
2
2
.
я
n
p
байл
m
m
Z
A
Zm
c
c
m
W
−
−
+
=


=
(15.3) 
Практикалық есептеулерде төмендегі формуланы қолдану ыңғайлы 
(
)




.
2
.
a
n
H
байл
m
m
Z
A
Zm
c
W
−
−
+
=
, 
(15.4) 
мұндағы 
а
m
– атом массасы; 
Н
m
– сутегі атомының массасы. 
Байланыс энерсиясының 
А
толық нуклондар санына қатынасы 
меншікті 
байланыс энергиясы
деп аталады. Меншікті байланыс энергиясы мен массалық 
санның тәуелділік сызбасы (14.2 сурет) тұрақты ядролар үшін ядролардың 
қасиеттері және ядролық күштердің сипаты туралы қызықты мәліметтер береді.
15.2 сурет 
Массалық санның артуына байланысты меншікті байланыс энергиясы да 
50

А
-ге дейн артады. Яғни, ядродағы жеке нуклонды бірнеше нуклондарға 
тартылса оның байланысы күшейетінін білдіреді. А>60 болатын элементтерде 
меншікті байланыс энергиясы біртіндеп кемиді. Ол ядролық тартылу күші 
жақыннан әсер етуші
күш екенін білдіреді. Әсерлесу қашықтығы шамамен бір 
нуклонның өлшемімен шамалас. Күшті байланысқан нуклондар массалық саны 
50 мен 60 аралығындағы ядролар (бұл ядролардың меншікті байланыс 
энергиялары шамамен 8,7 МэВ/нуклон-ға дейін жетеді). 
Ядролық реакторлардың, атом бомбаларының жұмыс істеу принциптері
уран немесе плутон ядросының нейтрондарды қармап алу арқылы ыдырау 
процесіне негізделген. 

67 
Жеңіл ядролардың синтезделу процесі (ядролардың бірігуі) өте жоғары 
температурада жүреді (термоядролық реакция). Олар Күн немесе жұлдыздар 
қойнауларында кездеседі. Қазіргі кезде ғалымдар жер бетінде 
басқарылатын 
термоядролық синтездің әдістерін қарастыруда. 

жүктеу/скачать 1,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: