Өз нарығын анықтау –дегеніміз, қандай адамдардың немесе ұйымдардың тауарды сатып алу мүмкіндігін белгілеу.
Сіздің мүмкіндігіңіз бар:
- басқа кәсіпкерлер немесе компаниялар үшін өнім шығару;
- жекелеген адамдар немесе отбасы (үй шаруашылығы) үшін өнім шығару;
- ауылшаруашылығы өнімдерін өсіру және немесе өңдеу;
- машиналар мен жабдықтарды жөндеу және қызмет көрсету;
- шаштараз қызметін көрсету;
- жолаушыларды және жүктерді тасымалдау;
- жеке балалар бақшасын немесе мектеп, оқу орталығын ашу;
- қоғамдық тамақтану қызметін ұсыну;
- бөлшектік дүкен ашу немесе көтерме саудамен айналысу;
- медициналық және мал дәрігерлік көмек көрсету, жайлар мен аумақты тазалау қызметі.
Сіздің өніміңіз немесе қызметіңіз мақсатты топқа бағытталуы керек – үй шаруасындағы әйелдер, зейнеткерлер, жастар, балалар, мүгедектер, жүргізушілер, фермерлер, басқа да кәсіпкерлер, сауда, қоғамдық тамақтану саласындағы кәсіпорындар, мемлекеттік мекемелер, медициналық және білім беру мекемесі және т.б.
Сіздің мақсатты тобыңыз тартымды болу керек. Мақсатты топтың тартымдылығын анықтау үшін, келесі сұрақтарға жауап беруі қажет:
- Сіздің мақсатты тобыңызда қанша тұтынушы бар?
- Болашақта мақсатты топ қалай өзгереді (көбейеді немесе азаяды)?
- Мақсатты топты арттыру кезінде қызметті өзгертуге мүмкіндік бола ма ? Бұдан әрі қандай ресурстар қажет болады?
- Мақсатты топтың өкілдері қалай сатып алады?
- Мақсатты топпен қалай байланыс жасауға болады?
Мақсатты тұтынушылармен дұрыс байланыс жасау үшін кәсіпкердің тауарды сатып алу туралы шешім шығару процесін зерттеп алғаны дұрыс. Кейде сатып алу процесін дұрыс түсінбеу салдарынан сауда дұрыс жүрмеуі мүмкін. Сіздің болашақ клиентіңіз, сауда жасамас бұрын, бес кезеңнен өтуі керек. Кәсіпкерде әр қадам сайын клиентті өзіне тартатын амалдары болуы қажет.
1 қадам. Қажеттілікті, мәселені немесе тілек ұғыну. – Кәсіпкер мәселені тереңнен ұғынуға тырысу керек.
2 қадам. Мәселені шешу мүмкіндігі туралы ақпаратты іздеу – кәсіпкер оның тауары мәселені шешетіндігін көрсету керек.
3 қадам. Нақты тәсілді таңдау. Кәсіпкерге оның тауары мәселені басқаларға қарағанда тез әрі жеңіл шешетіндігін көрсеткен дұрыс.
4 қадам. Белгілі бір орыннан сатып алу. Кәсіпкер сауда жасау үшін жайлы жағдай жасауы қажет.
5 қадам. Тұтыну және бағасы. Кәсіпкер жайлы тұтыну шартын жасауы керек (пайдалану жолын көрсету, кепілдік беру).
Нарықтың тартымдылығын бағалау – дегенміз, бизнес үшін жайлы мүмкіндіктерді іздеу құралы. Нарықтың тартымдылығы келесі критерийлер (көрсеткіштер) арқылы анықталады:
- Нарықтың қазіргі және болашақтағы көлемі;
- табыстылығы;
- болашақтағы тұрақтылығы (бизнес сатып алған немесе құрған соң тұрақты түрде дами ма; фирмаңыз жұмыс істейтін салада үкметтік кедергілер немесе шектеулер бар ма).
Нарықтың көлемі белгілі бір кеңістікте белгіленген уақыт кезеңінде бір түрлі өнімдерді сатудың ең үлкен көлемімен анықталады, нарықтың сыйымдылығы деп аталады. Нарықтың сыйымдылығы тауар немесе қызметті тұтыну нормасы негізінде есептеуге болады.
Нарықтық үлес дегенміз, белгіленген жердің нарығындағы жалпы сату көлеміндегі нақты бір кәсіпкер саудасының көлемдік үлесі. Жалпы сату көлемі туралы деректерді Қазақстан республикасы Статистика жөніндегі облыстық бөлімшелерінен білуге болады. Нарықтың тартымдылығы бәсекелестердің қызметімен де анықталады.
Бәсеке (латын тілінде concurrere – соқтығысу, бәсеке) – тауар өндірісі, сату және сатып алу шарттарын жақсарту үшін нарықтық шаруашылық қатысушылары арасындағы бәсеке. Ең тартымды нарық – бәсеке жоқ нарық. Бірақ мұндай нарық болмайды. Кәсіпкерге бәсекелестерінің қызметін де санасуға тура келеді. Сондықтан Сіздің ұсынысыңыз басқалардан, мысалы қосымша қызмет, ерекше жиынтық, сыртқы түрі мен әдептілік есебінен ерекшеленуі қажет.
Бәсекелестерден ерекшеленуі үшін төмендегілерді білген дұрыс:
- Ортақ аумақта Сіздің қанша бәсекелесіңіз бар;
- Сіздің бизнесті бастауыңызға олар қалай қарайды;
- Болашақта қанша бәсекелес пайда болуы немесе жабылып қалуы мүмкін;
- бәсекелестің қандай артықшылығы немесе кемшілігі бар;
- Бәсекелестен қалай ерешеленуге болады;
Кәсіпкер өз мүмкіндігін және нарықтың мүмкіндігін бағалаған соң, болашақ бизнесінің үлгісін жасауына болады.
2. Бизнесті бастау үшін кәсіпкерге жоспар құру керек, онда бизнесті ұйымдастыру және жүргізу, банктен кредит алу мәселесі қарастырылады.
Өзінің болашақ бизнесін елестету үшін, оның алдымен төмендегілерді түсінуі қажет:
- кәсіпкер немен айналысады;
- бизнесті ұйымдастыру нысаны қандай;
- қай нарықта жұмыс істейді және бұл;
- нарықта қалай орнығуға болады;
- тауар қалай өндіріледі немесе қызмет қалай көрсетіледі;
- Жұмысты ұйымдастыруға және жүргізуге қандай ресурстар қажет;
- кәсіпкермен бірге кім және қалай жұмыс істейді;
- бизнеске қатысты қандай тәуекелдер болуы мүмкін.
Сонымен қатар, кәсіпкер өзінің жеке қабілеті мен дарын, кішті және әлсіз жақтарын бағалап алғаны дұрыс.