Мүмкіндігі шектеулі балаларға деген қоғамдық қатынас модельдері Е.Р.Ярская-Смирнова, Э.К.Наберушкина мүгедектік модельдерін төмендегідей топтайды:
«Дәстүрлі» модель – (классикалық-медициналық, оңалту, экономикалық модельдер) мүгедектікке деген медициналық бағыт;
«Жаңа» модель – мүгедектікке деген «әлеуметтік» бағыт;
Мүмкіндігі шектеулі адамдарды «қоғамға зиян», «аяушылық нысаны», «қайырымдылық объектісі» ретінде қабылдау.
Мүгедектіктің моральдік (діни) моделі
Христиан дінінде мүгедектік «күнәлары» үшін жазалау, мүгедек адам жазаланушылар деп түсіндірілсе, бұл адамның негативті әлеуметтенуіне және әлеуметтік ортадан оқшаулануына алып келеді. Бұл модель дамыған елдердің әлеуметтік саясатында қолданылмайды.
Адамның интеллектуалдық және психофизикалық дамуындағы бұзылуы себепті оны науқас деп атауға мүмкіндік беруі. Мүгедектікті медициналық феномен ретінде қарастыру (науқас адам, дене бітімінің ауыр бұзылуы бар адам, интеллектуалдық дамуы жеткіліксіз адам, паталогия ретінде ұғынуы).
Европа мен Ресейде мүгедектік еңбек етуге қабілетсіз деп қабылданып медициналық көмек көрсетіліп, зейнетақы, жәрдемақы төленіп, олардың оқуы үшін арнаулы мектептер ашылды, мүгедектерге арналған мекемелерде жұмыс істеуге жағдай жасалынды.
Медициналық модельде – патологиялық ауытқу, дефект, толыққанды адамның жетілмеуі деген ұғымдарды қолдануы.
Мүмкіндігі шектеулі адамдармен жұмыс әдістемесі патерналистік сипатта болды, (яғни шектеулі-қолдаушы) емдеу, емдік терапия жүргізу, арнаулы қызмет көрсету, интернат типіндегі білім беру мекемелерінде оқыту, ал экономикалық өмірге қатысу, білім берумекемелеріне бару, демалыс орындарына деп есептелінді.
