Тестік жүйедегі сақталатын шарттар

1. 
   Жалпыға ортақ емес, әрбір оқушыға деңгейіне байланысты тапсырмалар жазылған жеке қағаздар дайындау қажет;
   
2. 
   Әрбір тест түрінде 3-5 жауап қарастырылуы керек;
   
3. 
   Тест сұрақтары түсінікті, жауаптары қатесіз берілуі тиіс;
   
4. 
   Тест тапсырмалары бір модуль немесе бір тақырып көлемінде бағдарламаға сәйкес жүргізілуі қажет;
   
5. 
   Тест тапсырмасын орындауға уақыт тест көлеміне, күрделілігіне сай берілуі тиіс;
   
6. 
   Тест тапсырмаларында оқушылардың жас ерекшелігі мен қызығушылығы қатаң ескерілуі қажет.
   

Белгілі ғалым, педагогика ғылымының докторы Ф. Оразбаева «Тілдік қатынас: теориясы мен әдістемесі» атты еңбегінде тестің төмендегі түрлерін атап көрсеткен. Олар

1. 
   Баламалық тест;
   
2. 
   Таңдамалық тест;
   
3. 
   Қосымшалық тест;
   
4. 
   Жұмбақтық тест;
   
5. 
   Толықтырмалық тест;
   
6. 
   Өлшемдік тест;
   

1. 
   Қазақстан жалауының түсі көк пе?
   

2. 
   Кит кішкентай ма?
   

3. 
   Мұғалім бала оқыта ма?
   

4. 
   Кітапханашы кітап бере ме?
   

5. 
   Ит мияулай ма?
   

6. 
   Орманда балық бола ма?
   

7. 
   Аспанда ұшақ ұша ма?
   

8. 
   Жирафтың мойыны ұзын ба?
   

9. 
   Бор ақ па?
   

Таңдамалық тестте бір сұраққа бірнеше (3-5) жауап беріліп, оның біреуде дұрыс болып, оқушы ең дұрысын тауып, дәлдеп алуы керек.

1. 
   Қыста не жауады?
   

ә) гүл

в) су

2. 
   Қардың түсі қандай?
   

ә) қызыл

в) көк

3. 
   Кім мектепте оқиды?
   

ә) суретші

б) оқушы

в) дүкенші

г) кітапханашы

Қосымшалық тест – «қазақ тілінің жалғамалы ерекшелігін оқушы меңгерді ме әлде жоқ па» деген сұраққа жауап іздегенде қолданылатын тест түрі. Сөздер, сөйлемдер беріліп, оның сыртында нөмірленген бірнеше жұрнақтар, жалғаулар тізбегі көрсетіледі. Сөйлемдегі қай сөздің қосымшасы түсіп қалған (көп нүктенің орнына, т.б.) соны оқушы нөмірлеп тауып, цифрмен белгілейді. Бұл тест түрінде мақалдары да ұтымды пайдалануға болады.

1. 
   Көп нүктенің орнына көптік жалғауын қой.
   

1. 
   терезе... 1) –лар
   
2. 
   оқулық... 2) –дар
   
3. 
   бала... 3) –дар
   
4. 
   есік... 4) –дар
   
5. 
   сәбіз... 5) –дер
   
6. 
   қалам... 6) –тер
   

2. 
   Сұраулық шылауларды дұрыс қой.
   

2. сәбіз...? 2) ме?

3. тақта...? 3) ба?

4. доп...? 4) бе?

5. дәптер...? 5) па?

6. қарбыз...? 6) пе?

3. Мақалдарды толықытырып жаз.

1) Оқусыз - ...,

Білімсіз - ...,

2) Мектеп -..., білім - ...

3) Ойнада ...,

Оқы да...

4) Отан оттан да...

5) Еңбектің наны...,

Жалқаудың жаны...

6) Атаңның... болма,

Адамның... бол.

7) Жері байдың... .

Тестің бұл түрі бойынша санмен белгіленге бірнеше жұмбақ және нөмірленген бірнеше жауаптары, яғни, жұмбақтың шешімі беріледі. Оқушы шешімі дұрыс жауапты тауып, олардың сандық белгілерін сәйкестендіреді. Жауаптың дұрыс шешуін оқытушы өзіндегі тестпен салыстырып тексереді.

1. 
   Қыста ғана болады,
   

2. 
   Ол жұмса көзін,
   

3. 
   Көрсетеді, сөйлейді,
   

4. 
   Сырт-сырт етеді,
   

5. 
   Ақ сандығым ашылды,
   

6. 
   Қабат-қабат қаттама,
   

7. 
   Жылт-жылт етеді,
   

8. 
   Өзі айлакер, өзі қу,
   

Шешулері: су, кітап, түлкі, теледидар, сағат, шам, қар, күннің көзі.

Толықтырмалық тест – жаттығу құрамындағы сөйлемдердің кейбір сөздері не тіркестері түсіп қалады. Түсіп қалған сөздер нөмірмен соңынан беріледі. Оқушы сөйлемнің мазмұнына қарай қажет сөзді тауып, сөйлемді толықтырады.

Бұл жұмысты ғалым ауызша да жүргізуді ұсынады. Ол үшін оқытушы мәтінді оқып тұрып, сөйлемдегі түсіп қалған сөздерді байқату үшін кідіріс (пауза) жасайды. Осы сәтте оқушы сол сөзді тауып, өзінің қағазына жазып қояды да, сөйлемнің нөмірімен белгілейді. Мәтін оқылып біткен соң, әр оқушы өзінің тапқан сөзін сөйлемнің арасына қосып оқып, тіл үйренушілер бір-бірімен салыстырып, дұрыс не қате екенін анықтайды.

1. 
   Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қой.
   

1. 
   Оқушылар мектепке... 1) парталар
   
2. 
   ...терезеде ... тұр 2) басталды
   
3. 
   Мектепте сабақ... 3) келді
   
4. 
   Сыныпта...тұр 4) сыныпта
   
5. 
   Оқушылар ...отыр 5) гүлдер
   

2. 
   Көп нүктенің орнына сан есімдерді қой.
   

2. ... терезеде гүл тұр 2) отыз

3. Сыныпта ... оқушы бар 3) бір

4. Бір партада...оқушы отырады 4) бірінші

5. Сыныпта ... тақта ілулі тұр 5) екі

3. Көп нүктенің орнына сын есімдерді қой.

1. екі...шар 1) қызыл

2. Үстелде ...бор жатыр 2) қара

3. Сыныпта... тақта ілулі тұр 3) сары

4. Вазада ...алмалар бар. 4) көк

5. Жерге... шөп шықты. 5) ақ

Өлшемдік тест – оқушының білім дәрежесін тексеру үшін жүргізіледі.

Бұл тест бойынша бір сұрақтың бірнеше жауабы беріледі: бірі – толық әрі дұрыс, екіншісі – жартылай дұрыс, үшіншісі – жартысынан азы дұрыс, төртіншісі – дұрыс емес. Оқушы осылардың ішінен ең дұрыс жауабын тауып көрсету керек.

1. 
   Қазақ әліпбиінде неше әріп бар?
   
   1. 
      33
      
   2. 
      42
      
   3. 
      28
      
   4. 
      45
      
2. 
   Бір жылда неше ай бар?
   
   1. 
      13
      
   2. 
      9
      
   3. 
      12
      
   4. 
      15
      
3. 
   Бір тәулікте неше сағат бар?
   
   1. 
      20
      
   2. 
      24
      
   3. 
      22
      
   4. 
      25
      
4. 
   Киттің ұзындығы неше метр?
   
   1. 
      5
      
   2. 
      24
      
   3. 
      34
      
   4. 
      12
      
5. 
   Жапырақтың түсі қандай?
   
   1. 
      ала
      
   2. 
      жасыл
      
   3. 
      қара
      
   4. 
      ақ
      

Сол сияқты тест қазіргі заман талабына сай оқушы білімін бағалауда оқушының психо-педагогикалық және жас ерекшеліктерімен санаса отырып, әсіресе, әр оқушыны жеке тұлға ретінде қабылдап, білім деңгейін бақылаудың бірден-бір тиімді әдісі болып отыр.

Мониторинг дегеніміз – белгілі бір нәрсенің жай-күйін бақылау, талдау және болжау жүйесі. Бұл сөз ағылшынның «монитор» деген сөзінен алынған. Белгілі параметрлерді анықтауды бақылау құралы. Мониторингті техникалық құралдарың көмегімен жүргізілетін бақылаудың ерекше түрі деп қарастыруға болады.

Мониторингті жүргізгенде, шұғыл түрде белгілі бір ақпараттың көлемін таңдай аламыз және өңдей аламыз. Бақылаудың тиімді жаңа технологиясы уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді. Компьютерді пайдалану арқылы үнемі бақылауға болады. Бұл – мониторингтің тағы бір маңызды ерекшелігі.

Мониторинг – бұл педагогикалық үрдіс негізінде білім беру мақсатын таңдаудағы өзекті мәселе мен құралдарын шешу барысында диагностикалық, прогностикалық зерттеудің жағдайың ғылыми негізге сүйене отырып үздіксіз бақылау.

«Мониторинг» деген сөздің өзі Ресейде Чернобль апатынан кейін Чернобльдегі балалардың денсаулық жағдайын бақылау ретінде пайда болды және орыс тіліне сіңіп кетті.

Мониторинг ішінде басқарудың өзіндік қызметі, педагогикалық әрекет барысындағы бағалау жүргізіледі. Соның барысында кері байланыс қамтамасыз етіледі. Педагогикалық жүйенің соңғы мақсатына нақты нәтижелер мәлімделеді. Педагогикалық мониторинг педагогикалық жүйенің дамуын болжау, сонымен қатар оның жағдайын үздіксіз бақылауын қамтамасыз етуді көрсетеді. Сондай-ақ, ол әлеуметтік-психологиялық, медициналық мониторинг, оқушының жеке басының көзқарасын жалпылай алу мақсатында бұл оқу орындарына ең қажетті болып табылады.

Мониторинг бойынша мұғалім кезекті тақырыптық бақылау жұмысының алдында әр оқушының өткен материалды қандай деңгейде меңгергенін қадағалап, үлгірмеушілермен қосымша жұмыс жүргізеді.

Мониторингтің мәні әр тоқсанның не әр тараудың соңында шыққан графиктен осы тұстағы алған білімнің кем тұстары, жетістіктері айқын көрініп тұрады. Даму мониторингіне қарап, білім деңгеін оқушы өзі бақылап отырады. Яғни оқушылар өздігімен орындайтын жұмыстарын өзі бағалайды. Бағалаудағы әділетсіздік мәселесі шешіледі.

Мониторингтің ерекшеліктері:

1. Оқушының белгілі бір тақырыпты төмендеу меңгергенін, аздау ұпай алғанын байқап, білімдегі олқылықты жою мақсатында тапсырмалар жүйесін ұсынамыз;

2. Шәкірт өз кемшілігін байқайды, өз тұрғыластарынан қалмау үшін не істеу керектігін аңғарады;

3. Өз зейінін тәрбиелейді;

4. Білім жүйелілігі мен тізбекті байқайды;

5. Ойланып оқуға дағдыланады;

6. Білім алуда жоспар, тезис құруға машықтанады;

7. Оқушының білім сапасын арттыруға жағдай туады.

Мониторингтің көмегімен оқушы білімді меңгеру деңгейін ғана емес, анықтайтын білім сапасын, дағды қалыптасқанын бақылауға болады.

Білімдік мониторинг – көп деңгейлік жүйе.