Биосфера жјне В. И. Вернадскийдіѕ биосфера-ноосфералыќ концепциясы

БИОСФЕРА және В. И. Вернадскийдің биосфера-ноосфералық концепциясы

Биосфера – Жердің тіршілік бар жұқа қабаты.

• Қазіргі заманғы түсініктер бойынша биосфераны заттардың планета аралық айналымын ұстап тұратын ғаламдық экосистема ретінде қарастырады.
• Қазіргі өмір Жердің жоғарғы қабатында, ауаның төменгі қабатында және су қабатында таралған.

Биосфера терминін 1875 жылы Австрия ғалымы Э. Зюсс енгізді. Биосфера туралы ілімнің негізін салған орыстың ұлы ғалымы – академик В. И. Вернадский

Оның классикалық еңбегі “Биосфера” 1926 жылы жарыққа шықты. В. И. Вернадский бірінші рет, Жер қабатының негізгі физика-химиялық қасиеттерін қалыптастыруда және ұстап тұруда “тірі заттардың” ролі туралы тезисті ұсынды.

Ноосфера деп адамның ақыл-ойға негізделген іс-әрекеті шешуші фактор болып табылатын табиғат пен қоғамның арақатынасының сферасын айтады. “НООСФЕРА” – грек сөзі, ақыл, парасат сферасы деген ұғымды білдіреді.

Жер бетінде адамзаттың пайда болуы, міндетті түрде биосфераның жаңа түрінің пайда болуын, оның адамның мақсатты іс-әрекеттері қамтитын ноосфераға, ақыл, парасат сферасына өтуін анықтады. Вернадский, адамның ақыл, парасаты мен ғылыми түсініктерінің рөлін бағалай отырып мынадай қорытындыларға келеді:

• Ғылымның дамуы, адамзат тіршілік ететін биосфераны өзгертетін күш болып табылады;
• Ғылымның дамуымен бірге жүретін биосфераның өзгерістері болмай қалмайтын құбылыс;
• Бұл өзгерістер адамның еркіне байланыссыз, стихиялы түрде, табиғи процестер сияқты жүреді.

• Биосфера қалайда ноосфераға, яғни адам мен табиғат дамуында адамның ақыл, парасаты шешуші роль атқаратын сфераға айналатыны туралы Вернадскийдің қорытындылары, Вернадскийдің ноосфера заңы деп аталады.

• Вернадский
• биосфераның
• негізгі үш құрам-
• дас бөлігін
• атап көрсеткен

• Газдық
• (атмосфера)

• су
• (гидросфера)

• тас
• (литосфера)